Hội chứng hít phân su là gì? Cách phòng ngừa và chăm sóc

Hội chứng hít phân su là gì?

Phân su là chất nhầy sản xuất trong ruột của thai nhi trước khi sinh, là phân đầu tiên của trẻ sau khi sinh ra. Hầu hết phân su sẽ được tống ra khỏi ruột của bé trong những ngày đầu sau khi sinh. Tuy nhiên một vài trường hợp bé lại thải phân su vào nước ối trước khi sinh và hít phân su này khi sinh, dẫn đến các vấn đề về đường hô hấp và có nguy cơ nhiễm trùng phổi. Đây được gọi là hội chứng hít phân su.

Hội chứng hít phân su thường không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nó sẽ gây ra các biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe cho con bạn. Đối với hội chứng hít phân su mức độ nghiêm trọng hoặc không được điều trị có thể gây tử vong cho trẻ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng hít phân su

Triệu chứng chủ yếu của hội chứng hít phân su là khó thở. Con của bạn có thể thở nhanh hoặc thở rít. Một số trẻ có thể ngừng thở nếu đường hô hấp của trẻ bị tắc bởi phân su. Một số triệu chứng khác có thể gặp ở trẻ:

• Da xanh tím;
• Yếu ớt;
• Huyết áp thấp;
• Có vấn đề về đường hô hấp như khó thở, thở nhanh;
• Sự hiện diện của phân su trong nước ối hoặc nước ối có vệt hoặc màu sẫm hơi xanh.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh hội chứng hít phân su

Hầu hết những trẻ mắc hội chứng hít phân su sẽ không gặp biến chứng về sức khỏe lâu dài. Tuy nhiên, hội chứng này là một vấn đề nghiêm trọng có thể tác động đến sức khỏe của trẻ sơ sinh ngay lập tức. Phân su trong phổi có thể gây nhiễm trùng phổi.

Phân su có thể làm tắc đường thở làm phổi bị căng quá mức. Nếu phổi bị căng phồng quá lâu, có thể gây thủng hoặc xẹp phổi. Không khí từ trong phổi sẽ tràn ra ngoài lồng ngực và tích tụ ở ngoài phổi. Tình trạng này còn gọi là tràn khí màng phổi, và nó khiến phổi khó giãn nở.

Hội chứng hít phân su tăng nguy cơ trẻ sơ sinh bị tăng áp động mạch phổi dai dẳng. Áp lực ở mạch máu phổi tăng khiến lưu lượng máu bị hạn chế và khiến việc thở của trẻ trở nên khó khăn. Tăng áp động mạch phổi dai dẳng ở trẻ sơ sinh rất hiếm nhưng đây là tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng của trẻ.

Một vài trường hợp hiếm gặp, hội chứng hít phân su mức độ nặng có thể làm hạn chế cung cấp oxy cho não. Điều này khiến não của trẻ bị tổn thương vĩnh viễn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ khi con bạn có bất kỳ dấu hiệu nào sau:

• Trẻ không thở hoặc gặp khó khăn trong việc thở;
• Trẻ có dấu hiệu bất thường sau sinh như da xanh, yếu ớt, khó thở, đau ngực;

Chẩn đoán và điều trị sớm giúp tránh được các biến chứng ngắn hạn và dài hạn ở trẻ, giúp trẻ có thể phát triển bình thường sau này. 

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng hít phân su

Hội chứng hít phân su xảy ra khi thai nhi của bạn gặp phải tình trạng stress (căng thẳng) thường là do lượng oxy cung cấp cho thai bị giảm hoặc tình trạng nhiễm trùng. Các nguyên nhân thường gây ra stress cho thai nhi gồm:

• Thai kỳ dài (hơn 40 tuần): Thai nhi bắt đầu sản xuất phân su trong giai đoạn sau của thai kỳ, do đó khi thai kỳ kéo dài thì thời gian thai tiếp xúc với phân su sẽ dài hơn.
• Sinh khó hoặc thời gian sinh kéo dài.
• Vấn đề sức khỏe của mẹ như tăng huyết áp, đái tháo đường.
• Nhiễm trùng.

Khi càng gần đến ngày sinh, lượng nước ối sẽ giảm đi làm tăng nồng độ của phân su. Do đó hội chứng hít phân su thường gặp ở trẻ có thai kỳ quá dài hơn so với thai kỳ sinh đúng thời gian. Hội chứng hít phân su hiếm khi xảy ra ở trẻ sinh non.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng hít phân su

Dưới đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hội chứng hít phân su:

• Stress của thai nhi: Stress khiến thai nhi bị kích thích gây ra việc bài tiết phân su trong ruột. Các nguyên nhân khiến thai nhi bị stress gồm nhiễm trùng, thời gian chuyển dạ kéo dài, nhịp tim nhanh.
• Nước ối có chứa phân su;
• Sinh mổ;
• Tuổi thai lớn;
• Người mẹ hút thuốc lá;
• Người mẹ bị béo phì.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hội chứng hít phân su

Nghi ngờ trẻ có hội chứng hít phân su khi trẻ bị suy hô hấp nhưng không giải thích được bằng những nguyên nhân khác, nước ối có màu phân su. Khám lâm sàng có tình trạng nhịp tim chậm, thiếu oxy máu, tím tái, thở nhanh, bong tróc da.

Chẩn đoán hội chứng hít phân su dựa vào các triệu chứng của trẻ và sự có mặt của phân su trong nước ối. Bác sĩ sẽ dùng ống nghe để phát hiện âm thở bất thường của trẻ như âm thanh thô, khàn. Một số xét nghiệm được dùng để xác định chẩn đoán:

• Khí máu động mạch: Lấy máu từ động mạch của trẻ nhằm đánh giá nồng độ oxy và cacbon dioxide trong máu xem trẻ có bị suy hô hấp không. Nếu có, khí máu động mạch còn giúp kiểm tra xem có tình trạng nhiễm toan máu hay không.
• X-quang ngực: Quan sát xem phân su và nước ối có vào phổi của trẻ hay chưa. Chụp X-quang sớm có thể không đặc hiệu. X-quang ngực có thể cho bác sĩ biết có tình trạng tràn khí màng phổi hay không.
• Siêu âm tim: Giúp đánh giá chức năng tim và sàng lọc dấu hiệu tăng áp lực động mạch phổi dai dẳng ở trẻ sơ sinh. Ngoài ra, siêu âm tim còn giúp đánh giá cấu trúc của tim có bất thường không.

Phương pháp điều trị hội chứng hít phân su

Điều trị cấp cứu

Khi xảy ra tình trạng hít phân su, trẻ cần được điều trị ngay lập tức để loại bỏ phân su ra khỏi đường hô hấp. Sau khi sinh, bác sĩ sẽ dùng máy hút để hút sạch phân su ở mũi, miệng và họng của trẻ.

Trong trường hợp trẻ vẫn không thở hoặc phản ứng sau sinh không tốt, bác sĩ có thể dùng một ống luồn vào khí quản của trẻ để hút dịch kèm phân su ra khỏi khí quản cho đến khi phân su được hút sạch.

Nếu trẻ vẫn không thở được hoặc có nhịp tim chậm, bác sĩ sẽ sử dụng một mặt nạ kèm túi thở để giúp con của bạn có thể thở tốt hơn. Chúng sẽ cung cấp oxy cho trẻ và giúp phổi nở ra.

Bác sĩ có thể đặt nội khí quản cho trẻ để giúp cho bé thở dễ dàng hơn nếu con của bạn quá yếu ớt hoặc không thể tự thở được.

Theo dõi

Sau khi đã được cấp cứu, trẻ cần được tiếp tục theo dõi tình trạng hô hấp. Có thể cần điều trị thêm để tránh xuất hiện biến chứng của hội chứng hít phân su. Những phương pháp điều trị thường được sử dụng gồm:

• Liệu pháp oxy nhằm đảm bảo trẻ được cung cấp oxy.
• Giường sưởi ấm giúp duy trì nhiệt độ cơ thể của trẻ ổn định.
• Kháng sinh như ampicillin và gentamycin nhằm phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng.
• Thuốc co mạch hoặc thuốc tăng co bóp.
• Sử dụng máy thở giúp trẻ sơ sinh thở.
• Sử dụng máy tim phổi nhân tạo (ECMO) nếu con bạn không đáp ứng với những phương pháp điều trị khác hoặc có tình trạng tăng áp phổi (đối với phương pháp điều trị này, một cái bơm và máy sẽ thay thế chức năng của tim và phổi của trẻ để các cơ quan này được nghỉ ngơi).
• Duy trì lượng dịch trong cơ thể: Sử dụng nước muối sinh lý truyền tĩnh mạch nếu trẻ có huyết áp thấp hoặc trẻ bị lạnh tứ chi, xanh tím đầu chi, nhiễm toan.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của hội chứng hít phân su

Chế độ sinh hoạt:

Chăm sóc trẻ sau hít phân su cực kỳ quan trọng để giúp trẻ phục hồi sức khỏe tốt nhất. Các yếu tố cần chú ý trong sinh hoạt của trẻ:

• Giữ ấm: Trẻ sau hít phân su thường nhiệt độ không ổn định do vấn đề của đường hô hấp và quá trình điều trị. Để giữ ấm cho trẻ cần đảm bảo môi trường xung quanh trẻ luôn ấm áp, sử dụng áo ấm, mền giúp duy trì nhiệt độ cơ thể của trẻ ổn định.
• Chăm sóc da: Da của trẻ do tiếp xúc lâu với phân su trong nước ối nên khá nhạy cảm. Do đó khi chăm sóc da cho trẻ cần chú ý cẩn thận. Luôn giữ cho da sạch sẽ và khô ráo, sử dụng các sản phẩm chăm sóc da dịu nhẹ không gây kích ứng.
• Tránh stress cho trẻ: Stress là một yếu tố khiến trẻ phục hồi chậm sau điều trị. Tạo môi trường yên tĩnh và thoải mái, tránh tiếng ồn và ánh sáng mạnh giúp trẻ được nghỉ ngơi và phục hồi tốt.
• Theo dõi và tái khám định kỳ cho trẻ.

Chế độ dinh dưỡng:

Khi trẻ gặp phải tình trạng hít phân su, cần cung cấp cho trẻ một chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng giúp hỗ trợ phục hồi sức khỏe của trẻ. Một số yếu tố quan trọng trong chế độ ăn của trẻ:

• Bú sữa mẹ: Sữa mẹ là lựa chọn tốt nhất dành cho trẻ mới sinh trong đó có trẻ mắc hội chứng hít phân su. Sữa mẹ sẽ cung cấp dinh dưỡng và tăng cường hệ thống miễn dịch cho trẻ giúp trẻ tăng cường hồi phục sức khỏe.
• Sữa công thức: Nếu người mẹ không thể cung cấp đủ lượng sữa cho trẻ thì sữa công thức là một lựa chọn thứ hai. Sữa công thức cũng giúp cung cấp dinh dưỡng cho trẻ.
• Dinh dưỡng tăng cường: Đối với trẻ hít phân su có thể bị mất năng lượng do quá trình stress và điều trị. Do đó, cần cung cấp một chế độ ăn nhiều năng lượng và chất dinh dưỡng quan trọng. Ví dụ tăng số lần ăn trong một ngày, tăng lượng calo và protein có trong khẩu phần, bổ sung các chất khoáng và vitamin.
• Trẻ hít phân su có thể gặp khó khăn khi ăn và nuốt, do đó cần đảm bảo khi ăn trẻ phải được đặt ở tư thế thoải mái.
• Theo dõi việc ăn và quá trình tăng cân của trẻ.

Phương pháp phòng ngừa hội chứng hít phân su hiệu quả

Để phòng ngừa hội chứng hít phân su cần phát hiện sớm nguy cơ hít phân su của trẻ nhờ:

• Khám thai định kỳ đầy đủ để xem thai nhi gặp tình trạng stress hay không.
• Giảm nhẹ stress trong quá trình chuyển dạ.
• Nếu thai nhi gặp phải stress, bác sĩ sẽ nhanh chóng đánh giá tình trạng và điều trị ngay lập tức nếu có dấu hiệu của hội chứng hít phân su.