Viêm động mạch thái dương là gì? Dấu hiệu nhận biết, điều trị và cách phòng ngừa

Viêm động mạch thái dương là gì?

Bệnh viêm động mạch thái dương, còn được gọi là viêm động mạch tế bào khổng lồ hoặc viêm động mạch Horton. Các động mạch thái dương (các mạch máu gần thái dương), cung cấp máu từ tim đến da đầu, bị viêm và thu hẹp. Viêm động mạch thái dương có thể liên quan đến các mạch máu khác, chẳng hạn như động mạch mi mắt (dẫn đến mù lòa) hoặc các mạch máu lớn như động mạch chủ và các nhánh của nó, cũng có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm động mạch thái dương

Triệu chứng phổ biến nhất của bệnh viêm động mạch thái dương là đau đầu dữ dội, liên tục ở một hoặc cả hai bên trán. Các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Mệt mỏi;
• Sốt;
• Đau hàm và có thể đau nhiều hơn hơn sau khi nhai;
• Đau ở da đầu hoặc thái dương;
• Những vấn đề liên quan đến thị lực như mờ mắt hoặc mất thị lực tạm thời có thể gây ra hậu quả vĩnh viễn và không thể khôi phục;
• Đau cơ ở cánh tay trên hoặc vai, hông, đùi trên, lưng dưới và đau cơ mông;
• Chán ăn hoặc sụt cân;

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm động mạch thái dương

Viêm động mạch thái dương sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh. Bao gồm:

• Mù lòa: Tình trạng mất thị lực một bên do ảnh hưởng đến lưu lượng máu đến mắt do động mạch thái dương bị tắc. Tình trạng này thường xảy ra đột ngột và có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
• Túi phình động mạch chủ: Đây là tình trạng những đoạn yếu của mạch máu bị phình ra, thường xảy ra ở đoạn động mạch từ trung thất xuống ổ bụng. Túi phình động mạch chủ có thể vỡ, dẫn đến xuất huyết nghiêm trọng và đe dọa tính mạng. Biến chứng này có thể xảy ra sau một khoảng thời gian từ vài năm sau khi bệnh được phát hiện, do đó, việc theo dõi tình trạng động mạch chủ thông qua các phương pháp chụp X-quang ngực hoặc chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, chụp cắt lớp...) là cần thiết.
• Đột quỵ: Biến chứng này có thể xảy ra nhưng không thường thấy ở các bệnh nhân.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên tìm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu bạn lo lắng về bất kỳ triệu chứng nào bạn đang gặp phải. Hãy gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh để tiến hành một cuộc thăm khám kỹ lưỡng, đưa ra chẩn đoán chính xác và cung cấp thông tin về phương pháp điều trị tốt nhất.

Nguyên nhân dẫn đến viêm động mạch thái dương

Nguyên nhân gây viêm động mạch thái dương cho tới nay vẫn chưa có nguyên nhân rõ ràng, nhưng các nhà nghiên cứu suy đoán rằng nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn có thể là nguyên nhân trong nhiều trường hợp. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào chắc chắn chứng minh hay bác bỏ điều này.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm động mạch thái dương

Bất kỳ ai cũng có nguy cơ mắc phải viêm động mạch thái dương. Tuy nhiên, một số yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm động mạch thái dương

Các yếu tố nguy cơ cho viêm động mạch thái dương bao gồm:

• Tuổi tác: Bệnh thường xảy ra ở người trưởng thành, đặc biệt là từ 50 tuổi trở lên. Phần lớn các bệnh nhân thường biểu hiện triệu chứng vào độ tuổi từ 70 đến 80.
• Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới, với tỷ lệ lên đến gấp đôi.
• Vị trí địa lý và chủng tộc: Bệnh thường phổ biến ở những người da trắng, đặc biệt ở khu vực Bắc Âu và người dân sống tại bán đảo Scandinavia.
• Tiền sử viêm đa cơ dạng thấp: Khoảng 15% những người bị viêm đa cơ dạng thấp cũng có thể mắc viêm động mạch thái dương.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm động mạch thái dương

Bệnh sử của bệnh nhân rất quan trọng trong việc chẩn đoán viêm động mạch thái dương. Người bệnh cũng sẽ được kiểm tra đầu để tìm dấu hiệu đau da đầu hoặc sưng động mạch thái dương.

Bên cạnh đó, một số xét nghiệm sẽ giúp cho việc chẩn đoán, bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể hiển thị tình trạng viêm trong cơ thể, bao gồm các chỉ số như tốc độ lắng máu (ESR - Erythrocyte Sedimentation Rate), CRP (C-reactive protein).
• Nếu nghi ngờ viêm động mạch thái dương, bác sĩ có thể yêu cầu sinh thiết, trong đó một mảnh nhỏ của động mạch được lấy ra và kiểm tra bằng chứng viêm trong mạch.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cung cấp hình ảnh chi tiết các mạch máu bị tổn thương.
• X-quang ngực.

Phương pháp điều trị viêm động mạch thái dương hiệu quả

Viêm động mạch thái dương được điều trị bằng thuốc steroid, thường là prednisolone. Việc điều trị sẽ được bắt đầu trước khi bệnh viêm động mạch thái dương được chẩn đoán vì nguy cơ mất thị lực nếu không được điều trị nhanh chóng.

Có 2 giai đoạn điều trị:

• Liều cao ban đầu của steroid trong vài tuần để giúp kiểm soát các triệu chứng của bạn.
• Liều steroid thấp hơn (sau khi các triệu chứng của bạn đã được cải thiện) trong thời gian dài hơn, có thể là vài năm.

Một số ít người có thể cần dùng steroid trong suốt quãng đời còn lại.

Bạn sẽ được theo dõi thường xuyên để xem tình trạng của mình như thế nào và kiểm tra xem có bất kỳ tác dụng phụ nào bạn có thể gặp phải không. Đừng đột ngột ngừng dùng steroid trừ khi bác sĩ yêu cầu bạn. Việc dừng thuốc đột ngột có thể khiến bạn bị bệnh nặng hơn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của viêm động mạch thái dương

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ đúng toa thuốc: Quan trọng nhất là tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Không nên tự ý tăng giảm liều hoặc ngừng sử dụng thuốc mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ.
• Kiểm soát cân nặng: Duy trì một cân nặng lành mạnh và giảm cân nếu cần thiết có thể giúp giảm tải lên hệ thống mạch máu và cải thiện tình trạng tổng quát.
• Hạn chế stress: Cố gắng giảm stress trong cuộc sống hàng ngày bằng cách thực hiện các phương pháp thư giãn như yoga, tập thể dục, đi dạo, học cách quản lý stress và tạo ra một môi trường sống thoải mái.
• Thực hiện vận động: Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của từng người, người bệnh có thể thực hiện các hoạt động thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, tập yoga hoặc tập thể dục định kỳ dưới sự hướng dẫn của chuyên gia y tế.
• Ngừng hút thuốc và hạn chế uống rượu: Hút thuốc lá và tiêu thụ rượu có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, vì vậy nên cố gắng ngừng hút thuốc và hạn chế uống rượu nếu không thể hoàn toàn tránh.
• Theo dõi định kỳ: Điều quan trọng là tuân thủ các cuộc kiểm tra định kỳ và theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe với bác sĩ. Điều này giúp phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra và điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết.

Chế độ dinh dưỡng:

• Hạn chế chất béo bão hòa và chất béo trans: Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa như thịt đỏ, thực phẩm chế biến, bơ, kem và đồ ngọt. Thay thế chúng bằng chất béo không bão hòa, như dầu ô liu, dầu cây lạc và các loại hạt.
• Tăng cường lượng chất xơ: Bổ sung thêm chất xơ vào chế độ ăn hàng ngày. Chất xơ giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa và giảm nguy cơ bệnh tim mạch. Các nguồn chất xơ tốt bao gồm rau xanh lá, quả và ngũ cốc nguyên hạt.
• Tăng cường lượng omega-3: Omega-3 có tác dụng chống viêm và có thể giúp làm giảm viêm nhiễm trong viêm động mạch thái dương. Các nguồn omega-3 bao gồm cá, hạt chia, hạt lanh và dầu cá.
• Hạn chế natri: Giới hạn lượng natri trong chế độ ăn để kiểm soát áp lực máu và hỗ trợ sức khỏe tim mạch nói chung. Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều muối, như thực phẩm chế biến, đồ ăn nhanh và một số loại gia vị.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất: Đảm bảo cung cấp đủ vitamin và khoáng chất cần thiết, đặc biệt là vitamin C, vitamin E, beta-caroten và khoáng chất như selen và kẽm. Các nguồn vitamin và khoáng chất này có thể được tìm thấy trong trái cây, rau xanh, hạt và ngũ cốc nguyên hạt.
• Uống đủ nước: Đảm bảo uống đủ nước hàng ngày để duy trì sự cân bằng nước và hỗ trợ chức năng cơ thể.

Phương pháp phòng ngừa viêm động mạch thái dương hiệu quả

Đây là một số cách phòng ngừa viêm động mạch thái dương:

• Không hút thuốc lá: Đối với những người hút thuốc lá, việc cố gắng từ bỏ hút thuốc hoàn toàn sẽ mang lại lợi ích lớn. Thuốc lá gây hại cho hệ thống mạch máu và có thể gây viêm động mạch.
• Kiểm soát cân nặng: Giữ cân nặng ở mức lý tưởng và tránh tăng cân quá nhanh. Quá trình tăng cân không kiểm soát có thể tạo áp lực lên hệ thống mạch máu và tăng nguy cơ viêm động mạch thái dương.
• Chế độ ăn lành mạnh: Ưu tiên ăn một chế độ ăn giàu chất xơ, chất béo không no và thực phẩm lành mạnh như rau, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt và các nguồn chất béo không bão hòa như cá, hạt, dầu ô-liu. Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm chứa cholesterol cao, đồ ăn nhanh, thức ăn chế biến và đồ ngọt.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động thường xuyên có thể cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ viêm động mạch thái dương. Đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe hay tham gia các hoạt động thể thao khác có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và tăng cường sự linh hoạt của hệ thống mạch máu.
• Kiểm soát bệnh lý cơ bản: Kiểm soát các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn như tiểu đường, tăng huyết áp và cholesterol cao. Tuân thủ chế độ ăn phù hợp, uống thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ và tham gia vào các hoạt động định kỳ để kiểm soát các yếu tố nguy cơ này.
• Tránh áp lực dài hạn trên chân: Đối với những người có nguy cơ cao, hạn chế áp lực dài hạn trên chân bằng cách thay đổi tư thế, thực hiện giãn cơ và nghỉ ngơi định kỳ trong quá trình làm việc hoặc hoạt động.
• Điều trị các bệnh nhiễm trùng: Các bệnh nhiễm trùng như viêm nhiễm đường tiết niệu hoặc bệnh nhiễm trùng da cũng có thể gây viêm động mạch thái dương, do đó, điều trị và kiểm soát các bệnh nhiễm trùng là rất quan trọng.
• Kiểm tra y tế định kỳ: Định kỳ kiểm tra sức khỏe với bác sĩ và theo dõi các chỉ số sức khỏe quan trọng như huyết áp, mức đường huyết và cholesterol.

Tuy viêm động mạch thái dương có thể không được ngăn ngừa hoàn toàn, nhưng những biện pháp trên có thể giúp giảm nguy cơ và duy trì sức khỏe tim mạch. Thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để nhận được hướng dẫn cụ thể và tư vấn cho trường hợp cá nhân.