Rạn xương: Nguyên nhân, triệu chứng và biện pháp phòng ngừa

Rạn xương là gì?

Rạn xương (hay còn gọi là nứt xương, gãy xương do mỏi, gãy xương do căng thẳng) là tình trạng cấu trúc xương có vết nứt nhỏ hoặc bè xương mất liên tục. Rạn xương là một dạng gãy xương không hoàn toàn, chủ yếu là rãnh nứt trên vỏ xương nên đây cũng là đặc điểm giúp phân biệt với gãy xương thông thường.

Rạn xương thường xuất hiện tại các vị trí xương chịu trọng lượng của cơ thể. Đây là những xương hỗ trợ quá trình đứng và di chuyển như xương cẳng chân và xương bàn chân. Tuy nhiên, rạn xương cũng có thể xảy ra tại các vị trí như xương cột sống thắt lưng, xương vùng hông, bàn tay và cổ tay do một số bệnh lý gây ra.

Rạn xương là một chấn thương thường gặp ở các vận động viên, người luyện tập thể thao và người lao động tay chân. Các nhà khoa học ước tính rạn xương chiếm khoảng 20% trên tổng số các chấn thương trong thể thao.

Triệu chứng của rạn xương

Triệu chứng thường gặp nhất của rạn xương bao gồm:

• Đau: Đau tại vị trí xương bị nứt, đau liên tục và tăng khi vận động vị trí đó, giảm đau ít thậm chí không giảm khi nghỉ ngơi, đau khi chạm hoặc ấn vào vùng đau và các vùng lân cận.
• Sưng: Mô mềm quanh vị trí rạn xương có thể bị sưng nề, bầm tím.
• Nóng và đỏ: Tại vị trí rạn xương kích hoạt quá trình viêm có thể xuất hiện thêm tình trạng nóng và đỏ vùng da nơi rạn xương.

Một số vị trí rạn xương thường gặp

Hầu hết các trường hợp rạn xương thường xảy ra tại các xương vùng dưới thân mình gồm cột sống thắt lưng, xương vùng chậu hông và xương chi dưới. Tuy nhiên, đối với một số vận động viên thể thao tập luyện các môn đặc thù sẽ có vị trí gãy xương khác, ví dụ như vận động viên đấm bốc dễ rạn xương tại cổ xương đốt bàn ngón tay số V. Các vị trí rạn xương có thể được phân chia thành các xương có nguy cơ cao và xương có nguy cơ thấp như sau:

• Nguy cơ rạn xương cao: Xương bàn ngón tay từ ngón II đến ngón IV, cột sống thắt lưng, cổ xương đùi, xương bánh chè, bờ trước xương chày, cổ xương sên, xương bàn ngón chân từ ngón 1 đến ngón V. Các vị trí rạn xương này thường chậm liền xương, kéo dài thời gian điều trị và có thể dẫn đến biến chứng lệch trục.
• Nguy cơ rạn xương thấp: Xương đùi, bờ sau xương chày, đầu dưới xương mác, xương gót. Các vị trí rạn xương này nếu được điều trị cố định và phục hồi chức năng tốt thì nhanh hồi phục.

Biến chứng của rạn xương

Nếu có các triệu chứng của rạn xương, bạn cần điều trị kịp thời để tổn thương không diễn tiến trầm trọng hơn. Rạn xương có thể dẫn đến gãy xương, nếu xương gãy không được chỉnh hình hồi phục đúng cách sẽ dẫn đến lệch trục xương khớp, viêm khớp, thậm chí có thể hạn chế vận động và tàn tật.

Nguyên nhân dẫn đến rạn xương

Rạn xương phần lớn xảy ra sau chấn thương do vận động quá mức về thời gian, tần số và cường độ, khiến cho quá nhiều áp lực dồn nén lên xương và xương không có đủ thời gian để phục hồi sau khi hoạt động thể chất. Rạn xương thường phát triển chậm theo thời gian khi bạn thực hiện một chuyển động lặp đi lặp lại, chẳng hạn như luyện tập thể thao hoặc thực hiện cùng một loại chuyển động cả ngày tại nơi làm việc.

Rạn xương bắt đầu hình thành do tình trạng viêm trên bề mặt xương (các chuyên gia sức khỏe gọi đây là một dạng phản ứng căng thẳng). Những phản ứng này tạo nên các tổn thương tại một vị trí trong xương. Nếu có áp lực tiếp tục lên vị trí đó trước khi phản ứng này đi vào hồi phục thì xương của bạn có thể bị nứt và tạo ra rạn xương. Tổn thương có thể diễn tiến xấu đi nếu bạn không phát hiện và điều trị sớm, dẫn đến gãy xương hoàn toàn.

Một số nguyên nhân phổ biến nhất gây ra rạn xương bao gồm:

• Tập luyện thể thao thường xuyên mà không nghỉ ngơi đầy đủ, không khởi động cơ xương khớp trước khi tập.
• Bắt đầu tham gia một môn thể thao hoặc hoạt động thể chất mới mà không được đào tạo, hướng dẫn hoặc trang bị phù hợp.
• Tăng nhanh mức độ hoạt động của bạn, ví dụ như đột ngột tăng cường độ tập luyện, tăng thời gian tập luyện.
• Thay đổi bề mặt vận động, ví dụ như chuyển từ chạy trên máy chạy bộ trong nhà sang chạy trên đường phố hoặc bắt đầu những công việc đòi hỏi bạn phải đứng trên sàn cứng như bê tông.
• Sử dụng các loại giày không phù hợp với kích thước chân, với địa hình, giày quá cứng, giày đế mỏng,...
• Hoạt động lặp đi lặp lại một môn thể thao với các động tác tác động nhiều lên xương như chạy đường dài, tennis, cầu lông, bóng rổ, bóng chuyền, đấm bốc, múa ba lê,...
• Người mắc các bệnh lý về xương như loãng xương, ung thư xương,...
• Người thiếu calci và vitamin D.