Nguyên nhân và cách điều trị rối loạn sắc tố da ở trẻ em

Da có màu sắc từ sắc tố gọi là melanin, được sản xuất bởi các tế bào chuyên biệt gọi là tế bào biểu bì tạo sắc tố. Melanin không chỉ quyết định màu tóc, da, lông mày của chúng ta mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ da khỏi tia cực tím có hại. Lượng melanin trong da thay đổi tùy theo các yếu tố như chủng tộc và sự thay đổi nội tiết tố, và nó tăng lên khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

Rối loạn sắc tố da ở trẻ em là gì?

Trong hầu hết các trường hợp, trẻ em có màu da nhất quán trên khắp cơ thể, dù sáng hay tối. Tuy nhiên, có những trường hợp một số trẻ bị rối loạn sắc tố da, dẫn đến tông màu da không đồng đều ở một số vùng cụ thể. Không giống như người lớn, nơi màu da được xác định bởi số lượng tế bào melanin, ở trẻ nhỏ, mức độ hoạt động của các tế bào này quyết định màu da của chúng. Những người da sẫm màu tự nhiên sản xuất nhiều melanin hơn, trong khi những người da sáng có ít tế bào melanin hơn.

Rối loạn sắc tố da xảy ra khi các tế bào sản xuất melanin này đột nhiên ngừng hoạt động theo cách bình thường. Ban đầu, sự gián đoạn này có thể dẫn đến các đốm sáng hơn đáng kể so với vùng da xung quanh. Theo thời gian, những mảng này có thể lan rộng ra, bao phủ những vùng lớn hơn trên cơ thể. Sự tiến triển của rối loạn sẽ khác nhau, trong một số trường hợp sự lây lan xảy ra nhanh chóng và ổn định trong vài năm, trong khi ở những trường hợp khác phát triển chậm và tồn tại trong một thời gian dài.

Nguyên nhân gây rối loạn sắc tố da

Rối loạn sắc tố da biểu hiện qua việc tăng hoặc giảm sắc tố da, tương ứng với từng nguyên nhân khác nhau.

Nguyên nhân gây tăng sắc tố da

Sạm da

Tiếp xúc thường xuyên, lâu ngày với ánh sáng mặt trời có thể dẫn đến các đốm nhỏ tối màu trên các khu vực tiếp xúc.

Rám má

Sự thay đổi nội tiết tố, thường xảy ra khi mang thai hoặc dùng thuốc tránh thai, có thể khiến da bị đen, đặc biệt là ở vùng má.

Thâm da

Da bị thâm do mụn có thể dẫn đến tăng sắc tố, tạo ra các mảng tối.

Do bệnh lý

Các rối loạn như bệnh Addison và xơ gan ứ mật có thể gây ra sự gia tăng melanin bất thường, dẫn đến sạm da.

Tiếp xúc với hóa chất

Tiếp xúc với kim loại và một số chất hóa học có thể gây rối loạn sắc tố trên răng, tóc, móng và các bộ phận cơ thể khác.

Nguyên nhân giảm sắc tố da

Bệnh bạch tạng

Dạng rối loạn di truyền hiếm gặp này được đặc trưng với việc thiếu một phần hoặc toàn bộ sắc tố melanin, đồng thời đi kèm theo các vấn đề về thị lực, mắt màu xanh, nâu hoặc hổ phách. Do thiếu melanin có khả năng chống nắng tự nhiên nên những người mắc bệnh bạch tạng phải tránh ánh nắng mặt trời.

Bệnh bạch biến

Tình trạng này biểu hiện dưới dạng các mảng trắng trên da và có thể ảnh hưởng đến tóc và lông mi. Các tế bào sản sinh melanin chết hoặc không hoạt động, dẫn đến làn da cực kỳ nhạy cảm với ánh nắng.

Rối loạn sắc tố da ở trẻ em chủ yếu xuất phát từ sự gián đoạn trong quá trình sản xuất melanin. Những rối loạn này có thể do:

• Rối loạn hệ thống miễn dịch (hệ thống miễn dịch tấn công nhầm các tế bào sản xuất melanin khỏe mạnh).
• Yếu tố di truyền.
• Chấn thương da (trẻ tiếp xúc với hóa chất hoặc bị phỏng làm tổn thương tế bào sản xuất melanin, gây ra sắc tố không đều).

Cần nhấn mạnh rằng tình trạng rối loạn sắc tố da ở trẻ em không lây lan và không lây nhiễm từ người sang người.

Cách điều trị rối loạn sắc tố da ở trẻ

Nhìn chung, hiện nay chưa có phương pháp giúp chữa khỏi hoàn toàn tình trạng rối loạn sắc tố da ở trẻ. Nhiều trường hợp sau một thời gian nhất định, vùng da bị bệnh có thể tự khỏi. Nếu rối loạn sắc tố da ở trẻ em không tự khỏi, bạn hãy cân nhắc tiến hành những biện pháp sau đây:

Đối với trường hợp tăng sắc tố da

Một số nguyên tắc cơ bản cha mẹ cần chú ý để phòng tránh rối loạn tăng sắc tố da ở trẻ:

• Không để trẻ tiếp xúc dưới ánh nắng mặt trời gay gắt quá lâu. Có thể tham khảo bác sĩ chuyên khoa về việc cho trẻ sử dụng kem chống nắng (chỉ số SPF trên 30).
• Cẩn thận chăm sóc vết thương ngoài da để ngăn ngừa nguy cơ viêm nhiễm và hình thành sẹo.
• Không để trẻ tiếp xúc với hóa chất, những kim loại nặng.
• Sử dụng các loại dược phẩm hoặc thảo dược có aloin (chẳng hạn cây lô hội), các loại kem bôi da hàng ngày có khả năng ngăn tăng sắc tố da.
• Các loại dược phẩm, thảo dược chứa glabridin cũng giúp làm trắng da, chống lão hóa, chống viêm, từ đó có thể cải thiện rối loạn sắc tố da ở trẻ em.
• Có thể áp dụng phương pháp laser xâm lấn, tức là sử dụng laser cường độ cao vào điều trị nám chân sâu. Tuy nhiên lưu ý là phương pháp này có khả năng gây ra nhiều biến chứng, bao gồm sẹo rỗ hoặc tổn thương da lâu dài nên cha mẹ cần cân nhắc trước khi quyết định.
• Bên cạnh laser xâm lấn, phương pháp laser không xâm lấn sử dụng laser cường độ thấp hơn, đồng thời chọn lọc chỉ tác động đến các tác nhân gây nám và sạm da. Ưu điểm của biện pháp không xâm lấn là chỉ tác động tới tế bào hắc tố chứ không phá vỡ tế bào lân cận. Do đó, phương pháp này vừa an toàn, hiệu quả, vừa hạn chế để lại biến chứng hơn.

Đối với giảm sắc tố da

Điều trị bằng thuốc

Rối loạn sắc tố da ở trẻ em xuất phát từ việc thiếu hụt melanin, do đó một trong những phương pháp điều trị là dùng thuốc bổ sung chất melanin cũng như bảo vệ da trẻ trước tác động của ánh nắng mặt trời. Các loại thuốc có thể được đề nghị để cải thiện rối loạn sắc tố da ở trẻ em như:

• Nhóm thuốc có psoralen như meladinin, melagenin (chỉ dùng cho trẻ từ 12 tuổi trở lên). Lưu ý thuốc này có thể đi kèm với một số tác dụng phụ như tăng men gan, vàng da, chán ăn.
• Thuốc bôi Corticosteroid phát huy hiệu quả cho các vùng da bạch biến khu trú. Cha mẹ có thể bôi thuốc này trong giai đoạn đầu của bệnh để giúp giảm tình trạng viêm gây mất sắc tố, giúp hồi phục tế bào sắc tố. Tuy nhiên, lưu ý là hạn chế sử dụng loại thuốc này cũng như không dùng lâu dài trên 2 tháng.
• Dùng kem chống nắng: Thoa kem chống nắng là giải pháp cơ bản nhất đối với tình trạng rối loạn sắc tố da ở trẻ em. Kem chống nắng có khả năng bảo vệ trẻ khỏi bị cháy nắng, thậm chí ung thư da.

Điều trị bằng công nghệ cao

Bên cạnh dùng thuốc, một số phương pháp điều trị bằng công nghệ cao cũng có thể được áp dụng để cải thiện tình trạng giảm sắc tố da ở trẻ em. Dưới đây là một số phương pháp có khả năng chữa trị tốt hơn cho trẻ bị rối loạn sắc tố da:

• Quang hóa trị liệu với tia cực tím A (còn gọi là PUVA);
• Liệu pháp tia cực tím B (UVB) dải hẹp;
• Cấy ghép tế bào hắc tố.

Điều trị tâm lý cho trẻ nhỏ

Rối loạn sắc tố da ở trẻ em tuy không thực sự nguy hiểm cho sức khỏe thể chất song tình trạng thay đổi màu sắc da sẽ tác động không nhỏ đến tâm lý của trẻ. Nhiều trẻ cảm thấy da mình trông thiếu thẩm mỹ, khác biệt, từ đó tạo nên tâm lý tự ti, ngại giao tiếp với bạn bè và những người xung quanh. Do đó, cha mẹ cần hiểu tâm lý và giúp trẻ vượt qua bằng một số biện pháp sau:

• Tránh tạo áp lực cho trẻ bằng cách che/giấu vùng da bị bệnh. Bên cạnh đó, thường xuyên trò chuyện, nhắc trẻ về những phẩm chất tốt đẹp cho dù màu da thế nào.
• Giúp trẻ có được thông tin đầy đủ, chính xác về vấn đề rối loạn sắc tố da để trẻ hiểu hơn về hiện tượng này. Khi biết đây không phải bệnh nguy hiểm, không lây nhiễm, trẻ sẽ trở nên tự tin hơn khi nói chuyện với bạn bè hay tham gia những hoạt động xã hội bên ngoài.
• Khuyến khích trẻ tham gia các câu lạc bộ, hội nhóm dành cho người bị rối loạn sắc tố da. Thông qua đó, trẻ sẽ được cập nhật thường xuyên về những cách phòng tránh và trị liệu. Đồng thời, trẻ sẽ có thể được hỗ trợ nhanh chóng, kịp thời từ cộng đồng những người bị rối loạn sắc tố da như mình.

Tóm lại, rối loạn sắc tố da ở trẻ em không phải hiếm gặp. Tuy không phải là bệnh nguy hiểm nhưng chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng đến vẻ ngoài và tâm lý trẻ. Do đó, cha mẹ có thể đưa trẻ đi khám để được tư vấn biện pháp cải thiện tình trạng này. Với sự tiến bộ của khoa học hiện nay, rối loạn sắc tố da ở trẻ có thể được điều trị hiệu quả một phần nào nó bởi các phương pháp phù hợp, đặc biệt là thông qua các biện pháp công nghệ cao. 

Xem thêm: 

• Tăng sắc tố da ở tay là do những nguyên nhân nào? Cách nhận biết?
• Những điều cần biết về hiện tượng rối loạn sắc tố da bẩm sinh
• Vì sao có hiện tượng tăng sắc tố da sau laser?