Khung bậc cảm xúc ảnh hưởng như thế nào đến con người?

Các nhà tâm lý học đã bắt đầu tìm hiểu và xác định được những cảm xúc mà con người trải qua hàng ngày. Một số lý luận đã được đề xuất để phân loại và giải thích các trạng thái cảm giác mà con người đã trải qua, đang trải qua và sẽ trải qua từ quá khứ đến hiện tại.

Có những cảm xúc cơ bản nào?

Vào những năm 1970, nhà tâm lý học Paul Eckman đã xác định rằng mọi nền văn hóa của con người trong vũ trụ đều trải qua sáu cảm xúc riêng biệt: Sự vui vẻ, buồn, ghê tởm, sợ hãi, bất ngờ và tức giận. Sau này, ông mở rộng danh sách những cảm xúc cơ bản sang các trạng thái tâm lý khác như tự hào, xấu hổ, bối rối, phấn khích...

Chúng ta hãy nhìn sâu hơn vào những cảm xúc cơ bản của con người và khám phá xem chúng tác động như thế nào đến cách chúng ta suy nghĩ và hành xử trong cuộc sống hàng ngày.

Hạnh phúc

Chúng ta có xu hướng tìm thấy hạnh phúc ở mọi dạng cảm xúc. Hạnh phúc thường được định nghĩa là một trạng thái hài lòng, cảm giác thoải mái do sự hài lòng, vui sướng, cảm giác được khen thưởng một điều gì đó, sự hài lòng, trạng thái sức khỏe tốt, thư giãn... Hình thức cảm xúc này thường được thể hiện thông qua:

• Nét mặt: Cười…
• Ngôn ngữ cơ thể: Tư thế thoải mái…
• Giọng điệu: Giọng nói vui vẻ, phấn khởi, dễ chịu…

Đau buồn

Buồn bã được định nghĩa là một trạng thái cảm xúc tạm thời xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn. Khi buồn, chúng ta cảm thấy thất vọng, đau lòng, tuyệt vọng, không quan tâm và không còn hứng thú với bất cứ điều gì. Mọi người đều trải qua cảm giác bất ngờ này nhưng nếu không được chăm sóc và xoa dịu kịp thời, nỗi buồn dai dẳng có thể khiến con người bị bệnh trầm cảm. Một người bị đau buồn thường sẽ trải qua các triệu chứng sau:

• Khóc lóc.
• Tâm trạng đi xuống, mất hứng.
• Thờ ơ với mọi thứ xảy ra xung quanh.
• Trở nên im lặng, không muốn làm gì.
• Xa lánh mọi người.

Sợ hãi

Sợ hãi là một cảm xúc rất mạnh mẽ đã đóng một vai trò quan trọng trong sự sinh tồn của chúng ta kể từ thời cổ đại. Khi bạn gặp nguy hiểm và cảm thấy sợ hãi, bạn sẽ trải qua một phản ứng rất cụ thể là chiến đấu hoặc bỏ chạy. Các khối cơ bắp dần căng ra, nhịp tim và huyết áp tăng cao, đầu óc trở nên cực kỳ cảnh giác, cơ thể thôi thúc bạn chạy trốn khỏi mối đe dọa đó hoặc đứng đó và chiến đấu. Phản ứng này có thể giúp bạn chuẩn bị và ứng phó hiệu quả với những nguy hiểm đang chờ đợi bạn. Sư sợ hãi được thể hiện theo những điều sau:

• Đôi mắt dần mở to và cằm dần rụt lại.
• Cố gắng chống lại hoặc thoát khỏi một mối đe dọa.
• Hơi thở trở nên dồn dập và nhịp tim trở nên nhanh hơn.

Ghê tởm

Sự ghê tởm có thể được thể hiện theo những điều sau:

• Ngôn ngữ cơ thể: Quay đi tránh những chủ đề gây khó chịu…
• Phản ứng vật lý: Nôn mửa, buồn nôn…
• Biểu cảm khuôn mặt: Nhăn mũi, môi trên cong…

Sự khiếp sợ này có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, chẳng hạn như mùi, vị hoặc cảnh tượng khó chịu. Đây có thể là phản ứng tự nhiên của cơ thể nhằm tránh những rủi ro, mầm bệnh gây bệnh truyền nhiễm. Con người cũng trải qua cảm giác này về mặt đạo đức khi họ gặp phải những người khác có hành vi kinh tởm, vô nhân đạo và vô đạo đức.

Giận dữ

Giận dữ là một cảm xúc đặc biệt mạnh mẽ được thể hiện thông qua cảm giác thù địch, kích động, khó chịu và không tán thành người khác. Khi tức giận, bạn thường có xu hướng đấu tranh và bảo vệ bản thân, điển hình nhất là bằng cách:

• Biểu hiện trên khuôn mặt: Cau mày, nhìn chằm chằm...
• Ngôn ngữ cơ thể: Thể hiện sự hung hăng hoặc quay đi.
• Giọng điệu: Thô lỗ, la hét…
• Phản ứng cơ thể: Đổ mồ hôi, đỏ mặt, tai đỏ...
• Hành vi: Hung hãn, đánh nhau, ném đồ đạc…

Ngạc nhiên

Ngạc nhiên thường được hiểu đơn giản là phản ứng ngạc nhiên trước một điều gì đó bất ngờ, khó lường, được coi là phản ứng tích cực, tiêu cực hay phản ứng trung lập và thường được thể hiện như sau:

• Biểu hiện trên khuôn mặt: Nhướn mày, mở to mắt, miệng…
• Phản ứng vật lý: Nhảy lùi về sau, nhảy cẫng lên phần khích…
• Ngôn ngữ: Hét lên, thở dốc…

Cảm xúc ảnh hưởng như thế nào đến con người ?

Các khung bậc cảm xúc có thể ảnh hưởng đến chúng ta theo nhiều khía cạnh như:

Suy nghĩ và hành vi

Cảm xúc có thể ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ và hành vi của chúng ta. Ví dụ khi cảm thấy tức giận chúng ta có thể nói hoặc làm những điều mà sau này chúng ta sẽ hối hận. Khi cảm thấy buồn, chúng ta có thể thu mình lại và tránh giao tiếp xã hội.

Cảm xúc cũng ảnh hưởng đến cách chúng ta diễn giải thông tin và đưa ra quyết định. Ví dụ khi cảm thấy lo lắng chúng ta có thể có xu hướng tập trung vào những điều tiêu cực và đưa ra những quyết định vội vàng.

Sức khỏe thể chất

Cảm xúc có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất của chúng ta theo nhiều cách. Ví dụ như căng thẳng và lo lắng mãn tính có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch, huyết áp cao và làm cho hệ miễn dịch suy yếu. Mặt khác những cảm xúc tích cực như hạnh phúc, vui vẻ có thể tăng cường hệ thống miễn dịch và giúp chúng ta khỏi bệnh nhanh hơn.

Mối quan hệ

Cảm xúc đóng một vai trò quan trọng trong mối quan hệ của chúng ta với người khác. Chúng ta có thể sử dụng cảm xúc để kết nối với người khác, thể hiện sự đồng cảm và xây dựng niềm tin. Tuy nhiên những cảm xúc tiêu cực như giận dữ và ghen tuông có thể làm tổn hại các mối quan hệ và dẫn đến xung đột.

Sáng tạo

Cảm xúc có thể truyền cảm hứng cho sự sáng tạo. Khi cảm thấy thích thú hoặc hào hứng chúng ta có thể nảy ra nhiều ý tưởng mới, sáng tạo hơn. Một số nghiên cứu còn cho thấy những cảm xúc tiêu cực như nỗi buồn có thể giúp chúng ta suy nghĩ sáng tạo hơn và đưa ra những giải pháp mới cho vấn đề.

Trên đây là lời giải đáp cho câu hỏi khung bậc cảm xúc ảnh hưởng đến con người như thế nào. Hiểu cách thức hoạt động của cảm xúc có thể giúp chúng ta kiểm soát suy nghĩ, hành vi, sức khỏe của chúng ta tốt hơn và cuộc sống trở nên hạnh phúc hơn.

Xem thêm: 

• Rối loạn lưỡng cực: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị
• Mental Breakdown nghĩa là gì?