Dị cảm và những điều cần biết

Dị cảm là cảm giác nóng rát hoặc châm chích thường thấy ở bàn tay, cánh tay, chân hoặc bàn chân, nhưng cũng có thể xảy ra ở các bộ phận khác của cơ thể. Cảm giác xảy ra mà không báo trước, thường không đau và được mô tả là ngứa ran hoặc tê, cảm giác như kiến bò trên da hoặc ngứa.

Hầu hết mọi người đều từng bị dị cảm tạm thời còn được gọi là cảm giác "kim châm" khi ngồi bắt chéo chân quá lâu hoặc ngủ quên với một cánh tay đặt dưới đầu. Nó xảy ra khi tăng áp lực lên dây thần kinh. Cảm giác này nhanh chóng hết khi áp lực được giải tỏa. Đây là loại dị cảm này tạm thời và thường tự khỏi mà không cần điều trị. Nếu tình trạng dị cảm vẫn tiếp diễn, bạn có thể bị rối loạn bệnh lý tiềm ẩn cần điều trị.

Có hai dạng dị cảm chính:

• Tạm thời: Đây là loại phổ biến hơn. Như tên cho thấy, nó không tồn tại lâu. Một ví dụ có thể là cảm giác ngứa ran hoặc cảm giác kim châm ngắn ngủi ở chân nếu bạn ngồi quá lâu trong một khoảng thời gian nhất định. Khi bạn duỗi chân ra, cảm giác sẽ trở lại bình thường.
• Mãn tính: Là khi dị cảm kéo dài và không biến mất. Đây là triệu chứng của các bệnh lý cần được điều trị. Các tình trạng như hội chứng ống cổ tay là những nguyên nhân gây dị cảm dai dẳng có thể xảy ra. Nhưng bạn cũng có thể bị dị cảm dai dẳng do thiếu máu lưu thông hoặc tổn thương thần kinh, cả hai tình trạng này thường nghiêm trọng hơn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của dị cảm

Dị cảm có thể ảnh hưởng đến bất kỳ bộ phận nào của cơ thể, nhưng nó thường ảnh hưởng đến:

• Bàn tay;
• Cánh tay;
• Chân;
• Bàn chân.

Có thể là tạm thời hoặc mãn tính. Các triệu chứng có thể bao gồm cảm giác:

• Tê;
• Ngứa ran;
• Nóng rát;
• Cảm giác kiến bò trên da;
• Châm chích.

Biến chứng có thể gặp khi mắc dị cảm

Hầu hết các nguyên nhân gây dị cảm đều cần điều trị. Trong nhiều bệnh lý, đặc biệt là các bệnh lý liên quan đến tuần hoàn và thần kinh rất nguy hiểm hoặc đe dọa tính mạng nếu không được điều trị. Các tình trạng khác gây ra bệnh này, tuy không nguy hiểm nhưng lại gây rối loạn và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dị cảm có thể là triệu chứng của các tình trạng bệnh lý nghiêm trọng, một số nguy hiểm hoặc thậm chí đe dọa đến tính mạng. Cần đến khám tại các cơ sở y tế nếu như:

• Bị dị cảm thường xuyên hoặc liên tục.
• Bị dị cảm ảnh hưởng đến cùng một bộ phận cơ thể ở cả hai bên.
• Nếu nó xảy ra đi kèm với các triệu chứng khác như yếu hoặc mất chức năng, mất thăng bằng làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày.

Dị cảm tạm thời thường do áp lực lên dây thần kinh hoặc do tuần hoàn kém trong thời gian ngắn. Điều này có thể xảy ra khi bạn ngủ trên tay hoặc ngồi bắt chéo chân quá lâu. Dị cảm mãn tính có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau:

Nguyên nhân tuần hoàn

Thiếu máu lưu thông sẽ gây ảnh hưởng đến dây thần kinh làm gián đoạn đường truyền tín hiệu từ não qua các dây thần kinh gây ra dị cảm. Hội chứng lối thoát ngực, hội chứng Raynaud là một dạng dị cảm có liên quan đến tuần hoàn.

Nguyên nhân thần kinh

Nguyên nhân thần kinh có thể liên quan đến não, tủy sống hoặc dây thần kinh ở bất kỳ vị trí nào trong cơ thể. Một số nguyên nhân như:

• Ung thư não;
• Xuất huyết não;
• Bệnh Charcot-Marie-Tooth;
• Thoát vị đĩa đệm gây chèn dây thần kinh;
• Tổn thương thần kinh do bỏng;
• Bệnh đau dây thần kinh như thần kinh sinh ba;
• Bệnh thần kinh ngoại biên;
• Dây thần kinh bị chèn ép hoặc bệnh lý rễ thần kinh;
• Hẹp cột sống;
• Đột quỵ hoặc cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA).

Nguyên nhân chuyển hoá và nội tiết

Các nguyên nhân trao đổi chất và nội tiết bao gồm thiếu hụt vitamin, các tình trạng ảnh hưởng đến một số hormone, bao gồm:

• Bệnh thần kinh liên quan đến đái tháo đường (tổn thương thần kinh);
• Mất cân bằng điện giải;
• Hạ đường huyết;
• Suy tuyến cận giáp;
• Suy giáp;
• Thời kỳ mãn kinh;
• Thiếu vitamin B1 (Thiamine) (còn gọi là bệnh Beriberi), thiếu hụt B5, thiếu B6 và thiếu B12.

Bệnh truyền nhiễm

Các bệnh truyền nhiễm thường có thể gây dị cảm nếu ảnh hưởng đến dây thần kinh hoặc não. Ví dụ về những điều kiện này bao gồm:

• Bất kỳ bệnh nhiễm trùng nào có thể ảnh hưởng đến não của bạn và gây viêm não hoặc viêm màng não;
• Hội chứng Guillain-Barré;
• Virus herpes simplex;
• Virus herpes zoster (bệnh zona);
• Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (HIV) .

Bệnh tự miễn

Tình trạng tự miễn dịch là khi hệ thống miễn dịch của bạn tấn công các bộ phận của cơ thể bạn. Dị cảm là một trong những triệu chứng có thể xảy ra của tình trạng tự miễn dịch tấn công dây thần kinh của bạn. Tình trạng viêm cũng có thể gây sưng tấy và thay đổi mô ảnh hưởng đến dây thần kinh. Một số bệnh có thể gây dị cảm như:

• Đau xơ cơ;
• Lupus;
• Viêm khớp dạng thấp;
• Viêm tủy cắt ngang.

Thuốc

Một số loại thuốc cũng có thể gây dị cảm ở một số người. Chúng có thể bao gồm:

• Một số loại thuốc dùng trong hóa trị.
• Một số loại kháng sinh.
• Thuốc điều trị HIV.
• Một số phương pháp điều trị động kinh.

Ngoài ra còn một số nguyên nhân khác cũng có thể gây ra dị cảm như:

• Bệnh Amyloidosis;
• Porphyria;
• Urê huyết.