Các loại viêm tụy cấp có thể gặp và phương pháp phòng ngừa

Mức độ viêm tụy cấp có thể từ nhẹ đến nặng, được đánh giá là một rối loạn nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong từ 5-15%, phụ thuộc vào nguyên nhân, độ tuổi và các bệnh kèm theo.

Thế nào là viêm tụy cấp?

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm cấp tính của tuyến tụy, dẫn đến tổn thương tế bào nang tuyến do sự tiêu hủy của các men tụy. Các loại viêm tụy cấp có thể gặp có thể dao động từ mức độ nhẹ đến nặng và gây ra nhiều biến chứng với sức khỏe, nặng hơn là ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh.

Những đối tượng thường mắc phải viêm tụy cấp bao gồm:

• Người nghiện rượu và thuốc lá: Đây hiện là nguyên nhân phổ biến hơn so với các nguyên nhân tắc nghẽn cơ học.
• Tắc nghẽn, bao gồm: Sỏi ống mật chủ, u tụy, u bóng Vater, giun chui ống mật, hoặc dị vật.
• Sau phẫu thuật: Các phẫu thuật vùng quanh tụy hoặc sau nội soi mật - tụy ngược dòng.
• Chấn thương: Do chấn thương đụng dập vùng tụy.
• Rối loạn chuyển hóa: Tăng triglycerid máu, tăng canxi máu.
• Tiền sử gia đình: Người có tiền sử gia đình mắc viêm tụy.
• Các nguyên nhân khác: Bao gồm nhiễm khuẩn, ký sinh trùng, virus, thuốc loét dạ dày,...
• Không rõ nguyên nhân: Khoảng 10-15% các trường hợp không tìm ra nguyên nhân.

Trong đó, viêm tụy cấp ở trẻ em thường liên quan đến nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau.

Nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời, viêm tụy cấp có thể diễn biến thành hoại tử tụy, lan rộng do hiện tượng tự tiêu của tuyến tụy dưới tác động của các men tiêu protein và lipid hoạt tác ngay trong lòng tuyến tụy. Điều này có thể dẫn đến chảy máu tụy và hoại tử các tạng xung quanh như: Mạch mạc treo, tá tràng, đại tràng, và thậm chí áp xe tụy. Các loại viêm tụy cấp có thể gặp có thể khiến bệnh nhân tử vong do chảy máu hoặc sốc nhiễm khuẩn.

Tỷ lệ tử vong do viêm tụy cấp có thể lên đến trên 15%, với tử vong do viêm tụy cấp do rượu cao gấp 3 lần so với tử vong do viêm tụy cấp do sỏi hoặc giun.

Các loại viêm tụy cấp có thể gặp

Dưới đây là thông tin về các loại viêm tụy cấp có thể gặp:

Viêm tụy cấp thể phù

Tuyến tụy phù nề có màu tái nhợt hoặc xám, phù lan ra các tổ chức xung quanh, các lá và khoang sau phúc mạc. Trong ổ bụng có dịch trong.

Viêm tụy cấp hoại tử

Tụy to, bờ không đều, có những ổ hoại tử màu xám hoặc xám đen, xen kẽ với những ổ chảy máu đỏ sẫm, có thể khu trú ở một phần hoặc toàn bộ tụy. Dịch trong ổ bụng có màu đỏ sẫm, lẫn máu, đôi khi đục, tập trung quanh vùng tụy hoặc nhiều vùng trong ổ bụng. Hiện tượng hoại tử mỡ biểu hiện qua các vết nến màu trắng ngà trên bề mặt tụy, mạc nối hoặc lan rộng khắp ổ bụng.

Điều trị viêm tụy cấp nhẹ

Mục đích của việc điều trị là duy trì các chức năng cơ thể và giảm nhẹ các triệu chứng cho bệnh nhân trong quá trình tuyến tụy tự hồi phục. Việc điều trị cơ bản của viêm tụy cấp nhẹ bao gồm:

• Truyền dịch tĩnh mạch: Bù dịch qua đường tĩnh mạch để tăng lượng máu và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như hoại tử tụy. Hướng dẫn của Trường Đại học Tiêu hóa Hoa Kỳ năm 2013 (ACG) khuyến cáo nên bổ sung dịch sớm, trong vòng 24-48 giờ đầu tiên.
• Thuốc giảm đau: Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc giúp kiểm soát cơn đau, giảm buồn nôn và nôn. Bệnh nhân cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc điều trị viêm tụy cấp nào.
• Ống thông mũi dạ dày: Nếu bệnh nhân không thể kiểm soát chứng nôn ói, một ống thông tạm thời từ mũi đến dạ dày có thể được đặt để rút dịch và không khí.
• Hỗ trợ dinh dưỡng: Khi cơn đau giảm và tình trạng lâm sàng tổng thể cải thiện bệnh nhân viêm tụy cấp nhẹ có thể tiếp tục ăn uống ngay. Bắt đầu với thức ăn lỏng, mềm, dễ tiêu hóa và ít chất béo, tùy theo mức độ nặng và nguy cơ biến chứng.

Điều trị viêm tụy cấp nặng

Điều trị viêm tụy cấp nặng và các biến chứng bao gồm:

• Điều trị chăm sóc tích cực (ICU): Bệnh nhân bị viêm tụy cấp nặng sẽ được chỉ định theo dõi chặt chẽ trong 24-48 giờ đầu tiên tại ICU.
• Hỗ trợ dinh dưỡng: Áp dụng thông qua ống mũi dạ dày hoặc nuôi ăn bằng đường tĩnh mạch, có thể thực hiện phối hợp cả hai.
• Điều trị bằng kháng sinh: Dành cho các trường hợp viêm tụy cấp có dấu hiệu nhiễm trùng ngoài tụy (Viêm đường mật, viêm phổi, nhiễm trùng đường máu) hoặc hoại tử tụy. Nhiễm trùng tụy hoặc ngoài tụy nên được nghi ngờ ở những bệnh nhân có dấu hiệu sốt, tăng bạch cầu hoặc không cải thiện sau 7 đến 10 ngày nằm viện.
• Phẫu thuật: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật cắt bỏ mô hoại tử. Phương pháp phẫu thuật mở trong điều trị viêm tụy cấp nặng được xem là lựa chọn đầu tiên. Theo hướng dẫn của ACG 2013, nên trì hoãn dẫn lưu ổ hoại tử (bằng cách tiếp cận X-quang, nội soi hoặc ngoại khoa) hơn 4 tuần ở bệnh nhân ổn định, cho phép làm mềm các cấu trúc và phát triển bao xơ xung quanh ổ hoại tử.
• Truyền dịch tĩnh mạch: Đối với những bệnh nhân tụt huyết áp hoặc đang bị sốc, thể tích máu cần được duy trì cẩn thận bằng các loại dịch truyền tĩnh mạch, đồng thời theo dõi chặt chẽ hoạt động của tim.

Phương pháp phòng ngừa bệnh viêm tụy cấp

Thay đổi thói quen sinh hoạt và thực hiện biện pháp phòng ngừa các loại viêm tụy cấp có thể gặp tại nhà dưới đây sẽ giúp bạn nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình:

• Ngừng uống rượu.
• Bỏ hút thuốc lá.
• Thực hiện chế độ ăn uống ít chất béo, bổ sung thực phẩm giàu chất xơ.
• Bổ sung đủ lượng nước cần thiết trong ngày.
• Giữ vệ sinh trong ăn uống, tẩy giun định kỳ.
• Khám sức khỏe tổng quát và tầm soát ung thư tụy định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý như: Sỏi mật, sỏi tụy, ung thư tụy,...
• Đối với những người mắc bệnh đái tháo đường, mỡ máu, sỏi mật,... nên thăm khám định kỳ để quản lý tốt bệnh nền, tránh để biến chứng gây viêm tụy cấp.

Viêm tụy cấp nếu không được điều trị sẽ diễn biến rất nhanh, phức tạp, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như: Sốc, suy hô hấp, xuất huyết... Hiểu biết và thực hiện biện pháp phòng ngừa các loại viêm tụy cấp có thể gặp cũng như điều trị kịp thời là cách tốt nhất để bảo vệ và nâng cao sức khỏe của bạn và gia đình.