Lồng ruột ở trẻ em: Dấu hiệu nhận biết và cách xử lý

Bệnh lồng ruột ở trẻ em khiến các mạch máu nuôi ruột bị tắc nghẽn không cung cấp đủ dưỡng chất cho phần ruột bị lồng, dẫn đến hoại tử và nhiều biến chứng nguy hiểm khác. Việc nắm được các biểu hiện của bệnh sẽ giúp bố mẹ chủ động hơn trong việc đưa trẻ đi khám và can thiệp kịp thời.

Lồng ruột ở trẻ em là gì?

Lồng ruột ở trẻ em là tình trạng xảy ra khi một đoạn ruột bị lồng vào lòng của đoạn ruột kế cận. Bệnh thường phổ biến nhất ở trẻ từ 4 - 9 tháng tuổi, nhất là những trẻ bụ bẫm. Theo thống kê, bé trai có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với bé gái, tỷ lệ chiếm đến 70% các trường hợp.

Nguyên nhân chính xác gây lồng ruột ở trẻ vẫn chưa được xác định rõ, nhưng có một số yếu tố có thể tăng nguy cơ như kích thước của hồi tràng bị mất cân đối so với van hồi manh tràng, viêm hạch mạc treo ruột, viêm nhiễm ở ruột, dính ruột, có polyp hoặc khối u ở ruột, sẹo tổn thương ở ruột hoặc sau viêm đường hô hấp.

Bệnh lồng ruột sẽ khiến thức ăn bị tắc nghẽn và ứ trệ ở phía trên khối lồng, gây ra hiện tượng tắc ruột hoặc bán tắc ruột. Hơn nữa, các đoạn ruột luôn có các mạch máu nuôi dưỡng đi kèm nên khi bị lồng ruột sẽ khiến các mạch máu bị tắc nghẽn theo. Đoạn ruột bị tắc sẽ nhanh chóng giãn ra, mạch máu bị ứ trệ dẫn đến thiếu máu, phù nề, viêm nhiễm, hoại tử và xuất huyết.

Trong vòng 48 giờ sau khi bị lồng ruột, sẽ có khoảng 2,5% khối lồng ruột sẽ bị hoại tử. Sau 72 giờ, tỷ lệ khối lồng bị hoại tử lên đến 80%. Hiện tượng hoại tử do lồng ruột có thể gây nhiễm khuẩn, nhiễm độc nặng, sốc nhiễm khuẩn, thủng ruột dẫn đến viêm phúc mạc, có thể gây tử vong.

Trẻ bị lồng ruột khi đưa đến bệnh viện sớm, bác sĩ có thể tháo lồng ruột bằng hơi nhanh chóng. Nhưng nếu đưa đến muộn hoặc tháo ruột bằng hơi bị thất bại, bệnh nhi có thể sẽ cần thực hiện phương pháp phẫu thuật.

Nguyên nhân gây ra tình lồng ruột ở trẻ em

Nguyên nhân gây lồng ruột ở trẻ em rất khó để xác định. Tuy nhiên, vẫn có một số yếu tố làm tăng nguy cơ bị lồng ruột như:

• Chuyển từ bú sữa sang ăn dặm: Lúc này, ruột có thể bị co bóp không đều và sự khác biệt về kích thước giữa các đoạn ruột cũng sẽ làm tăng nguy cơ bị lồng ruột.
• Viêm ruột: Viêm nhiễm trong ruột có thể khiến cho quá trình tiêu hóa trở nên khó khăn hơn và tiềm ẩn nguy cơ bị lồng ruột.
• Khối u và bệnh lý ruột: Các khối u lành tính hoặc ung thư trong ruột non, polyp ruột, viêm túi thừa Meckel hoặc biến chứng sau viêm nhiễm cũng có thể dẫn đến lồng ruột.
• Cấu trúc ruột bất thường: Các bất thường bẩm sinh trong cấu trúc ruột có thể làm tăng nguy cơ lồng ruột ở trẻ em.
• Độ tuổi và giới tính: Trẻ trong độ tuổi từ 3 - 6 tháng có nguy cơ lồng ruột cao hơn so với các độ tuổi khác. Ngoài ra, bé trai có nguy cơ bị lồng ruột cao hơn bé gái gấp 2 - 3 lần, nhất là khi trẻ bị thừa cân béo phì.
• Tiền sử lồng ruột: Nếu trẻ đã từng bị lồng ruột cũng sẽ có nguy cơ cao tái lại tình trạng này.

Mặc dù nguyên nhân gây lồng ruột chưa được xác định rõ ràng, nhưng việc hiểu rõ và theo dõi các yếu tố nguy cơ có thể giúp phụ huynh phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết bệnh lồng ruột ở trẻ em

Ở mỗi giai đoạn, bệnh lồng ruột ở trẻ em sẽ có các biểu hiện triệu chứng khác nhau và mức độ nghiêm trọng cũng tăng lên. Một số dấu hiệu nhận biết trẻ bị lồng ruột mà bố mẹ cần lưu ý như:

Giai đoạn đầu

• Trẻ bỏ bú đột ngột, đau bụng và ngừng chơi đùa;
• Cảm thấy khó chịu, khóc thét lớn, co gối lên ngực do dạ dày bị co thắt;
• Nôn mửa ra thức ăn hoặc dịch vàng/xanh;
• Ra mồ hôi nhiều, da xanh xao tím tái.

Các biểu hiện triệu chứng này thường xuất hiện theo từng cơn (khoảng 15 - 20 phút mỗi cơn và dần dần kéo dài hơn), lặp đi lặp lại nhiều lần.

Giai đoạn nghiêm trọng

• Trẻ đi ngoài ra phân màu nâu, có lẫn nhầy máu hoặc máu tươi;
• Trẻ có biểu hiện lờ đờ mệt mỏi, mất nước, môi khô;
• Mạch đập nhanh, người lạnh, sốt cao;
• Mắt trẻ bị trũng xuống;
• Da nhợt nhạt, tái xanh;
• Đôi khi có khối u nhỏ xuất hiện ở vùng bụng;
• Đi ngoài ra phân lẫn máu, có mùi hôi.

Giai đoạn muộn

• Trẻ nôn mửa liên tục, bụng bị chướng dần lên;
• Da bị lạnh, nhợt nhạt;
• Thở nông và nhanh;
• Mạch đập yếu, nhanh, nông;
• Trẻ bị lờ đờ mệt mỏi, hôn mê, mất ý thức;
• Có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng, nhiễm độc, sốc do nhiễm khuẩn.

Cần lưu ý rằng, không phải tất cả các trường hợp lồng ruột ở trẻ em đều có đầy đủ các biểu hiện triệu chứng trên. Chỉ có khoảng 5 - 10% trẻ bị lồng ruột không có triệu chứng đau bụng hoặc cơn đau không rõ ràng. Một số trẻ không có biểu hiện đi ngoài ra phân có lẫn máu hoặc khối u ở bụng, thậm chí khối lồng có thể bị sa ra hậu môn. Đối với trẻ lớn hơn, ngoài biểu hiện đau bụng thì không có bất kỳ triệu chứng bất thường nào.

Cách xử lý khi nghi ngờ trẻ bị lồng ruột

Khi thấy trẻ có các biểu hiện nghi ngờ bị lồng ruột, bố mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời. Một số biện pháp có thể được áp dụng để xử lý tình trạng lồng ruột ở trẻ em như:

• Tháo lồng ruột bằng hơi: Với phương pháp này, bác sĩ sẽ dùng một ống thông nhỏ để đặt vào ruột thông qua lỗ hậu môn. Sau đó, áp dụng áp suất hơi để kéo giãn đoạn ruột bị lồng và đưa khối lồng trở lại trạng thái bình thường mà không cần phẫu thuật.
• Đặt ống thông qua mũi hoặc dạ dày: Bác sĩ sẽ sử dụng một ống thông chuyên dụng để đặt qua mũi hoặc vào dạ dày để giúp làm giảm áp lực trong ruột non.

Trường hợp nếu trẻ đến bệnh viện cấp cứu muộn hơn 6 tiếng hoặc thực hiện phương pháp tháo lồng ruột bằng hơi thất bại, bác sĩ cần tiến hành phẫu thuật để loại bỏ đoạn ruột bị lồng. Đồng thời, trẻ sẽ phải sử dụng kháng sinh để tránh nguy cơ nhiễm trùng.

Trường hợp nếu trẻ đến bệnh viện cấp cứu muộn hơn 24 tiếng, khả năng hồi sức và chăm sóc sau phẫu thuật sẽ trở nên khó khăn hơn ngay cả khi đã phẫu thuật thành công. Ngoài ra, trẻ có thể gặp phải một số biến chứng nặng như viêm phổi, thậm chí là tử vong.

Cách phòng ngừa lồng ruột cho trẻ

Để phòng tránh tình trạng lồng ruột ở trẻ em, bố mẹ cần tuân thủ theo các biện pháp sau:

• Không để trẻ vừa ăn vừa chơi, cười to, khóc lớn hoặc vui đùa chạy nhảy. Khi cho trẻ ăn dặm, nên điều chỉnh lượng và chất lượng thức ăn phù hợp với từng độ tuổi. Đồng thời, không nên cho trẻ ăn quá nhiều đạm vì có thể gây khó tiêu.
• Không nên ẵm xốc trẻ và tránh để trẻ chạy nhảy, khóc hoặc cười quá nhiều sau khi tháo lồng ruột.
• Theo dõi và nhận biết sớm các biểu hiện triệu chứng lồng ruột tái phát để kịp thời đưa trẻ đến bệnh viện.
• Khi trẻ bị lồng ruột do bệnh đường tiêu hóa, cần điều trị dứt điểm để phòng ngừa biến chứng ở ruột và khiến tình trạng lồng ruột bị tái phát.
• Giữ vệ sinh an toàn thực phẩm trong sinh hoạt và ăn uống để tránh tình trạng tiêu chảy và rối loạn tiêu hóa ở trẻ.

Để giảm nguy cơ biến chứng, bố mẹ cần quan sát và phát hiện sớm những biểu hiện bất thường ở trẻ. Khi thấy có dấu hiệu nghi ngờ, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được chẩn đoán và có biện pháp khắc phục kịp thời, tránh để lại biến chứng nguy hiểm.