Nguyên nhân bị thiếu máu là gì? Một số yếu tố làm tăng nguy cơ thiếu máu

Dòng máu, vốn là một hệ thống phức tạp của các tế bào và chất lỏng, đảm bảo việc vận chuyển oxy và dưỡng chất đến mọi tế bào trong cơ thể. Tuy nhiên, khi hệ thống này gặp sự cố, như thiếu hụt các yếu tố cần thiết như sắt, vitamin B12, và axit folic, có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu. Thiếu máu không chỉ ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển oxy mà còn gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe, từ sự mệt mỏi và suy nhược đến các biến chứng nghiêm trọng như suy tim và suy thận. Vậy nguyên nhân bị thiếu máu là gì?

Nguyên nhân bị thiếu máu

Có nhiều nguyên nhân khiến cho một người bị thiếu máu. Tuy nhiên, có 3 nguyên nhân chính sau đây:

Thiếu máu do mất máu

Mất máu bao gồm mất máu mạn tính và cấp tính:

• Mất máu cấp tính: Mất máu cấp tính có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như chấn thương, tai nạn giao thông, phẫu thuật, hoặc các vết thương do các nguyên nhân khác như chảy máu dạ dày ruột do loét dạ dày, viêm loét tá tràng, viêm đại tràng, hay các tổn thương nội tạng khác.
• Mất máu mãn tính: Mất máu mãn tính thường do các vấn đề khác nhau như rong kinh ở phụ nữ, loét dạ dày tá tràng, polyp đại tràng, ung thư và các bệnh lý khác ảnh hưởng đến sự khả năng hấp thu sắt hoặc gây ra sự mất máu dài hạn.

Thiếu máu do giảm sản xuất hồng cầu

Hai thành phần rất quan trọng của hồng cầu đó là sắt và vitamin B12. Thiếu một trong hai đều sẽ dẫn đến thiếu hụt hồng cầu dẫn tới thiếu máu

• Thiếu sắt: Thiếu sắt thường do cơ thể không cung cấp đủ sắt qua chế độ ăn uống hoặc do mất máu dài hạn như kinh nguyệt ở phụ nữ, chảy máu do viêm loét, polyp đại tràng hoặc do rối loạn hấp thu sắt ở ruột.
• Thiếu vitamin B12 và axit folic: Thiếu vitamin B12 và axit folic thường do chế độ ăn thiếu hoặc do rối loạn hấp thu ở đường tiêu hóa, cũng như do một số bệnh lý như viêm đại tràng, viêm ruột, hoặc sau khi tiến hành phẫu thuật đường ruột.
• Bệnh lý tủy xương: Bệnh lý tủy xương bao gồm suy tủy xương, bệnh máu ác tính, và ung thư, có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất hồng cầu ở cấp độ tủy xương.

Thiếu máu do phá hủy hồng cầu

Có nhiều người bị bệnh thiếu máu do di truyền bẩm sinh, tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp mắc phải khi trưởng thành.

• Tan máu bẩm sinh: Các bệnh lý genetic như bệnh hồng cầu lưỡi liềm, thalassemia và các bệnh khác có thể dẫn đến việc phá hủy hồng cầu nhanh chóng hơn bình thường.
• Tan máu mắc phải: Nhiễm trùng, sử dụng thuốc men như một số loại thuốc chống ung thư hoặc các loại hóa chất có thể gây ra sự phá hủy hồng cầu, dẫn đến tình trạng thiếu máu.

Yếu tố nguy cơ gây thiếu máu

Ngoài các nguyên nhân bị thiếu máu, chúng ta cũng nên hiểu rõ về những yếu tố làm tăng nguy cơ thiếu máu, những yếu tố này có thể kể đến như:

• Giới tính: Nữ giới thường có nguy cơ cao hơn do mất máu kinh nguyệt hàng tháng. Mỗi chu kỳ kinh nguyệt, phụ nữ mất một lượng máu nhất định, và nếu không bổ sung đủ sắt qua chế độ ăn uống, có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu.
• Chế độ ăn uống: Thiếu sắt, vitamin B12 và axit folic là các yếu tố cần thiết cho sự sản xuất hồng cầu và sự chuyển hóa trong cơ thể. Một chế độ ăn uống không cân đối hoặc thiếu các dạng dưỡng chất này có thể gây ra thiếu máu.
• Bệnh lý mạn tính: Các bệnh lý mạn tính như bệnh thận, bệnh gan, bệnh tự miễn, và các bệnh khác có thể ảnh hưởng đến quá trình sản xuất hoặc phá hủy hồng cầu, gây ra tình trạng thiếu máu.
• Thuốc men: Một số loại thuốc như thuốc chống đông, thuốc chống viêm, và một số loại thuốc sử dụng trong điều trị ung thư có thể gây ra tình trạng thiếu máu như một phản ứng phụ.
• Lối sống: Lối sống không lành mạnh như lạm dụng rượu bia và hút thuốc lá cũng có thể gây ra các vấn đề sức khỏe, bao gồm cả thiếu máu do ảnh hưởng đến quá trình sản xuất hồng cầu hoặc phá hủy chúng.

Dấu hiệu thiếu máu

Thiếu máu là một tình trạng cơ thể không có đủ hồng cầu hoặc hồng cầu không hoạt động hiệu quả, dẫn đến việc không cung cấp đủ oxy cho các tế bào và mô trong cơ thể. Các biểu hiện của thiếu máu bao gồm:

• Mệt mỏi, da xanh xao: Do thiếu oxy, cơ thể không sản xuất đủ năng lượng, gây ra cảm giác mệt mỏi và làm cho da trở nên xanh xao hoặc tái nhợt.
• Khó thở, hoa mắt, chóng mặt: Thiếu máu làm giảm lượng oxy trong máu, gây ra khó thở và các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt do não không nhận được đủ oxy.
• Nhức đầu, tim đập nhanh: Sự thiếu oxy trong não có thể gây ra đau đầu và tim đập nhanh là cơ thể cố gắng tăng cường cung cấp oxy đến các bộ phận cần thiết.
• Chán ăn, sụt cân: Thiếu máu có thể làm mất đi sự thèm ăn và gây ra việc sụt cân do giảm lượng năng lượng tiêu thụ.
• Lạnh tay chân: Thiếu máu có thể làm giảm lưu thông máu đến các phần của cơ thể, gây ra cảm giác lạnh ở tay chân.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị thiếu máu

Để chẩn đoán thiếu máu, bác sĩ có thể chỉ định cho bạn thực hiện một số các xét nghiệm như: 

• Xét nghiệm máu: Bao gồm xét nghiệm công thức máu để đánh giá số lượng và tỷ lệ hồng cầu, xét nghiệm sắt, vitamin B12, axit folic để xác định nguyên nhân cụ thể của thiếu máu.
• Sinh thiết tủy xương: Trong những trường hợp nghi ngờ về bệnh lý tủy xương, việc thực hiện sinh thiết tủy xương có thể cần thiết để xác định chính xác nguyên nhân của thiếu máu.

Các phương pháp điều trị thiếu máu có thể kể đến như:

• Bổ sung sắt: Sử dụng viên bổ sung sắt hoặc thực phẩm giàu sắt để bổ sung lượng sắt cần thiết cho cơ thể.
• Bổ sung vitamin B12 và axit folic: Sử dụng viên bổ sung hoặc thực phẩm giàu vitamin để bổ sung lượng vitamin cần thiết cho cơ thể.
• Điều trị nguyên nhân: Điều trị nguyên nhân gốc rễ của thiếu máu như chống chảy máu hoặc điều trị các bệnh lý tủy xương nếu có.
• Truyền máu: Trong những trường hợp thiếu máu nặng, việc truyền máu có thể cần thiết để cung cấp ngay lập tức các hồng cầu mới cho cơ thể.

Thiếu máu là tình trạng phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Hiểu rõ nguyên nhân bị thiếu máu và biểu hiện của thiếu máu sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Xem thêm:

• Người bị thiếu máu uống thuốc gì? Một số lưu ý khi sử dụng thuốc thiếu máu
• Bạn đã biết tác hại của thiếu máu hay chưa? Bệnh có nguy hiểm không?