Tìm hiểu tình trạng kháng đa thuốc ở vi khuẩn

Hiện nay, kháng đa thuốc ở vi khuẩn đang ngày càng gia tăng, gây khó khăn trong việc điều trị và trở thành vấn đề nhức nhối của cả cộng đồng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xếp Việt Nam vào nhóm các quốc gia có tỷ lệ vi khuẩn đa kháng kháng sinh cao nhất thế giới. Vì vậy, hiểu biết và kiểm soát vấn đề này là cấp thiết để bảo vệ hiệu quả của các phương pháp điều trị hiện nay. Hãy cùng tìm hiểu xem liệu tình trạng này là gì thông qua bài viết dưới đây.

Kháng đa thuốc ở vi khuẩn là gì?

Thuốc kháng sinh có tác dụng tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nên thường được sử dụng để điều trị các bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra. Tuy nhiên, vi khuẩn đã và đang tìm cách chống lại kháng sinh để tồn tại và phát triển.

Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh là những vi khuẩn khiến kháng sinh mất khả năng kiểm soát hoặc tiêu diệt chúng. Những vi khuẩn này có thể tồn tại và thậm chí nhân lên ngay cả khi có sự hiện diện của kháng sinh. Hầu hết các vi khuẩn gây nhiễm trùng đều có thể trở nên đề kháng với ít nhất một số loại kháng sinh.

Vi khuẩn kháng lại hai nhóm kháng sinh trở lên được gọi là vi khuẩn đa kháng kháng sinh (MRO), trong khi vi khuẩn đề kháng với tất cả các loại kháng sinh được gọi là vi khuẩn toàn kháng.

Vi khuẩn đa kháng kháng sinh nguy hiểm như thế nào?

Những vi khuẩn đa kháng thuốc đang gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng trong bệnh viện, đặc biệt là ở các bệnh viện tuyến trung ương. Một số vi khuẩn đa kháng thuốc điển hình như tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) kháng methicillin và trực khuẩn đa kháng Escherichia coli (E. coli).

Staphylococcus aureus, hay còn gọi là tụ cầu vàng thường được tìm thấy trong cộng đồng và các cơ sở y tế. Bệnh nhân nhiễm tụ cầu vàng có thể biểu hiện nhiều triệu chứng, từ các vấn đề nhẹ trên da đến các tình trạng nghiêm trọng như nhiễm khuẩn huyết. Những người nhiễm tụ cầu vàng kháng methicillin (MRSA) cũng có các triệu chứng tương tự và thường được phát hiện tại các bệnh viện. MRSA có thể lây lan nhanh chóng giữa các bệnh nhân do hệ miễn dịch của họ đã bị suy yếu đáng kể.

Việc điều trị tụ cầu vàng kháng methicillin (MRSA) phức tạp hơn nhiều so với vi khuẩn chưa kháng thuốc. Các bác sĩ thường phải sử dụng các loại kháng sinh mạnh và phổ rộng, tuy nhiên, điều này thường gây ra nhiều tác dụng phụ.

E. coli là một trong những nguyên nhân gây ra nhiễm khuẩn huyết, cùng với một số loại vi khuẩn đa kháng kháng sinh khác. Một nghiên cứu tại Úc cho thấy E. coli là nguyên nhân của 36,8% các ca nhiễm trùng máu và 12,7% trong số đó đã kháng lại ceftriaxone và ciprofloxacin, hai loại kháng sinh thường được sử dụng trong các ca nhiễm trùng nặng. Tỷ lệ này rất cao, phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn đề kháng thuốc.

Nguyên nhân nào dẫn đến kháng đa thuốc ở vi khuẩn?

Một số vi khuẩn có khả năng đề kháng tự nhiên với một số loại kháng sinh. Ví dụ, benzyl penicillin ít ảnh hưởng đến hầu hết các vi khuẩn trong hệ tiêu hóa của con người. Ngoài ra, một số vi khuẩn đã phát triển khả năng đề kháng với các loại kháng sinh từng được sử dụng phổ biến để điều trị chúng, gọi là đề kháng thu được. Ví dụ, Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng hoặc MRSA) và Neisseria gonorrhoeae (vi khuẩn gây bệnh lậu) hiện nay hầu như luôn đề kháng với benzyl penicillin, mặc dù trước đây penicillin từng kiểm soát hiệu quả các bệnh nhiễm trùng này.

Nguyên nhân làm gia tăng tình trạng vi khuẩn đa kháng kháng sinh rất đa dạng bao gồm:

• Vi khuẩn tạo enzyme phân hủy hoặc biến đổi cấu trúc phân tử thuốc, dẫn đến bất hoạt hoạt động của kháng sinh. Ví dụ, enzyme beta-lactamase phân hủy kháng sinh nhóm beta-lactam.
• Vi khuẩn thay đổi đích tác dụng của thuốc kháng sinh (thụ thể gắn thuốc hoặc receptor), làm cho thuốc mất hiệu quả.
• Giảm tính thấm của màng tế bào, khiến kháng sinh không thể xâm nhập vào tế bào.
• Tạo bơm tống thuốc để đẩy kháng sinh ra khỏi tế bào.
• Thay đổi con đường trao đổi chất, khiến kháng sinh mất tác dụng.

Làm gì để chống lại tình trạng vi khuẩn đa kháng kháng sinh?

Có nhiều cách để hạn chế tình trạng vi khuẩn đa kháng kháng sinh như sau:

• Hạn chế kê đơn không cần thiết và kê đơn quá nhiều kháng sinh: Thường gặp nhất là trường hợp bệnh cảm lạnh do virus nhưng vẫn được kê kháng sinh dù không cần thiết.
• Uống kháng sinh đủ ngày, đủ liều: Đa phần bệnh nhân ngừng sử dụng kháng sinh khi triệu chứng đã thuyên giảm, đây là một sai lầm điển hình tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển kháng thuốc. Người bệnh cần uống đúng loại và đủ liều thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ: Rửa tay trước và sau khi ăn để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Không tự ý mua kháng sinh: Cần có sự tư vấn và chỉ định của bác sĩ trước khi sử dụng kháng sinh.
• Thăm khám và điều trị theo chỉ định: Khi có dấu hiệu bệnh, cần đi khám để được kê đơn thuốc phù hợp.

Như vậy, tình trạng vi khuẩn đa kháng kháng sinh để lại nhiều hệ lụy cho sức khỏe, vì vậy người bệnh không nên sử dụng thuốc bừa bãi mà cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ và dược sĩ tư vấn.