Một số dị tật bàn chân thường gặp theo nhóm tuổi và cách cải thiện

Dị tật bàn chân là những bất thường về cấu trúc hoặc chức năng của bàn chân, ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về những dị tật bàn chân thường gặp ở trẻ em, từ trẻ sơ sinh đến thanh thiếu niên.

Thế nào là dị tật bàn chân?

Dị tật bàn chân là tình trạng cấu trúc xương bàn chân bị bất thường, dẫn đến ảnh hưởng chức năng vận động và gây ra nhiều triệu chứng khó chịu cho người bệnh.

Nguyên nhân gây ra dị tật bàn chân có thể do bẩm sinh hoặc do các tác động từ bên ngoài như chấn thương, tai nạn, mang vác vật nặng sai tư thế,... Dị tật bàn chân thường gặp ở trẻ sơ sinh và phổ biến nhất là các loại như: Bàn chân bẹt, bàn chân đụng gót, bàn chân vẹo gót ngoài, bàn chân trước vẹo trong hoặc vẹo ngoài, bàn chân vòm cao.

Dị tật bàn chân không chỉ ảnh hưởng đến khả năng di chuyển mà còn gây ra nhiều triệu chứng khác như: 

• Đau nhức khớp vùng cổ chân, khớp gối, khớp háng và thậm chí là vùng cột sống. 
• Mỏi chân, tê bì, chuột rút. 
• Khó khăn trong việc mang giày dép. 
• Dễ vấp ngã, té ngã. 
• Ảnh hưởng đến tư thế đi lại, dẫn đến các vấn đề về xương khớp khác.

Nếu không được điều trị kịp thời, dị tật bàn chân có thể dẫn đến biến dạng bàn chân vĩnh viễn, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe. Do đó, việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là vô cùng quan trọng.

Những dị tật bàn chân bẩm sinh phổ biến

Các dị tật bàn chân bẩm sinh ở trẻ bao gồm:

Bàn chân trước vẹo trong

Bàn chân trước vẹo trong, hay còn gọi là metatarsus varus, là tình trạng bàn chân trước có xu hướng nghiêng vào bên trong trục cơ thể. Dị dạng này thường dễ dàng quan sát thấy ngay từ khi trẻ sinh ra và có thể tiến triển dần theo các mốc vận động khi trẻ bắt đầu đi hoặc chạy nếu không được điều trị kịp thời.

Tuy nhiên, điều đáng mừng là bàn chân trước vẹo trong thường không gây đau đớn hay ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ trong giai đoạn đầu. Hầu hết các trường hợp, tình trạng này sẽ tự cải thiện dần theo thời gian khi trẻ trưởng thành. Do đó, trẻ em bị dị tật này vẫn có thể vận động, chơi đùa và tham gia các hoạt động thể thao bình thường nếu không kèm theo các bất thường khác ở cổ chân hoặc ngón chân.

Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và phát hiện sớm các biến chứng tiềm ẩn, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám và tầm soát sớm để được bác sĩ đánh giá mức độ dị tật và có phương pháp điều trị phù hợp. Việc phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ có được sự phát triển toàn diện về cả thể chất và vận động.

Biến dạng gót vẹo ngoài

Calcaneovalgus, hay còn gọi là biến dạng gót vẹo ngoài, là tình trạng trục xương gót chân của trẻ bị vẹo ra ngoài. Nguyên nhân được cho là do sự dồn ép trong tử cung ảnh hưởng đến xương chân vốn rất mềm dẻo của trẻ sơ sinh, dẫn đến sự bất thường này.

Dị tật Calcaneovalgus có thể bị nhầm lẫn với dị tật xương sên đứng dọc, tuy nhiên mức độ cứng khớp ở Calcaneovalgus thường ít nghiêm trọng hơn. Hầu hết các trường hợp Calcaneovalgus sẽ tự cải thiện tốt nếu được phát hiện sớm ngay sau sinh và áp dụng phương pháp điều chỉnh bằng đế nẹp nhựa bàn chân từ 2 đến 3 lần.

Bàn chân khoèo

Bàn chân khoèo là một dạng dị tật bẩm sinh thường gặp ở trẻ sơ sinh. Dị tật này xảy ra do sự biến dạng của xương sên và xương ghe, khiến cho bàn chân bị vẹo vào bên trong và hướng xuống dưới. Mức độ nghiêm trọng của bàn chân khoèo được đánh giá dựa trên các yếu tố như độ cong của bờ ngoài bàn chân, nếp gấp ở mặt trong bàn chân, mức độ che phủ đầu xương sên, độ cứng khi nhón gót và độ sờ chạm của gót chân.

Bàn chân khoèo nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của trẻ. Ở mức độ nặng, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc đi lại, thậm chí không thể đi bằng bàn chân. Ngoài ra, dị tật này còn có thể gây ra các cơn đau khớp cấp tính, ảnh hưởng đến sự phát triển của xương và cơ bắp ở chân.

Do đó, việc phát hiện và điều trị sớm bàn chân khoèo là vô cùng quan trọng. Phương pháp điều trị phổ biến nhất cho dị tật này là phương pháp Ponseti, sử dụng kỹ thuật bó bột để nắn chỉnh dần dần cấu trúc xương bàn chân về vị trí bình thường. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trẻ có thể cần phải phẫu thuật để nắn chỉnh xương.

Xương sên đứng dọc bẩm sinh

Xương sên đứng dọc bẩm sinh là một dị tật bàn chân hiếm gặp, khiến cho bàn chân trẻ bị xoay lên trên và hướng ra ngoài, dẫn đến việc trẻ đi bằng phần lòng bàn chân. Dị tật này có thể đi kèm với các vấn đề khác như tật nứt đốt sống hoặc cứng đa khớp.

Do tính chất hiếm gặp và dễ nhầm lẫn với các dị tật bàn chân khác như biến dạng gót vẹo ngoài, việc phát hiện và điều trị sớm xương sên đứng dọc bẩm sinh là vô cùng quan trọng. Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở bàn chân của trẻ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Những dị tật bàn chân thường gặp ở trẻ em và vị thành niên

Dưới đây là một số dị tật bàn chân ở trẻ em và vị thành niên:

Bàn chân bẹt

Bàn chân bẹt, hay còn gọi là bàn chân phẳng, là một dị tật tương đối phổ biến, ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của bàn chân. Biểu hiện đặc trưng của bàn chân bẹt là lòng bàn chân tiếp xúc hoàn toàn với mặt đất khi đứng, không có độ cong lõm như bình thường. Bàn chân bẹt được chia thành 3 loại chính:

• Bàn chân bẹt mềm dẻo: Đây là loại phổ biến nhất, thường gặp ở trẻ em. Bàn chân bẹt mềm dẻo thường không gây đau đớn hay ảnh hưởng đến sức khỏe, nhưng có thể khiến trẻ gặp một số hạn chế về khả năng giữ thăng bằng và vận động.
• Bàn chân bẹt cứng: Loại này ít phổ biến hơn và thường do các nguyên nhân như chấn thương, viêm khớp hoặc các bệnh lý thần kinh. Bàn chân bẹt cứng thường gây đau đớn và ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh.
• Bàn chân bẹt kèm theo rối loạn chức năng gân chày sau: Loại này cũng ít phổ biến và thường do các nguyên nhân như chấn thương, teo cơ hoặc các bệnh lý thần kinh. Bàn chân bẹt kèm theo rối loạn chức năng gân chày sau thường gây đau đớn, yếu cơ và ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh.

Biến dạng cổ chân Cavovarus - Dị tật hiếm gặp

Biến dạng cổ chân Cavovarus là một dị tật bàn chân tương đối hiếm gặp, thường xuất hiện do tổn thương dây thần kinh sau chấn thương hoặc các bệnh lý thần kinh cơ. Đặc trưng của dị tật này là bàn chân có vòm cao và gót chân nghiêng vào bên trong, dễ bị nhầm lẫn với bàn chân khoèo. Do tính chất hiếm gặp và triệu chứng tương đồng với một số dị tật khác, việc chẩn đoán chính xác Cavovarus là vô cùng quan trọng. Để xác định dị tật, người bệnh cần được khám tầm soát kỹ lưỡng về thần kinh - cơ - vận động, bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra hình dạng bàn chân, độ cong vòm bàn chân, khả năng vận động của khớp cổ chân và bàn chân, cũng như các dấu hiệu của tổn thương thần kinh cơ.
• X-quang: Chụp X-quang giúp bác sĩ đánh giá cấu trúc xương khớp cổ chân và bàn chân, phát hiện các bất thường về cấu trúc có thể góp phần gây ra dị tật.
• Siêu âm: Siêu âm có thể giúp bác sĩ đánh giá tình trạng cơ bắp, gân và dây chằng ở cổ chân và bàn chân, phát hiện các tổn thương mềm có thể ảnh hưởng đến chức năng vận động.
• Điện cơ: Điện cơ giúp bác sĩ đánh giá hoạt động của các dây thần kinh và cơ bắp, xác định các tổn thương thần kinh cơ có thể gây ra biến dạng Cavovarus.

Bàn chân sấp Pronated

Bàn chân sấp, hay còn gọi là pronation, là tình trạng gót chân nghiêng vào bên trong, thường xuất hiện cùng với bàn chân bẹt. Dị tật này có thể do bẩm sinh hoặc do sự bất thường trong quá trình phát triển xương của trẻ.

Hầu hết các trường hợp bàn chân sấp sẽ tự cải thiện theo thời gian và ổn định khi trẻ lên 10 tuổi. Tuy nhiên, dị tật này vẫn có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh hoạt của trẻ, gây ra các vấn đề như đau chân, mỏi gối, thậm chí là ảnh hưởng đến tư thế và khả năng vận động. Do đó, nếu nghi ngờ con mình mắc dị tật bàn chân sấp, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Dị tật bàn chân là một vấn đề sức khỏe cần được quan tâm và giải quyết một cách toàn diện bởi chúng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ đồng thời có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm khác. Bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản về các loại dị tật bàn chân thường gặp bẩm sinh, ở trẻ em và vị thành niên. Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn phát hiện dấu hiệu bất thường nào ở bàn chân trẻ.

Xem thêm: Dị tật xương ức gà là gì? Nguyên nhân, phương pháp điều trị và phòng ngừa