Tất tần tật những điều cần biết về bệnh viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em, với nhiều người thiệt mạng mỗi năm do chẩn đoán chậm trễ và điều trị không đầy đủ. Nhận thức được tính cấp thiết của việc can thiệp sớm, điều quan trọng là phải hiểu các phương pháp chẩn đoán và điều trị viêm phổi ở trẻ em để đẩy lùi bệnh hiệu quả.

Tổng quan về viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi là một tình trạng nghiêm trọng ảnh hưởng đến trẻ em trên toàn thế giới, gây ra bệnh tật và tử vong đáng kể. Dưới đây là những điều cần biết về bệnh viêm phổi:

Viêm phổi là bệnh gì?

Viêm phổi được đặc trưng bởi tình trạng viêm nhu mô phổi, liên quan đến phế nang, túi phế nang, ống phế nang, mô liên kết kẽ và tiểu phế quản tận cùng. Nó có thể được phân loại dựa trên nguyên nhân cơ bản, điển hình như viêm phổi do vi khuẩn, viêm phổi do virus, viêm phổi do nấm hoặc viêm phổi do hóa chất.

Trong trường hợp viêm phổi ở trẻ em, nhiễm trùng này đặc biệt nhắm vào phổi khi vi-rút và vi khuẩn xâm nhập và tạo ra các ổ nhiễm trùng. Vi khuẩn phổ biến nhất gây ra bệnh viêm phổi là phế cầu khuẩn.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), bệnh viêm phổi ở trẻ em vẫn là một mối lo ngại lớn về sức khỏe toàn cầu, cướp đi sinh mạng của 2 triệu trẻ em mỗi năm. Thật đáng kinh ngạc, con số này vượt qua tổng số ca tử vong do AIDS, sốt rét và sởi. Mỗi ngày, có khoảng 4.300 trẻ em tử vong vì viêm phổi, nghĩa là cứ 20 giây trên toàn thế giới lại có một trẻ tử vong vì căn bệnh này.

Tại Việt Nam, gánh nặng do bệnh viêm phổi cũng rất lớn, ước tính có khoảng 2,9 triệu trẻ em bị ảnh hưởng và 4.000 trẻ tử vong do bệnh viêm đường hô hấp này mỗi năm.

Các loại viêm phổi thường gặp ở trẻ nhỏ

Viêm phổi thùy

Viêm phổi thùy chủ yếu ảnh hưởng đến các mô phổi như phế nang, tiểu phế quản tận cùng và mô liên kết kẽ. Nó phổ biến hơn ở những người có hệ thống miễn dịch yếu, bao gồm trẻ em, người già, những người mắc bệnh mãn tính, bệnh nhân suy giảm miễn dịch, người nghiện rượu, người suy dinh dưỡng hoặc những người mắc bệnh phổi từ trước như giãn phế quản, viêm phế quản mãn tính hoặc hen phế quản. 

Tỷ lệ mắc bệnh viêm phổi thùy thường tăng đột biến vào thời điểm giao mùa, đặc biệt là vào giai đoạn đông xuân khi các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến hơn.

Viêm phế quản

Viêm phế quản phổi, còn được gọi là viêm phế quản, dùng để chỉ một bệnh nhiễm trùng cấp tính và lan tỏa ảnh hưởng đến phế quản, phế nang và mô kẽ. Đây là bệnh tiến triển nhanh, biến chứng nặng, tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời, đầy đủ. Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tháng tuổi rất dễ mắc dạng viêm phổi này.

Hiểu biết về các loại viêm phổi thường ảnh hưởng đến trẻ nhỏ là rất quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về các nguy cơ liên quan và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Nguyên nhân trẻ bị viêm phổi

Viêm phổi, một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến ở trẻ em, có thể do nhiều yếu tố gây ra những tác động khác nhau lên cơ thể.

Nguyên nhân vi khuẩn

Ở trẻ dưới 5 tuổi, viêm phổi do vi khuẩn thường do các vi khuẩn như Streptococcus nhóm B, Listeria momocytogenes, H.influenza.s, Branhamella Catarrhalis và S.aureus.

Trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi có thể bị viêm phổi do Klebsiella Pneumonia, E. Coli, vi khuẩn gram âm. Viêm phổi do vi khuẩn có xu hướng tiến triển nhanh chóng và biểu hiện các triệu chứng nghiêm trọng hơn so với viêm phổi do virus. Một khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể, chúng sẽ di chuyển đến các thùy phổi và tự thiết lập, bắt đầu quá trình tăng sinh và gây bệnh.

Nguyên nhân do virus

Ở trẻ 5 - 15 tuổi, viêm phổi do virus thường do các loại virus như RSV (Respiratory Syncytial Virus) và H.influenza gây ra. Viêm do virus thường phát triển chậm hơn và thường ít nghiêm trọng hơn so với các nguyên nhân gây viêm phổi khác. Viêm phổi do virus chiếm khoảng 50% các trường hợp viêm phổi và biểu hiện các triệu chứng giống như cảm lạnh thông thường.

Sự giống nhau về triệu chứng thường dẫn đến nhầm lẫn giữa viêm phổi do virus và cúm, dẫn đến việc điều trị bị chậm trễ hoặc không hiệu quả. Hơn nữa, bệnh do virus có thể làm tăng nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn, làm trầm trọng thêm quá trình viêm nhiễm.

Các nguyên nhân khác

Ngoài các nguyên nhân kể trên, viêm phổi ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh còn có thể do ký sinh trùng, vi khuẩn lao, nấm, ô nhiễm môi trường, khói bụi quá nhiều, hít phải khói thuốc từ người thân trong gia đình. Dùng chung đồ dùng cá nhân như bàn chải, khăn tắm, bát và ly với người bị nhiễm bệnh cũng có thể góp phần truyền bệnh viêm phổi cho trẻ khỏe mạnh.

Trẻ nào dễ bị viêm phổi?

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể dễ bị viêm phổi, nhưng một số trẻ em có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm:

• Trẻ em có hệ miễn dịch yếu, kể cả trẻ sinh non.
• Những người mắc các bệnh mãn tính như hen suyễn, xơ nang, bệnh tim bẩm sinh, tiểu đường, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), trầm cảm,...
• Trẻ bị suy phổi hoặc khó thở.
• Trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi tiếp xúc với khói thuốc thụ động từ cha mẹ.

Việc hiểu rõ nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây viêm phổi ở trẻ em là rất cần thiết để chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và xử trí hiệu quả. Hãy nhớ rằng, việc cập nhật thông tin sẽ giúp cha mẹ và người chăm sóc để bảo vệ bé yêu khỏi tác động của bệnh viêm phổi.

Dấu hiệu viêm phổi ở trẻ em

Phát hiện viêm phổi ở trẻ em và bắt đầu điều trị sớm là rất quan trọng để giảm nguy cơ biến chứng nặng và tử vong tiềm ẩn. Các nhà nghiên cứu đã xác định các dấu hiệu chính có thể giúp cha mẹ xác định bệnh viêm phổi ở giai đoạn đầu và tìm kiếm sự can thiệp y tế kịp thời.

Triệu chứng viêm phổi giai đoạn đầu ở trẻ em

Một trong những dấu hiệu sớm nhất của bệnh viêm phổi ở trẻ em là thở nhanh. Triệu chứng này thường biểu hiện trước khi có kết quả nghe tim phổi hoặc kết quả chụp X-quang. Cha mẹ có thể theo dõi nhịp thở của con mình bằng cách đếm nhịp thở mỗi phút bằng đồng hồ có kim giây.

Tham khảo các hướng dẫn sau:

• Trẻ sơ sinh dưới 2 tháng: 60 nhịp thở mỗi phút trở lên.
• Trẻ từ 2 - 11 tháng tuổi: 50 nhịp thở/phút trở lên.
• Trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi: 40 nhịp thở/phút trở lên.

Thở nhanh cho thấy sự hiện diện của các triệu chứng viêm phổi. Điều quan trọng là cha mẹ phải nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị ngay.

Nhận biết bệnh viêm phổi nặng ở trẻ em

Viêm phổi nặng thường được đặc trưng bởi co rút lồng ngực khi thở. Để quan sát được điều này, cha mẹ hãy vén áo của bé lên để quan sát rõ ngực và bụng. Hãy chú ý quan sát khi em bé bình tĩnh và không chủ động bú hoặc khóc.

Trong quá trình hít vào, nếu phần dưới của lồng ngực bị kéo vào trong thay vì mở rộng như bình thường, điều đó có nghĩa là lồng ngực bị rút lại - một dấu hiệu rõ ràng của bệnh viêm phổi nặng hơn. Trong những trường hợp như vậy, cha mẹ cần lập tức đưa trẻ đến bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.

Khi nào trẻ bị viêm phổi nên nhập viện?

Trẻ bị viêm phổi cần được đưa đến bệnh viện để điều trị ngay nếu trẻ có một trong các dấu hiệu nguy hiểm sau:

• Trẻ dưới 2 tháng: Bú kém hoặc bỏ bú, co giật, li bì, sốt hoặc hạ thân nhiệt, thở khò khè.
• Trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi: Không uống được, co giật, li bì, tiếng thở bất thường.

Nếu quan sát thấy bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, chứng tỏ bệnh viêm phổi của trẻ đã đến giai đoạn nặng và nguy kịch, cần được đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức. Hãy nhớ rằng, nhận biết các dấu hiệu viêm phổi ở trẻ em là rất quan trọng để can thiệp kịp thời và chăm sóc y tế thích hợp.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh viêm phổi ở trẻ em

Bệnh viêm phổi ở trẻ em có nhiều mức độ từ nhẹ đến nặng, nếu không được điều trị kịp thời và thích hợp có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, gây nguy hiểm nghiêm trọng đến sức khỏe và tinh thần của trẻ:

Nhiễm trùng huyết

Tình trạng này xảy ra khi vi khuẩn gây viêm phổi xâm nhập vào máu, dẫn đến nhiễm trùng máu lan rộng được gọi là nhiễm trùng huyết. Nhiễm trùng huyết có thể tiến triển thành sốc nhiễm trùng, một tình trạng đe dọa đến tính mạng, rất khó điều trị và có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Khí thũng

Viêm phổi có thể gây khí thũng, một tình trạng đặc trưng bởi khó thở. Nó dẫn đến sự gia tăng các tế bào bạch cầu và sự phát triển của kháng thuốc, làm cho việc điều trị trở nên phức tạp hơn.

Viêm màng não

Viêm phổi có thể dẫn đến viêm màng não, một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng gây viêm màng bao quanh não và tủy sống. Viêm màng não có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, rối loạn thần kinh, thậm chí gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.

Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS)

Hội chứng này là một tình trạng hô hấp nghiêm trọng có thể phát sinh do biến chứng của viêm phổi. ARDS có thể dẫn đến áp xe phổi, viêm phổi mãn tính và hệ thống miễn dịch suy yếu, làm tổn hại thêm sức khỏe tổng thể của trẻ.

Tràn dịch màng ngoài tim và suy tim

Viêm phổi ở trẻ em nếu không được điều trị hoặc không được phát hiện sớm có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tuần hoàn, dẫn đến tràn dịch màng ngoài tim (tích tụ dịch quanh tim), tim to và có khả năng dẫn đến suy tim. Can thiệp kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng tim nghiêm trọng này.

Các biến chứng khác

Viêm phổi cũng có thể dẫn đến các biến chứng khác như viêm nội tâm mạc (viêm màng trong của buồng tim), viêm phúc mạc (viêm màng bụng), viêm khớp... Những biến chứng này có thể làm tình trạng của trẻ trở nên tồi tệ hơn và cần được điều trị chuyên khoa.

Chẩn đoán và điều trị bệnh viêm phổi ở trẻ em

Chẩn đoán viêm phổi

Khi trẻ có các triệu chứng viêm phổi, việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế nhanh chóng là điều cần thiết. Bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng và có thể yêu cầu chụp X-quang ngực để chẩn đoán chính xác tình trạng và đánh giá mức độ tổn thương phổi.

Ngoài ra, xét nghiệm máu và nuôi cấy dịch tiết đường hô hấp có thể được thực hiện để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh và xác định nguyên nhân cơ bản.

Phương pháp điều trị

Việc điều trị viêm phổi ở trẻ em khác nhau tùy thuộc vào giai đoạn và nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là các phương pháp chung được thực hiện bởi các bác sĩ:

Viêm phổi do vi khuẩn và Mycoplasma

Nếu viêm phổi do vi khuẩn hoặc mycoplasma gây ra, cách điều trị chính là dùng thuốc kháng sinh theo chỉ dẫn của bác sĩ. Thuốc kháng sinh nhắm mục tiêu và loại bỏ các mầm bệnh cụ thể gây ra nhiễm trùng, giúp trẻ hồi phục.

Viêm phổi do virus

Trong trường hợp viêm phổi do virus, việc điều trị chủ yếu xoay quanh việc nghỉ ngơi và đảm bảo trẻ được uống nhiều nước. Nghỉ ngơi đầy đủ cho phép cơ thể tập trung vào việc chống lại sự lây nhiễm của vi-rút, trong khi lượng nước dồi dào sẽ giúp duy trì các chức năng cơ thể thích hợp và hỗ trợ quá trình chữa bệnh.

Viêm phổi do nấm

Khi chẩn đoán viêm phổi do nấm ở trẻ em, kế hoạch điều trị thường liên quan đến việc sử dụng thuốc kháng nấm. Những loại thuốc này được thiết kế đặc biệt để chống nhiễm nấm, loại bỏ các loại nấm có hại gây viêm phổi và tạo điều kiện phục hồi.

Bằng cách chẩn đoán kịp thời bệnh viêm phổi và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp với loại cụ thể và mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ chuyên khoa có thể cải thiện kết quả và cứu sống nhiều người. Điều quan trọng đối với cha mẹ và người chăm sóc là nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng viêm phổi ở trẻ em và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức. Hãy nhớ rằng, chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách là chìa khóa để chống lại bệnh viêm phổi ở trẻ em một cách hiệu quả, đảm bảo sức khỏe cho trẻ và ngăn ngừa các biến chứng có thể đe dọa đến tính mạng.

Chăm sóc trẻ em bị bệnh như thế nào?

Khi trẻ bị ốm, đặc biệt là với tình trạng như viêm phổi, cha mẹ đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ chăm sóc nuôi dưỡng để giúp con nhỏ hồi phục. Dưới đây là các bước cần thiết mà cha mẹ có thể thực hiện để chăm sóc con bị bệnh:

Thực hiện theo hướng dẫn y tế

Cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo chỉ dẫn của bác sĩ. Điều này giúp giảm bớt sự khó chịu và điều chỉnh nhiệt độ cơ thể của họ. Luôn luôn tham khảo ý kiến ​​chuyên gia chăm sóc sức khỏe để xác định liều lượng thích hợp cho độ tuổi và tình trạng của con bạn.

Áp dụng các kỹ thuật giúp trẻ thoải mái hơn

Để giúp trẻ tiêu đờm và thở thoải mái hơn, hãy vỗ nhẹ vào lưng trẻ. Kỹ thuật này có thể hỗ trợ làm lỏng chất nhầy và tạo điều kiện tống xuất chất nhầy ra ngoài, giúp giảm hô hấp.

Dinh dưỡng tối ưu

Đảm bảo con bạn nhận được một chế độ ăn uống cân bằng trong thời gian bị bệnh. Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, dễ nuốt. Tôn trọng sự thèm ăn của họ và tránh ép buộc họ ăn. Thay vào đó, hãy chia nhỏ các bữa ăn trong ngày để cung cấp chất dinh dưỡng mà không làm quá mức năng lượng của chúng.

Duy trì môi trường trong lành

Giữ môi trường xung quanh sạch sẽ là rất quan trọng để giảm thiểu sự lây lan của vi trùng và hỗ trợ quá trình phục hồi của con bạn. Thường xuyên khử trùng các bề mặt thường chạm vào và thường xuyên rửa tay để giảm nguy cơ tái nhiễm. Duy trì một không gian thông thoáng để thúc đẩy lưu thông không khí trong lành.

Bổ sung nước đầy đủ

Theo khuyến nghị của chuyên gia về chăm sóc trẻ bị viêm phổi tại nhà, điều quan trọng là phải đảm bảo con bạn được cung cấp đủ nước. Tăng lượng chất lỏng để ngăn ngừa mất nước và hỗ trợ quá trình chữa bệnh. Ngoài ra, sử dụng các thiết bị như bể sục hoặc máy tạo độ ẩm trong phòng của con bạn có thể giúp tăng độ ẩm, giảm bớt sự khó chịu về đường hô hấp và thúc đẩy hơi thở tốt hơn.

Phòng ngừa bệnh viêm phổi ở trẻ em bằng cách nào?

Viêm phổi ở trẻ em là một bệnh nghiêm trọng với các biến chứng có thể gây tử vong. Tuy nhiên, với các biện pháp phòng ngừa, tình trạng suy nhược này có thể tránh được. Dưới đây là hướng dẫn toàn diện về cách phòng ngừa viêm phổi ở trẻ em:

Tiêm phòng

Tiêm phòng là biện pháp bảo vệ quan trọng chống lại các tác nhân gây bệnh viêm phổi. Đảm bảo con bạn nhận được các loại vắc-xin được khuyến nghị:

• Tiêm phòng vắc xin Bordetella ho gà và Haemophilus influenzae týp B khi trẻ được 2 tháng tuổi giúp phòng ngừa viêm phổi cho trẻ.
• Bảo vệ chống lại vi khuẩn phế cầu khuẩn, một nguyên nhân phổ biến gây viêm phổi, bằng cách tuân theo lịch tiêm chủng khuyến cáo bắt đầu từ 2 tháng tuổi.
• Chủng ngừa cho con bạn chống lại bệnh cúm theo mùa, vì vi-rút cúm có thể dẫn đến biến chứng viêm phổi. Vắc-xin cúm đặc biệt quan trọng đối với trẻ em bị rối loạn tim phổi hoặc hen suyễn do nguy cơ biến chứng nghiêm trọng cao hơn.
• Tiêm phòng sởi, thường được tiêm lúc 9 tháng tuổi, giúp ngăn ngừa viêm phổi liên quan đến nhiễm sởi.

Hạn chế tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm

Tạo môi trường sống trong lành là điều cần thiết trong phòng ngừa bệnh viêm phổi:

• Tránh tiếp xúc giữa con bạn và những người bị bệnh có các triệu chứng như hắt hơi, ho hoặc sổ mũi.
• Tránh xa những nơi đông người làm tăng nguy cơ tiếp xúc với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Người chăm sóc nên thường xuyên rửa tay bằng xà phòng trước khi chạm vào và cho trẻ ăn, để giảm sự lây truyền vi trùng.

Thiết lập thói quen dinh dưỡng

Dinh dưỡng hợp lý đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường hệ thống miễn dịch của trẻ:

• Đối với trẻ sơ sinh, bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sẽ cung cấp kháng thể và dưỡng chất thiết yếu.
• Đảm bảo trẻ nhỏ nhận được một chế độ ăn uống cân bằng, bao gồm rau xanh, trái cây (đặc biệt là trái cây có múi để cung cấp vitamin C), các nguồn giàu protein như thịt và cá, và axit béo omega-3.

Khuyến khích các thói quen ăn uống và ngủ nghỉ đều đặn để hỗ trợ sức khỏe tổng thể và hạnh phúc.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế chuyên nghiệp

Điều quan trọng là không được tự điều trị cho trẻ em mà không có hướng dẫn y tế thích hợp. Các triệu chứng ban đầu của viêm phổi có thể bị nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác, dẫn đến điều trị chậm trễ hoặc không phù hợp. Nếu con bạn có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh viêm phổi, hãy nhanh chóng đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.

Tóm lại, viêm phổi ở trẻ em là căn bệnh không thể xem thường vì nó có thể đe dọa đến tính mạng. Trên thực tế, tỷ lệ trẻ tử vong do viêm phổi là đáng lo ngại. Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Bằng cách thực hiện các bước chủ động, chúng ta có thể bảo vệ con mình khỏi những nguy cơ của bệnh viêm phổi và đảm bảo một tương lai tươi sáng, khỏe mạnh hơn cho các em.

Xem ngay: Bệnh viêm phổi ở trẻ em có lây không?