Cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm: Mẹo đơn giản bảo vệ sức khỏe gia đình

Ngộ độc thực phẩm xảy ra khi chúng ta ăn phải những thực phẩm "không an toàn" do quá trình xử lý, bảo quản hoặc chế biến không đúng cách hoặc thực phẩm có nguy cơ gây ngộ độc cao. Tình trạng ngộ độc có thể diễn ra hàng ngày, ở mọi đối tượng, dẫn đến rất nhiều ca phải nhập viện kể cả tử vong.

Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm

Ngộ độc thực phẩm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe ở nhiều mức độ, từ nhẹ như rối loạn tiêu hóa cho đến nghiêm trọng phải nhập viện, thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Việc nắm bắt các nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm sẽ giúp chúng ta áp dụng các cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm đúng đắn, hiệu quả và an toàn hơn.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, ngộ độc thực phẩm có thể kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Có ba nguyên nhân chính gây ngộ độc thực phẩm mà chúng ta cần lưu ý:

Vi khuẩn và vi rút

Các vi khuẩn gây ngộ độc như Salmonella, Campylobacter và E. coli thường được tìm thấy trong các sản phẩm từ động vật như thịt, sữa hoặc trứng. Khi ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn, con người có thể gặp phải các triệu chứng như đau dạ dày, tiêu chảy và nôn mửa.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, ngộ độc thực phẩm còn có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm hơn như suy thận, nhiễm trùng máu và thậm chí dẫn đến tình trạng liệt cơ.

Ký sinh trùng

Ký sinh trùng như giun hoặc sán thường nhiễm vào cơ thể qua các loại thực phẩm chưa được nấu chín kỹ như thịt heo, thịt bò, hải sản hoặc rau sống hoặc qua nguồn nước bị ô nhiễm. Mỗi loại ký sinh trùng sẽ có thời gian ủ bệnh và biểu hiện triệu chứng khác nhau, đôi khi một số người bị nhiễm có thể không nhận ra mình đang mang mầm bệnh cho đến khi các triệu chứng ngộ độc thực phẩm biểu hiện ra bên ngoài rõ ràng hơn.

Độc tố được tạo ra bởi các sinh vật sống như vi khuẩn hoặc nấm

Một số vi khuẩn hoặc nấm mốc có khả năng tiết ra độc tố trong thực phẩm. Ngay cả khi quá trình nấu nướng có thể tiêu diệt được vi khuẩn nhờ nhiệt độ cao thì các độc tố này vẫn tồn tại và gây ngộ độc.

Độc tố botulinum từ vi khuẩn là một trong những chất độc mạnh nhất, có thể gây tê liệt cơ và dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Ngoài ra, các loại nấm mốc trên thực phẩm như ngũ cốc, đậu phộng hay trái cây khô cũng tiết ra độc tố aflatoxin, một chất có khả năng gây ung thư gan nếu tiếp xúc lâu dài.

Ngoài ra, những người có hệ miễn dịch yếu rất dễ bị ngộ độc thực phẩm hơn, chẳng hạn như trẻ nhỏ, người già, phụ nữ có thai hay những người có bệnh lý khác. Nếu bạn hoặc người thân trong gia đình của bạn thuộc nhóm đối tượng dễ bị tổn thương do ngộ độc thực phẩm, cần chú ý về cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm nhiều hơn để đảm bảo sức khỏe an toàn và lành mạnh cho bản thân cũng như gia đình mình.

Những thực phẩm nào có nguy cơ gây ngộ độc cao?

Những loại thực phẩm có nguy cơ gây ngộ độc cao không chỉ giới hạn ở các loại thực phẩm chúng ta nghĩ là có độc, mà còn bao gồm nhiều loại chúng ta cho là an toàn.

Thường thì một số loại thực phẩm có thể nhận biết được độ nguy hiểm bằng mắt thường như bị hư hỏng, lên mùi khó chịu hoặc nấm mốc. Nhưng thực phẩm bị “ô nhiễm” đôi khi có vẻ ngoài, mùi và vị không khác gì so với thực phẩm an toàn bình thường. Vi khuẩn hay ký sinh trùng gây ngộ độc có thể còn tiềm ẩn trong thực phẩm, và sẽ phát triển sinh sôi khi xâm nhập vào cơ thể chúng ta và gây bệnh.

Các loại thực phẩm có nguy cơ gây ngộ độc cao bao gồm:

• Thịt, cá sống, thịt chưa được nấu chín kỹ;
• Trứng sống;
• Các sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng;
• Các loại hải sản có vỏ như hàu, trai và ngao, hải sản sống;
• Trái cây và rau sống dùng làm salad chưa được rửa sạch;
• Thịt nguội, xúc xích và các loại thực phẩm chế biến sẵn trong điều kiện không đảm bảo;
• Thực phẩm bảo quản không đúng cách, hết hạn sử dụng;
• Các loại thực phẩm có chứa độc tố tự nhiên như sắn, khoai tây mọc mầm.

Cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm

Có một số quy tắc đơn giản bạn có thể tuân theo để giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm:

• Tránh xa thực phẩm bị ô nhiễm;
• Ngăn chặn vi khuẩn trong thực phẩm phát triển và sinh sôi.

Giữ an toàn vệ sinh sạch sẽ

Để giữ an toàn vệ sinh và phòng ngừa ngộ độc thực phẩm, việc thực hiện các biện pháp sau là rất cần thiết:

• Rửa tay và giữ vệ sinh khu vực chế biến. 
• Rửa tay ít nhất 20 giây bằng xà phòng và nước ấm hoặc lạnh trước, trong và sau khi chuẩn bị thức ăn, cũng như trước khi ăn.
• Luôn rửa tay sau khi xử lý thịt sống, hải sản, bột hoặc trứng.
• Rửa dụng cụ và bề mặt chế biến: Sau khi chuẩn bị từng loại thực phẩm, cần rửa dao, thớt và các bề mặt chế biến bằng nước nóng và xà phòng.
• Đảm bảo rửa kỹ rau củ quả tươi trước khi tiêu thụ hoặc chế biến, kể cả những loại đã gọt vỏ.

Để riêng các loại thực phẩm tránh nhiễm chéo

Thịt sống, gà và các loại gia cầm, hải sản và trứng có thể lây lan vi khuẩn đến các thực phẩm khác nếu không được để riêng.

• Khi mua sắm: Để riêng thịt sống, gia cầm, hải sản tránh nước chảy ra từ chúng thấm vào các thực phẩm khác.
• Khi bảo quản: Đặt các loại thực phẩm sống trong hộp đựng kín hoặc gói kỹ để nước không rỉ ra trong tủ lạnh.
• Sử dụng thớt riêng: Dùng thớt và đĩa riêng biệt cho thịt sống, gia cầm, hải sản và một cái khác cho rau củ, bánh mì và các loại thực phẩm không cần nấu chín.

Nấu chín thực phẩm đúng nhiệt độ

Sử dụng nhiệt độ cao cũng là một cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm hiệu quả. Thực phẩm khi được nấu chín với nhiệt độ bên trong đủ cao sẽ giúp tiêu diệt hầu hết các vi sinh vật gây bệnh.

Nếu sử dụng lò vi sóng nên tuân thủ thời gian nấu và thời gian để nguội theo hướng dẫn. Việc để thực phẩm nghỉ vài phút sau khi nấu trong lò vi sóng giúp các điểm lạnh hấp thụ nhiệt từ các vùng nóng hơn và nấu chín đồng đều hơn.

Sử dụng, bảo quản thực phẩm đúng cách

Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng, bảo quản thực phẩm

• Không sử dụng thực phẩm có mùi lạ hoặc ôi thiu.
• Không sử dụng thực phẩm đã hết hạn, thực phẩm đóng gói nhưng bị rách, hỏng.
• Không để thực phẩm dễ hư hỏng ngoài trời quá 2 giờ (hoặc 1 giờ nếu nhiệt độ môi trường trên 32°C).
• Làm lạnh kịp thời nếu chưa sử dụng ngay bởi vi khuẩn có thể phát triển nhanh chóng ở nhiệt độ phòng hoặc trong khoảng từ 4°C đến 60°C.
• Đối với tủ lạnh, giữ nhiệt độ ngăn lạnh ở mức 4°C hoặc thấp hơn và ngăn đông ở mức -18°C hoặc thấp hơn.
• Cho thực phẩm ấm hoặc nóng vào hộp đựng nông, sạch rồi bảo quản trong tủ lạnh.
• Rã đông an toàn bằng cách để trong ngăn lạnh, trong nước lạnh hoặc trong lò vi sóng. Không rã đông ở bên ngoài vì vi khuẩn có thể phát triển nhanh chóng trong điều kiện thuận lợi là ở nhiệt độ phòng.

Nói chung, việc nắm rõ cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm là điều rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và gia đình. Hãy luôn nhớ tuân thủ các nguyên tắc an toàn thực phẩm và lập thói quen ăn sạch uống sạch hằng ngày. Chỉ với những mẹo đơn giản ở trên, bạn đã có thể giảm đáng kể rủi ro ngộ độc thực phẩm và mang đến bữa ăn an toàn cho gia đình mình.