Insulin siêu chậm là gì? Tác dụng không mong muốn khi dùng insulin

Insulin siêu chậm, còn được biết đến với tên gọi insulin tác dụng dài, đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh tiểu đường. Với khả năng duy trì hiệu quả ổn định suốt 24 giờ hoặc lâu hơn, insulin siêu chậm giúp người bệnh duy trì mức đường huyết cân bằng và giảm thiểu sự dao động. Hiểu rõ về loại insulin này sẽ giúp bạn lựa chọn giải pháp điều trị phù hợp nhất cho tình trạng sức khỏe của mình.

Thế nào là insulin?

Khi ăn, cơ thể sẽ tự động kích thích tuyến tụy tiết ra insulin, một hormone quan trọng giúp giảm lượng đường (glucose) trong máu. Insulin đưa glucose vào các cơ, gan và tế bào mỡ để chuyển hóa thành năng lượng hoặc lưu trữ. Để duy trì mức đường huyết ổn định, insulin có thể được sử dụng dựa theo bữa ăn, đồng thời cần một lượng nhỏ giữa các bữa ăn. Điều này dẫn đến sự phát triển của insulin tác dụng kéo dài.

Nếu mắc tiểu đường, tuyến tụy có thể không sản xuất đủ insulin hoặc các tế bào không thể sử dụng insulin hiệu quả. Để kiểm soát đường huyết, cần bổ sung hoặc hỗ trợ chức năng của tuyến tụy thông qua việc tiêm insulin thường xuyên.

Insulin siêu chậm là gì?

Insulin siêu chậm (Ultralente insulin) là một dạng insulin - kẽm có tác dụng rất chậm, bắt đầu phát huy hiệu quả sau 4 - 6 giờ và kéo dài từ 25 - 36 giờ, với mức tác dụng mạnh nhất trong khoảng 8 đến 14 giờ sau khi tiêm. Ưu điểm của insulin siêu chậm là chỉ cần một mũi tiêm là có thể duy trì tác dụng suốt 24 giờ. Tuy nhiên, nhược điểm (mặc dù hiếm gặp) có thể bao gồm sưng đỏ và đau tại nơi tiêm, cùng với việc khó tính toán liều do thời gian tác dụng kéo dài. Các loại insulin chậm tác dụng kéo dài khác bao gồm Lantus và Humulin.

Ngoài insulin siêu chậm, còn có một số loại insulin khác như:

• Insulin tác dụng nhanh: Loại insulin này bắt đầu có hiệu quả trong khoảng 15 phút sau khi tiêm, đạt nồng độ đỉnh từ 30 đến 90 phút và kéo dài tác dụng từ 3 đến 5 giờ.
• Insulin tác dụng ngắn (loại thông thường): Loại insulin này bắt đầu hoạt động sau 30 đến 60 phút, đạt đỉnh từ 2 đến 4 giờ và kéo dài tác dụng từ 5 đến 8 giờ.
• Insulin tác dụng trung bình: Loại insulin này bắt đầu có hiệu lực sau 1 đến 3 giờ, đạt đỉnh sau khoảng 8 giờ và kéo dài tác dụng từ 12 đến 16 giờ.

Tác dụng không mong muốn

Insulin thường ít gây độc, nhưng trong quá trình sử dụng có thể xuất hiện các tác dụng không mong muốn sau:

Hạ glucose máu

Hạ glucose huyết là biến chứng phổ biến nhất khi tiêm insulin, có thể xảy ra trong các trường hợp như tiêm quá liều, bỏ bữa ăn hoặc ăn muộn sau khi tiêm, hoặc vận động quá nhiều.

Các triệu chứng chính của hạ glucose huyết bao gồm đói, bồn chồn, hoa mắt, vã mồ hôi và tay chân lạnh. Khi nồng độ glucose huyết giảm xuống khoảng 54 mg/dL (3 mmol/L), bệnh nhân có thể gặp triệu chứng cường giao cảm (hồi hộp, tim đập nhanh, lạnh run và đổ mồ hôi) và đối giao cảm (cảm giác đói, buồn nôn). Nếu mức glucose huyết giảm xuống dưới 50 mg/dL (2,8 mmol/L), các triệu chứng có thể bao gồm bứt rứt, lú lẫn, nhìn mờ, mệt mỏi, nhức đầu, và khó nói. Giảm glucose huyết hơn nữa có thể dẫn đến kinh giật và hôn mê.

Khi xuất hiện triệu chứng hạ đường huyết, cần nhanh chóng đo glucose huyết bằng máy đo (nếu có), và ngay lập tức tiêu thụ 1-2 viên đường, hoặc một miếng bánh ngọt, hoặc một ly sữa.

Hiện tượng Somogyi (tăng glucose huyết do phản ứng)

Hiện tượng Somogyi còn được gọi là hiệu ứng dội ngược, xảy ra khi mức đường huyết tăng đột ngột từ mức rất thấp lên mức rất cao. Hiện tượng này có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào trong ngày, nhưng thường xuất hiện vào giữa đêm, dẫn đến mức glucose huyết cao khi đo vào sáng hôm sau lúc đói. Điều này có thể bị nhầm lẫn với việc thiếu liều insulin.

Nếu đo glucose huyết vào giữa đêm, có thể thấy mức glucose huyết giảm thấp trong hiện tượng Somogyi (ví dụ: 3 giờ sáng glucose huyết là 40 mg/dL (2,22 mmol/L), và 6 giờ sáng là 400 mg/dL (22,2 mmol/L)). Khi gặp hiện tượng này, cần điều chỉnh giảm liều insulin.

Ngoài ra, hiện tượng tăng glucose huyết phản ứng có thể do quá liều insulin. Khi tiêm quá liều insulin dẫn đến hạ glucose huyết, cơ thể sẽ phóng thích nhiều hormone điều hòa ngược (như catecholamine, glucagon) để tăng mức glucose huyết trở lại.

Dị ứng insulin

Dị ứng insulin có thể được phân loại thành hai loại: Phản ứng tại chỗ và phản ứng toàn thân.

• Phản ứng tại chỗ: Bao gồm các triệu chứng như mẩn đỏ, ngứa, đau, cứng hoặc u mỡ ở vùng tiêm. Để giảm thiểu tác dụng phụ này, nên thay đổi vị trí tiêm thường xuyên và giữ khoảng cách giữa các mũi tiêm từ 3 - 4 cm (hoặc 2 - 3 đốt ngón tay). Dị ứng cũng có thể liên quan đến các yếu tố khác như chất sát khuẩn gây kích ứng, tiêm quá nông, hoặc dị ứng với các chất bảo quản.
• Phản ứng toàn thân: Ngày nay, dị ứng insulin rất hiếm gặp khi sử dụng insulin người tái tổ hợp DNA.

Loạn dưỡng mỡ

Nguy cơ loạn dưỡng mỡ có thể được giảm thiểu bằng cách thường xuyên thay đổi vị trí tiêm.

Tăng cân

Insulin có thể dẫn đến tăng cân vì nó là một hormone có vai trò thúc đẩy quá trình đồng hóa trong cơ thể. Khi mức insulin trong cơ thể tăng cao, quá trình tích lũy năng lượng từ thức ăn cũng gia tăng, dẫn đến tích trữ mỡ và tăng cân.

Insulin siêu chậm là một thuốc quan trọng trong quản lý bệnh tiểu đường, giúp duy trì mức đường huyết ổn định trong suốt cả ngày. Việc hiểu rõ về các loại insulin, bao gồm insulin siêu chậm, cùng với việc áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp sẽ giúp người bệnh kiểm soát tình trạng của mình một cách hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống.