Tiêu chuẩn chẩn đoán viêm tụy cấp hiện nay

Đau tụy là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất của viêm tụy cấp, thường xuất hiện ở vùng phía trên và bên trái của bụng và có thể lan ra vùng hông trái. Triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn, nôn mửa, sốt, màu nước tiểu thay đổi, và mệt mỏi. Viêm tụy cấp có thể do nhiều nguyên nhân như sỏi mật, rượu, chấn thương, hoặc các bệnh lý khác. Cần chẩn đoán và điều trị viêm tụy cấp kịp thời dựa trên tiêu chuẩn chẩn đoán viêm tụy cấp hiện nay để tránh các biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng và suy tụy.

Viêm tụy cấp là gì?

Tuyến tụy là cơ quan quan trọng trong hệ tiêu hóa, nằm ở vùng ổ bụng của cơ thể. Tuy nhiên, vai trò của tuyến tụy không chỉ đơn thuần trong việc tiêu hóa thức ăn mà còn rất quan trọng về mặt nội tiết. Tuyến tụy tiết ra các enzyme giúp phân hủy các chất đường, đạm và mỡ từ thức ăn. Ngoài ra, nó cũng tiết ra hai hormone quan trọng là insulin và glucagon, có vai trò quan trọng trong việc điều hòa đường huyết của cơ thể.

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm của tuyến tụy, thường xảy ra một cách đột ngột và gây tổn thương tế bào nang của tuyến tụy. Sự viêm này có thể diễn ra từ mức độ nhẹ đến nặng và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Ở các nước phương Tây, khoảng 20% số bệnh nhân mắc viêm tụy cấp có tiến triển nặng, trong đó từ 10 - 30% số ca nặng này dẫn đến tử vong, mặc dù họ đã được điều trị tích cực. Tình trạng viêm tụy cấp cũng đang có xu hướng tăng ở Việt Nam trong những năm gần đây. Theo phân loại giải phẫu bệnh, viêm tụy cấp có thể xuất hiện dưới hai thể phổ biến là viêm tụy phù nề và viêm tụy hoại tử chảy máu.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây viêm tụy cấp

Viêm tụy cấp có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, với các nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:

• Bệnh đường mật do sỏi hoặc giun đũa: Chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 40 - 50%. Sỏi mật hoặc giun đũa có thể gây tắc nghẽn đường mật, dẫn đến viêm tụy cấp.
• Rượu: Rượu chiếm một tỷ lệ đáng kể, từ 20 - 30%. Việc tiêu thụ rượu nhiều hoặc thường xuyên có thể gây ra viêm tụy cấp.

Các nguyên nhân ít phổ biến khác của viêm tụy cấp bao gồm:

• Chấn thương vùng bụng: Có thể xuất phát từ chấn thương bên ngoài hoặc sau các ca phẫu thuật ở vùng dạ dày - tá tràng, bao gồm cả các thủ thuật như chụp mật tuỵ ngược dòng qua nội soi (ERCP).
• Các bệnh lý liên quan đến mạch máu nhỏ: Như bệnh tiểu đường, bệnh Lupus ban đỏ.
• Tăng lipid máu: Có thể xuất phát từ các bệnh như hội chứng thận hư hoặc các rối loạn chuyển hóa lipid máu.
• Rối loạn chuyển hóa: Như tăng calci huyết như trong cường tuyến cận giáp.
• Nhiễm siêu vi: Bao gồm SV quai bị, CMV, EBV.
• Do sử dụng thuốc: Nhiều loại thuốc có thể gây kích ứng tụy. Thường thì, tình trạng viêm sẽ giảm khi ngừng sử dụng. Các loại thuốc như thuốc ức chế men chuyển angiotensin, azathioprine, furosemide, pentamidine, thiazid, và nhiều loại khác.
• Dị ứng.

Ngoài ra, có một số yếu tố nguy cơ có thể tăng khả năng mắc viêm tụy cấp, bao gồm:

• Tuổi cao hơn 70 tuổi.
• Béo phì, được định nghĩa là chỉ số BMI (chỉ số khối cơ thể) lớn hơn 30.
• Uống 2 ly rượu trở lên mỗi ngày.
• Hút thuốc lá.
• Có tiền sử gia đình bị viêm tụy.

Dấu hiệu cảnh báo viêm tụy cấp

Các dấu hiệu cảnh báo của viêm tụy cấp thường xuất hiện một cách đột ngột và đặc trưng, bao gồm:

• Đau ở phía trên và trái bụng: Một trong những triệu chứng chính của viêm tụy cấp là cơn đau tập trung ở vùng phía trên và phía trái của bụng. Đau thường xuất hiện một cách đột ngột và có thể lan ra hạ sườn và vùng hông trái.

• Buồn nôn và nôn mửa: Buồn nôn và nôn mửa thường là triệu chứng phổ biến khi mắc viêm tụy cấp. Bệnh nhân thường không giảm đau sau khi nôn, điều này có thể là dấu hiệu của sự kích thích và viêm nhiễm ở vùng tụy.
• Sốt: Sốt có thể xuất hiện, đặc biệt khi có nhiễm trùng đường mật hoặc khi viêm tụy cấp gặp biến chứng nhiễm trùng.
• Màu nước tiểu thay đổi: Màu nước tiểu có thể trở nên tối màu hoặc có màu đỏ do sự thay đổi trong hệ thống tiêu hóa. Điều này có thể là dấu hiệu của sự tác động của viêm tụy đến quá trình tiêu hóa.
• Ảnh hưởng đến huyết áp và nhịp tim: Viêm tụy cấp có thể ảnh hưởng đến huyết áp và nhịp tim, đặc biệt trong trường hợp sốc hoặc thiếu hụt nước và chất điện giải.
• Mệt mỏi và ăn uống kém: Bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng, cũng như có thể gặp vấn đề về ăn uống như ăn kém hoặc không muốn ăn.

Những dấu hiệu này đều cần được theo dõi và đánh giá kỹ lưỡng bởi các chuyên gia y tế để đưa ra chẩn đoán chính xác và kế hoạch điều trị hiệu quả cho bệnh nhân.

Tiêu chuẩn chẩn đoán viêm tụy cấp hiện nay

Chẩn đoán viêm tụy cấp đòi hỏi sự kết hợp giữa các phương pháp như tiền sử bệnh, khám lâm sàng, và các xét nghiệm hỗ trợ. Việc này cần được thực hiện nhanh chóng để đảm bảo bệnh nhân nhận được sự chăm sóc y tế ngay từ khi xuất hiện triệu chứng. Dưới đây là các phương pháp thông thường được sử dụng để chẩn đoán viêm tụy cấp:

Lịch sử bệnh: Bác sĩ thăm hỏi chi tiết về các triệu chứng, thời gian xuất hiện, mức độ đau, và các yếu tố tăng cường hoặc giảm nhẹ triệu chứng. Lịch sử bệnh cũng bao gồm thông tin về tiền sử gia đình, chế độ ăn uống và tiếp xúc với các yếu tố kích thích tụy.

Kiểm tra lâm sàng: Bác sĩ thực hiện kiểm tra lâm sàng để xem xét vùng bụng, đánh giá vị trí và mức độ đau. Đau thường tập trung ở vùng thượng vị và hạ sườn trái trong trường hợp viêm tụy cấp.

Xét nghiệm huyết học: Đo lường enzyme tụy trong máu như amylase và lipase, 2 loại enzyme này có thể cao đột ngột trong trường hợp viêm tụy cấp. Sự tăng cao của các chất này cung cấp thông tin về tổn thương của tụy.

Xét nghiệm hình ảnh: Siêu âm và CT scan có thể được sử dụng để xem xét kích thước và trạng thái của tụy. Các biểu hiện như sưng, nhiễm trùng, hoặc sỏi tụy có thể được phát hiện thông qua các phương pháp này.

Xét nghiệm nước tiểu: Xét nghiệm nước tiểu có thể được thực hiện để đánh giá mức độ chất cặn trong nước tiểu, đặc biệt là nếu có màu đỏ hoặc các biểu hiện của chất cặn tụy.

Sau khi thực hiện các phương pháp chẩn đoán, viêm tụy cấp được xác định khi có ít nhất 2/3 tiêu chuẩn sau:

• Bệnh nhân có triệu chứng đau ở vùng bụng với tính chất đặc trưng của viêm tụy cấp.
• Mức độ amylase và/hoặc lipase trong máu cao hơn 3 lần so với giới hạn bình thường.
• Kết quả của các phương pháp hình ảnh như siêu âm, CT scan, hoặc MRI bụng phải cho thấy các biểu hiện của viêm tụy cấp.

Nhận biết sớm dấu hiệu và thực hiện các phương pháp dựa trên tiêu chuẩn chẩn đoán viêm tụy cấp sẽ giúp tăng cơ hội chữa khỏi cho người bệnh. Vì vậy, nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào liên quan đến viêm tụy cấp, hãy đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Xem thêm: Cảnh báo 8 nguyên nhân viêm tụy cấp dễ bị bỏ qua