Giá trị dinh dưỡng và tác dụng của củ năng đối với sức khỏe

Không chỉ là nguyên liệu tạo nên vị giòn ngọt cho các món ăn như chè, bánh hoặc món xào, củ năng còn được nhiều người ưa chuộng nhờ vào tính mát và dễ chế biến. Dù xuất hiện thường xuyên trong ẩm thực, nhưng phần lớn chúng ta chỉ biết đến củ năng như một món ăn ngon miệng mà ít ai thực sự quan tâm đến giá trị dinh dưỡng bên trong nó. Trên thực tế, loại củ nhỏ bé này lại có tác dụng tích cực đối với sức khỏe nếu được sử dụng đúng cách.

Củ năng​ là gì?

Củ năng còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như mã thầy hay bột tề, là một loại củ không chỉ được sử dụng để chế biến các món ăn dân dã như chè, món xào, mà củ năng còn là vị thuốc được ứng dụng phổ biến trong y học cổ truyền nhờ đặc tính thanh mát và hỗ trợ tiêu hóa. Loại củ này thuộc họ cói, tên khoa học là Eleocharis dulcis Burm.f, thường mọc ở các vùng đất ngập nước tại Châu Á, Châu Phi và một số đảo thuộc Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương.

Về hình dáng, củ năng có lớp vỏ trơn bóng màu nâu đen, hơi dẹt tròn, khá giống củ hành đen hay hành tây nhỏ. Phần ruột bên trong màu trắng, giòn, mọng nước, có vị ngọt mát và hơi giống bắp non khi ăn sống.

Giá trị dinh dưỡng có trong củ năng

Bên trong củ năng có các chất chống oxy hóa như catechin và epicatechin, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây hại và hỗ trợ phòng ngừa một số vấn đề liên quan đến lão hóa. Ngoài ra, củ năng còn có hợp chất tự nhiên gọi là puchin, đây là một chất có đặc tính tương tự như penicillin. Một số thành phần khác cũng có mặt trong loại củ này như axit gallic, vanillin, axit hydrocinnamic và axit p-coumaric, đều là những chất có lợi cho cơ thể. Bên cạnh đó, củ năng còn chứa các khoáng chất và vitamin thiết yếu như kali, canxi, magie, vitamin C và vitamin B6. Nó cũng cung cấp chất xơ, protein và carbohydrate, đây đều là những dưỡng chất cần thiết để duy trì năng lượng và hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn.

Củ năng bao nhiêu calo?

Trong 100g củ năng, bạn có thể nhận được khoảng 97 calo cùng nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe (số liệu chỉ mang tính chất tham khảo). Cụ thể gồm:

• Chất béo: 0.1g;
• Carbohydrate (Carb): 23.9g;
• Chất đạm (Protein): 2g;
• Kali: khoảng 17% nhu cầu khuyến nghị hằng ngày (RDI);
• Mangan: 17% RDI;
• Đồng: 16% RDI;
• Vitamin B6: 16% RDI;
• Riboflavin (vitamin B2): 12% RDI.

Củ năng có lượng calo thấp do khoảng 74% thành phần của nó là nước. Ngoài ra, loại củ này cũng cung cấp chất xơ tự nhiên khá tốt, chiếm khoảng 12% nhu cầu khuyến nghị mỗi ngày đối với nữ giới và khoảng 8% đối với nam giới.

Tác dụng của củ năng

Củ năng được xem là loại thực phẩm không chỉ giàu dinh dưỡng mà còn có nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Sau đây là những tác dụng của củ năng đối với sức khỏe:

Hỗ trợ giải rượu

Một trong những công dụng nổi bật của củ năng là khả năng hỗ trợ giải rượu. Khi uống quá nhiều bia rượu, bạn thường sẽ cảm thấy bụng nóng rát, khó chịu và đầu óc choáng váng. Trong trường hợp này, uống nước ép củ năng pha thêm chút nước cốt chanh và một ít muối có thể giúp làm dịu dạ dày, hỗ trợ thải độc và giúp cơ thể nhanh chóng tỉnh táo hơn.

Tốt cho sức khỏe tim mạch

Củ năng chứa một số acid béo thiết yếu, trong đó có linoleic acid hợp chất được biết đến với vai trò hỗ trợ điều hòa cholesterol và bảo vệ hệ tim mạch. Nhờ đó, việc bổ sung củ năng vào bữa ăn hằng ngày được xem là một cách đơn giản giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim và hệ tuần hoàn.

Tăng khả năng kháng khuẩn

Củ năng có chứa các hợp chất như flavonoid và polyphenol, đây là những chất có đặc tính chống oxy hóa và kháng viêm tự nhiên. Nhờ đó, loại củ này có khả năng hỗ trợ ức chế sự phát triển của virus, tế bào gây hại và góp phần bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc bệnh. Ngoài ra, củ năng còn giúp cải thiện chức năng dạ dày, hỗ trợ giấc ngủ ngon hơn và làm giảm cảm giác mệt mỏi, khó chịu trong người.

Hỗ trợ hệ tiêu hóa

Củ năng chứa lượng chất xơ và tinh bột tiêu hóa chậm, giúp quá trình hấp thu diễn ra từ từ và ổn định hơn. Nhờ đặc điểm này, củ năng góp phần tăng cường sức khỏe đường ruột, đồng thời cải thiện các triệu chứng liên quan đến rối loạn tiêu hóa như đầy bụng, khó tiêu hay táo bón.

Cải thiện tình trạng kén ăn

Củ năng giúp kích thích vị giác và cải thiện tình trạng kén ăn. Việc ăn sống hoặc uống nước ép củ năng mang lại cảm giác mát lành, dễ chịu, từ đó hỗ trợ làm tăng cảm giác thèm ăn. Đây là lựa chọn phù hợp cho nhiều đối tượng, đặc biệt là những người đang gặp tình trạng chán ăn hoặc ăn uống không ngon miệng.

Giúp kiểm soát huyết áp và giảm nguy cơ tim mạch

Củ năng chứa lượng kali khá cao, đây là một khoáng chất quan trọng giúp điều hòa huyết áp và phòng ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch. Nhiều nghiên cứu cho thấy, chế độ ăn giàu kali có thể giúp giảm nguy cơ đột quỵ và hỗ trợ duy trì huyết áp ổn định.

Tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ phòng bệnh

Một trong những lợi ích nổi bật của củ năng là chứa nhiều chất chống oxy hóa như axit ferulic, epicatechin gallate, gallocatechin gallate và catechin gallate. Những hợp chất này giúp trung hòa các gốc tự do trong cơ thể, từ đó góp phần nâng cao sức đề kháng và làm chậm quá trình lão hóa.

Làm đẹp da, giải độc cơ thể

Không chỉ tốt cho sức khỏe bên trong, củ năng còn có tác dụng làm mát, thanh lọc cơ thể và hỗ trợ cải thiện làn da. Nhờ tính giải độc tự nhiên, củ năng giúp da bớt nóng, giảm mụn và hỗ trợ cải thiện một số vấn đề về da như chàm. Ngoài ra, ăn củ năng thường xuyên còn giúp da sáng và khỏe hơn từ bên trong.

Cách ăn củ năng tốt cho sức khỏe

Củ năng có thể ăn sống, luộc, nướng, chiên, làm món xào, salad, ép nước hay ngâm chua đều được. Sau khi gọt vỏ, củ năng có thể được thái lát, cắt hạt lựu tùy theo món ăn. Vào những ngày nắng nóng, chè đậu xanh củ năng là món tráng miệng phổ biến giúp giải nhiệt. Với món mặn, sườn non hầm củ năng cùng củ sen, cà rốt, su su là món canh bổ dưỡng, phù hợp cho người cần bồi dưỡng sức khỏe. Ngoài ra, củ năng còn được dùng làm thạch ăn kèm chè, chỉ cần lăn qua bột năng và luộc chín là đã có món thạch giòn mát, dễ ăn.

Cách chọn mua củ năng tươi ngon

Khi chọn mua củ năng, bạn nên lưu ý một số điểm sau để đảm bảo độ tươi ngon:

• Vỏ ngoài: Chọn củ có vỏ nhẵn, sáng, không bị trầy xước hay thâm đen.
• Độ cứng: Củ tươi thường cứng vừa phải, cầm chắc tay, không bị mềm hay héo.
• Màu sắc: Ưu tiên củ có màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, không bị đốm nâu hay mốc.
• Kích thước: Nên chọn củ vừa phải, tránh củ quá to (dễ bị xơ) hoặc quá nhỏ (ít thịt, kém giòn).

Chú ý những yếu tố này sẽ giúp bạn dễ dàng chọn được củ năng ngon, đảm bảo chất lượng cho món ăn.

Cách bảo quản củ năng

Để củ năng giữ được hương vị tự nhiên và giá trị dinh dưỡng trong quá trình sử dụng, bạn cần bảo quản đúng cách tùy theo từng giai đoạn sơ chế:

• Với củ năng còn nguyên vỏ: Cho vào túi giấy hoặc hộp kín, bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh, thời gian dùng tốt nhất trong vòng 7 ngày.
• Khi đã gọt vỏ: Nên dùng ngay sau khi sơ chế để đảm bảo độ giòn và vị ngọt tự nhiên.
• Nếu cần ngâm nước: Chỉ nên ngâm trong khoảng 2-3 ngày, thay nước mỗi ngày để tránh mất dưỡng chất và giúp củ không bị hỏng.
• Bảo quản lâu dài: Có thể luộc sơ, bóc vỏ rồi cho vào túi kín để đông lạnh. Cách này giúp giữ được hương vị và sử dụng được trong thời gian lên đến 1 năm.

Bảo quản đúng cách sẽ giúp bạn sử dụng củ năng hiệu quả hơn, đồng thời giữ trọn độ tươi ngon trong từng món ăn.

Những lưu ý khi sử dụng củ năng

Dù củ năng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng khi sử dụng cũng cần lưu ý một số điểm quan trọng để tránh gây hại cho cơ thể:

• Tính lạnh theo Đông Y: Củ năng có tính hàn nên không phù hợp với người có thể trạng lạnh (hư hàn), thường có các biểu hiện như sợ lạnh, tay chân lạnh, dễ đau bụng khi ăn đồ mát, tiêu hóa kém hoặc hay bị cảm lạnh.
• Không nên ăn sống: Củ năng mọc dưới nước, dễ bị nhiễm ấu trùng sán hoặc các loại ký sinh trùng khác. Nếu ăn sống, những vi sinh vật này có thể theo đường tiêu hóa gây ra các bệnh đường ruột.
• Cần sơ chế kỹ trước khi dùng: Khi chế biến, nên gọt sạch vỏ và đặc biệt là phần cuống, đây là nơi có nguy cơ tồn tại ký sinh trùng cao. Nên nấu chín kỹ trước khi ăn để đảm bảo an toàn.
• Không nên ăn quá thường xuyên: Dù tốt nhưng nếu ăn củ năng quá nhiều có thể ảnh hưởng không tốt đến hệ tiêu hóa. Mỗi tuần chỉ nên dùng khoảng 1-2 lần là hợp lý.

Việc sử dụng củ năng đúng cách không chỉ giúp bạn tận dụng được lợi ích dinh dưỡng mà còn đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Câu hỏi thường gặp

Sau đây là những câu hỏi thường gặp có liên quan đến việc sử dụng củ năng:

Củ năng ăn sống được không?

Củ năng có thể ăn sống, tuy nhiên, do củ mọc dưới nước nên dễ nhiễm ký sinh trùng, ăn sống không an toàn nếu không sơ chế kỹ. Tốt nhất nên nấu chín để đảm bảo vệ sinh và tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.

Bà bầu ăn củ năng được không?

Củ năng là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, ít calo và hầu như không chứa chất béo, vì vậy bà bầu cũng có thể ăn. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và giúp cơ thể dễ hấp thu, mẹ bầu nên ưu tiên luộc hoặc hấp củ năng thay vì ăn sống, nhằm hạn chế nguy cơ liên quan đến vệ sinh thực phẩm và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.

Tóm lại, giá trị dinh dưỡng và tác dụng của củ năng đối với sức khỏe là điều không thể phủ nhận. Khi được sử dụng đúng cách, củ năng không chỉ giúp làm mát cơ thể mà còn góp phần hỗ trợ tiêu hóa và tăng cường sức đề kháng một cách tự nhiên.