Đau thắt lưng: Triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Đau thắt lưng là gì?

Đau thắt lưng hay còn gọi là đau lưng dưới là một tình trạng đau nhức vùng lưng dưới ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đau thắt lưng thường xuất phát từ tổn thương cơ bắp (căng cơ) hoặc dây chằng (bong gân). Các nguyên nhân phổ biến bao gồm nâng vật nặng sai tư thế, tư thế ngồi không phù hợp, tập thể dục bất thường, gãy xương, thoát vị đĩa đệm hoặc viêm khớp

Đối với bệnh đau thắt lưng cấp tính mà không điều trị dứt điểm thì có thể chuyển sang mạn tính. Cơn đau liên tục, kéo dài với mức độ ngày càng tăng có thể dẫn đến nhiều biến chứng, thậm chí là tàn phế.

Đối với trường hợp đau mạn tính như: đau thần kinh tọa, là kết quả của sự chèn ép các rễ dây thần kinh thắt lưng ở lưng dưới. Các nguyên nhân thường gặp bao gồm: Thoát vị đĩa đệm, gai xương do thoái hóa và thu hẹp ống tuỷ sống (hẹp ống sống) hay hở eo đốt sống.

Những triệu chứng của đau thắt lưng

Cơn đau thắt lưng thường xảy ra với các triệu chứng sau đây:

• Đau nhức âm ỉ: nhói hoặc buốt vùng thắt lưng.
• Co thắt cơ: Cơ căng cứng khó cử động hoặc duỗi thẳng lưng, do đó nhiều người khó đứng thẳng, hạn chế khả năng vận động, đau nhức ở hông và xương chậu.
• Đau thần kinh tọa: Đây là một biểu hiện của đau thắt lưng dưới khi rễ thần kinh bị chèn ép. Bao gồm cảm giác đau rát, xé, dao đâm lan dọc đường dây thần kinh tọa di chuyển xuống mông và mặt sau đùi xuống tới dưới gối. Có thể yếu cơ, mất cảm giác, phản xạ.
• Đau nặng hơn sau khi ngồi lâu: Ngồi gây áp lực lên đĩa đệm, khi bạn ngồi trong thời gian dài sẽ khiến cơn đau thắt lưng trở nên trầm trọng hơn.
• Cảm thấy đỡ đau hơn khi thay đổi tư thế: Các triệu chứng thay đổi khác nhau khi thay đổi tư thế có thể giúp xác định nguồn gốc của cơn đau. Một số tư thế sẽ thoải mái hơn những tư thế khác, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra cơn đau.
• Đau do cứng khớp: Nhiều người bị đau thắt lưng cho biết các triệu chứng đau nhiều hơn vào buổi sáng. Do khi ngủ, nằm trong thời gian dài làm cho lưu lượng máu giảm và cũng có thể do chất lượng của gối, nệm được sử dụng. Tuy nhiên, các triệu chứng thuyên giảm sau khi đứng dậy và đi lại.

Triệu chứng cơn đau ở từng vị trí cụ thể bao gồm:

• Đau thắt lưng bên phải: Cảm giác đau từ âm ỉ đến nhói, có thể kéo dài hoặc xuất hiện đột ngột. Đau có thể lan xuống hông và chân phải, đặc biệt là khi vận động hoặc nâng vật nặng.
• Đau thắt lưng bên trái: Đau thường xuyên hoặc bất thường ở vùng lưng dưới bên trái, có thể lan tới mông và xuống chân trái. Cơn đau có thể trở nên trầm trọng hơn khi ngồi lâu, cúi hoặc nâng vật.
• Đau thắt lưng dưới: Đau nhức, cảm giác căng hoặc cứng cơ ở vùng lưng dưới, thường tăng lên sau các hoạt động hoặc vào cuối ngày. Đau có thể giảm bớt khi thay đổi tư thế hoặc nghỉ ngơi.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn bị đau lưng sau khi bị té ngã, chấn thương hoặc có bất kỳ triệu chứng như: Đau âm ỉ đến cảm giác nhói buốt và cơn đau của bạn không thuyên giảm trong vòng 72 giờ, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp sức khỏe của bạn mau chóng phục hồi. 

Nguyên nhân dẫn đến đau thắt lưng

Các nguyên nhân dưới đây có thể dẫn đến đau lưng:

Căng cơ hay đau thần kinh tọa: 

Căng cơ thường là nguyên nhân gây ra đau lưng khi nâng vật nặng hoặc vận động mạnh. Hoặc do thoát vị đĩa đệm các bất thường xương như gai xương do thoái hóa, hẹp ống sống, hở eo đốt sống… Gây chèn ép rễ thần kinh xảy ra bên trong ở lỗ liên hợp hay ống tủy. Các rễ thần kinh cũng có thể bị chèn ép bên ngoài cột sống, trong khung chậu hoặc mông gây ra cơn đau chạy từ mông xuống một bên chân. 

Công việc của bạn: 

Nếu công việc của bạn liên quan đến nâng, kéo hoặc bất cứ thứ gì làm vặn cột sống, nó có thể góp phần gây ra đau lưng. Tuy nhiên, đối với công việc văn phòng, ngồi vào bàn làm việc cả ngày đặc biệt nếu ghế của bạn không thoải mái hoặc bạn ngồi không thẳng lưng, bạn cũng có thể đau thắt lưng.

Túi của bạn: 

Mặc dù bạn có thể đeo ví, ba lô hoặc cặp qua vai, nhưng phần lưng dưới sẽ hỗ trợ phần trên của cơ thể. Vì vậy, nếu bạn mang một chiếc túi quá nặng, một chiếc túi quá căng ngày này qua ngày khác có thể làm căng phần lưng dưới. Nếu bạn phải mang vác nặng, hãy cân nhắc chuyển sang một chiếc cặp có bánh xe.

Tập thể dục quá sức:

Tập thể dục quá sức là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến các cơ hoạt động quá sức dẫn đến đau thắt lưng. Bạn đặc biệt dễ bị tổn thương nếu bạn ngưng tập luyện trong cả tuần và sau đó dành hàng giờ tại phòng tập thể dục vào cuối tuần.

Tư thế của bạn: 

Với tư thế đứng thẳng, lưng của bạn hỗ trợ trọng lượng tốt nhất. Khi đứng, giữ cân bằng đều trọng lượng trên cả hai chân. Khi bạn phải ngồi thẳng lưng, sẽ hỗ trợ thắt lưng tốt cho lưng dưới, vai ngửa, đặt chân trên một chiếc ghế đẩu thấp.

Thoát vị đĩa đệm: 

Các đốt sống của cột sống được đệm bởi các đĩa gel dễ bị mòn và rách do lão hóa hoặc chấn thương. Đĩa đệm bị suy yếu có thể bị phình ra hoặc vỡ, gây áp lực lên các rễ thần kinh cột sống. Thoát vị đĩa đệm có thể gây ra những cơn đau dữ dội.

Tình trạng mạn tính: Một số bệnh mãn tính có thể dẫn đến đau thắt lưng như:

• Hẹp ống sống thắt lưng là tình trạng thu hẹp của ống sống thắt lưng gây chèn ép các rễ thần kinh. Gây đau lưng tư thế, đau chi dưới khi đi bộ. Ở bệnh nhân trung niên hoặc cao tuổi, hẹp ống sống mắc phải phổ biến là do u thần kinh tọa. Các nguyên nhân khác bao gồm: Thoái hóa khớp, thoái hóa đĩa đệm, gai cột sống, bệnh Paget xương, viêm cột sống dính khớp…
• Viêm cột sống dính khớp làm viêm các khớp của cột sống, và đôi khi cả vai, hông, xương sườn và các vùng khác. Nó gây ra đau lưng mãn tính và cứng khớp. Trong trường hợp nghiêm trọng, các đốt sống cột sống bắt đầu hợp nhất (phát triển cùng nhau).

Những ai có nguy cơ mắc phải đau thắt lưng?

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ bị đau thắt lưng. Các yếu tố về tuổi tác, cân nặng, đặc thù công việc.

• Ở người cao tuổi thường gặp phải tình trạng loãng xương, cơ bị giảm độ đàn hồi, các đĩa đệm chệch khỏi vị trí bình thường, làm giảm khả năng nâng đỡ của các đốt sống.
• Phụ nữ mang thai.
• Người thừa cân, béo phì.
• Nhân viên văn phòng, những người thường xuyên ngồi sai tư thế trong thời gian dài.
• Người lao động nặng.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc đau thắt lưng

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc đau thắt lưng, bao gồm:

• Tuổi tác: Những người trên 30 tuổi bị đau lưng nhiều hơn. Đĩa đệm (mô mềm, cao su đệm xương ở cột sống) bị mòn đi theo tuổi tác. Khi các đĩa này suy yếu và mòn đi, có thể dẫn đến đau và cứng.
• Cân nặng: Những người thừa cân/béo phì hoặc mang thêm trọng lượng có nhiều khả năng bị đau lưng hơn. Trọng lượng dư thừa gây áp lực lên các khớp và đĩa đệm.
• Nghề nghiệp và lối sống: Các công việc và hoạt động đòi hỏi phải nâng hoặc cúi người nặng có thể làm tăng nguy cơ chấn thương lưng.
• Các vấn đề về cấu trúc: Đau lưng dữ dội có thể do các tình trạng, chẳng hạn như chứng vẹo cột sống, làm thay đổi cấu trúc thẳng hàng của cột sống.
• Bệnh tật: Những người có tiền sử gia đình bị viêm xương khớp, một số loại ung thư và bệnh khác như viêm thận có nguy cơ cao bị đau thắt lưng.
• Sức khỏe tinh thần: Đau lưng có thể do lo âu và trầm cảm.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán đau thắt lưng

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây đau, bác sĩ của bạn cũng có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm nước tiểu. Xét nghiệm máu có thể phát hiện các dấu hiệu di truyền đối với một số bệnh lý gây đau lưng (chẳng hạn như viêm cột sống dính khớp). Xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra sỏi thận, gây đau hạ sườn (hai bên lưng dưới).

Dựa vào đặc điểm lâm sàng như: Tiền sử bệnh tật, các triệu chứng hiện tại, mức độ và tần suất cơn đau xảy ra. Đối với một số trường hợp đặc biệt như: Đau thắt lưng do chấn thương, đau trong thời gian dài… bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm như: Chụp X - quang, CT hoặc MRI, điện cơ.

Thường chỉ cần điều trị bảo tồn nhưng có thể cân nhắc phẫu thuật nếu thoát vị đĩa đệm có tổn thương thần kinh tiến triển hoặc đau dai dẳng không đáp ứng.

• Chụp X-quang: Giúp phát hiện các dấu hiệu bất thường như viêm, gãy xương. 
• Chụp MRI hoặc CT: Dựa vào kết quả MRI hoặc CT, bác sĩ có thể phát hiện các vấn đề ở dây thần kinh, mạch máu, dây chằng, mô, cơ, xương…
• Điện cơ: Điện chẩn đoán có thể khẳng định, đánh giá mức độ chèn ép rễ thần kinh. Có thể loại trừ các bệnh giống đau thần kinh tọa như bệnh đa dây thần kinh.

Phương pháp điều trị đau thắt lưng hiệu quả

Đau lưng do căng cơ thường sẽ tự khỏi, nhưng bạn có thể thực hiện các bước để làm cho mình thoải mái hơn. Đau cấp có thể giảm sau 24 đến 48 giờ nghỉ ngơi ở tư thế nằm nghiêng với đầu giường nâng cao khoảng 30°. Đệm sưởi, chườm nóng hoặc tắm nước ấm và massage thường xuyên để thư giãn các cơ ở lưng bị căng cứng. Nếu triệu chứng đau không giảm sau 72 giờ, bạn cần đi khám bác sĩ chuyên khoa cơ - xương - khớp.

Nghỉ ngơi trên giường: 

Khi đau lưng, bạn có thể không muốn ra khỏi giường. Nhưng nếu vấn đề là căng cơ, các bác sĩ khuyên bạn nên trở lại các hoạt động bình thường của bạn càng sớm càng tốt. Các nghiên cứu cho thấy việc nghỉ ngơi nhiều hơn một hoặc hai ngày trên giường thực sự có thể khiến cơn đau trở nên tồi tệ hơn và có thể làm giảm sự dẻo dai và linh hoạt của cơ.

Liệu pháp xoa bóp: 

Xoa bóp có thể làm giảm đau thắt lưng mạn tính, đặc biệt khi kết hợp với tập thể dục và kéo giãn cơ.

Châm cứu: 

Châm cứu chữa đau lưng được không? Trong các nghiên cứu, những người bị đau lưng cấp tính hay mạn tính đã cho thấy sự cải thiện sau khi điều trị bằng châm cứu.

Điều trị bằng thuốc: 

Đau lưng nhẹ thường cảm thấy tốt hơn khi dùng thuốc giảm đau không opioid, chẳng hạn như acetaminophen, ibuprofen hoặc naproxen, có thể dùng kéo dài đến 6 tuần.

Thuốc giảm đau thần kinh như gabapentin có thể làm giảm các triệu chứng. Cần lưu ý thận trọng ở người cao tuổi, bệnh nhân có nguy cơ ngã, bệnh nhân rối loạn nhịp tim và những người có bệnh thận mạn tính.

Đối với những cơn đau dữ dội hoặc đau mạn tính, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc corticosteroid đường uống hoặc tiêm ngoài màng cứng trong điều trị đau nặng hay đau kéo dài như đau thần kinh tọa.

Các loại kem giảm đau hay cao dán có thể hữu ích cho những trường hợp đau nhức cơ.

Phẫu thuật: 

Nếu cơn đau lưng kéo dài ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn và sau 6 tuần điều trị mà các phương pháp điều trị khác không giúp giảm đau. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra cơn đau của bạn, bác sĩ phẫu thuật có thể loại bỏ đĩa đệm thoát vị, mở rộng không gian xung quanh tủy sống và/hoặc hợp nhất hai đốt sống cột sống với nhau.

Vật lý trị liệu: 

Nếu cơn đau lưng khiến bạn không hoạt động trong một thời gian dài, vật lý trị liệu giúp phục hồi chức năng, có thể giúp bạn tăng cường cơ bắp và trở lại các hoạt động hàng ngày. Chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn bạn các bài tập giãn cơ, bài tập thể lực phù hợp giúp nâng cao thể trạng mà không bị mỏi lưng.

Tăng cường lưng: 

Tập luyện thể dục có thể giúp ích cho lưng dưới của bạn. Trong các bài tập uốn dẻo, bạn gập người về phía trước để kéo căng và tăng cường các cơ vùng lưng và hông. Trong các bài tập mở rộng, bạn cúi người về phía sau để phát triển các cơ hỗ trợ cột sống. Tập luyện các bài tập thể dục chữa đau lưng theo đúng hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên viên cũng là giải pháp đẩy nhanh quá trình hồi phục và ngăn ngừa cơn đau tái phát.

Lưu ý: Các loại thuốc khi dùng phải tuân thủ theo sự hướng dẫn của bác sĩ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của đau thắt lưng

Chế độ sinh hoạt:

Duy trì Lối Sống Tích Cực và Làm Việc:

• Sắp xếp thời gian làm việc và nghỉ ngơi: Đảm bảo cân bằng giữa công việc và thời gian nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức.
• Hạn chế căng thẳng: Tìm cách giảm stress thông qua hoạt động thư giãn hoặc sở thích cá nhân.
• Cài đặt không gian làm việc phù hợp: Người làm văn phòng nên chọn ghế có chiều cao phù hợp và ngồi thẳng lưng để hai chân có thể thoải mái chạm sàn.
• Vận động định kỳ: Sau 1-2 giờ làm việc, nên đứng lên và thực hiện các động tác xoay người nhẹ nhàng để thư giãn cột sống.
• Theo dõi triệu chứng: Liên hệ ngay với bác sĩ nếu có bất kỳ bất thường nào trong quá trình điều trị như triệu chứng đau không thuyên giảm hay có tác dụng phụ từ thuốc.

Thăm Khám Định Kỳ:

• Theo dõi sức khỏe: Đi khám định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe và tiến triển của bệnh.
• Điều chỉnh phương pháp điều trị: Cho phép bác sĩ đánh giá và điều chỉnh hướng điều trị nếu cần, dựa trên diễn tiến của bệnh.
• Thực hiện theo chỉ dẫn bác sĩ: Đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn điều trị của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị tối ưu.

Chế độ dinh dưỡng:

• Bổ sung dưỡng chất thiết yếu: Đảm bảo bổ sung đủ canxi, magie, kali trong các bữa ăn hàng ngày.
• Thực phẩm chống viêm: Rau bina, bông cải xanh, khoai lang, dưa hấu, trà xanh, đậu và các loại hạt như óc chó, hạt lanh.
• Tránh thực phẩm có hại: Tránh thực phẩm đóng hộp, thức ăn nhanh và thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa.
• Nguồn canxi và vitamin D: Sữa, cua, rau xanh và hấp thụ ít nhất 1.000 IU vitamin D mỗi ngày từ ánh nắng mặt trời hoặc thực phẩm tăng cường.
• Tăng cường protein: Thịt nạc, đậu và sản phẩm từ sữa ít béo là nguồn protein tốt cho xương và mô liên kết.
• Cá giàu omega-3: Cá hồi và cá ngừ giúp giảm viêm, cá hồi còn cung cấp calcitonin giúp giảm viêm khớp.
• Gia vị chống viêm: Quế, tỏi, gừng, lá oregano, hương thảo và nghệ giúp giảm đau.
• Tăng nhiệt với Capsaicin: Ớt chứa capsaicin, có thể giảm đau khi sử dụng qua các sản phẩm bôi ngoài da hoặc ăn.
• Rượu vang và Resveratrol: Uống điều độ rượu vang đỏ, có chứa resveratrol, giúp giảm sưng đĩa đệm gây đau lưng. Giới hạn là một ly cho phụ nữ và hai ly cho nam giới mỗi ngày.
• Dinh dưỡng cân bằng: Duy trì chế độ ăn uống cân bằng và lối sống lành mạnh hỗ trợ sức khỏe lưng, bao gồm phòng ngừa và hỗ trợ quá trình chữa bệnh.

Dinh dưỡng tốt và một chế độ ăn uống cân bằng là những thành phần quan trọng của sức khỏe. Điều có thể khiến những người có vấn đề về lưng ngạc nhiên là chế độ ăn uống, tập thể dục và duy trì cân nặng hợp lý cũng đóng một vai trò quan trọng đặc biệt đối với sức khỏe lưng bao gồm ngăn ngừa nhiều vấn đề và cải thiện quá trình chữa bệnh.

Phương pháp phòng ngừa đau thắt lưng hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh đau thắt lưng hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Giữ cân nặng hợp lý.
• Đứng và ngồi thẳng lưng. Không ngồi quá lâu.
• Tránh khuân vác nặng. Nếu bạn nâng vật nặng, hãy uốn cong đầu gối và giữ thẳng lưng.
• Vận động và ăn uống lành mạnh. 
• Thực hiện các bài tập tăng cường và kéo căng cơ ít nhất 2 ngày một tuần.
• Yoga: Trong một nghiên cứu, những người tham gia các lớp học yoga trong 12 tuần ít bị đau lưng hơn những người đọc một cuốn sách về chứng đau lưng. Chỉ cần đảm bảo rằng bạn tập luyện theo sự hướng dẫn của chuyên gia để không làm tổn thương chính mình.