Nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp

Viêm tụy cấp là một bệnh lý nghiêm trọng yêu cầu sự chú ý đặc biệt đối với chế độ ăn uống. Xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp tập trung vào các thực phẩm giàu protein, ít chất béo động vật và giàu chất chống oxy hóa giúp bạn có thể giảm thiểu triệu chứng bệnh và hỗ trợ quá trình điều trị và phục hồi nhanh chóng hơn.

Viêm tụy cấp là gì?

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính của các mô tụy, có thể gây tổn thương cả cho các cơ quan lân cận và có nguy cơ gây tử vong.

Có ba nhóm nguyên nhân chính gây ra viêm tụy cấp:

• Rượu bia: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm tụy cấp. Sử dụng quá mức rượu bia có thể dẫn đến viêm nhiễm cấp của tụy.
• Tăng mỡ máu: Mỡ máu có thể gây ra sự kích thích của các tế bào nang tụy, dẫn đến viêm nhiễm cấp.
• Sỏi mật và tắc nghẽn ống dẫn chung hoặc cơ vòng Oddi: Sỏi mật có thể gây tắc nghẽn, dẫn đến ngưng dòng chảy của nước mật và men tụy. Men tụy bị giữ lại có thể phá hủy cấu trúc của tụy.

Ngoài ra, viêm tụy cấp cũng có thể được gây ra bởi các nguyên nhân như chấn thương vùng tụy, rối loạn chuyển hóa, hoặc các bệnh tự miễn. Khoảng 10 - 15% các trường hợp viêm tụy cấp không thể xác định được nguyên nhân cụ thể.

Viêm tụy cấp là quá trình tự hủy mô do sự hoạt động quá mức của men tụy. Bình thường, tụy tiết ra các men tụy như amylase, lipase, trypsin để hỗ trợ tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên, khi có sự kích thích quá mức từ acid, cholecystokinin, acetylcholine, các men này có thể bị hoạt hóa sớm trong lòng ống tụy, dẫn đến phá hủy mô tụy và viêm nhiễm cấp.

Viêm tụy cấp có thể biểu hiện qua ba thể bệnh chính:

• Viêm tụy cấp thể phù nề: Bệnh nhân thường có triệu chứng đau tụy cấp, đau vùng thượng bụng, có thể lan ra hai bên xương sườn. Đau thường nghiêm trọng và kéo dài.
• Viêm tụy cấp thể xuất huyết: Bên cạnh đau tụy cấp, bệnh nhân còn có dấu hiệu xuất huyết, gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
• Viêm tụy cấp thể xuất huyết hoại tử: Đây là trường hợp nghiêm trọng nhất với tỷ lệ tử vong cao, lên đến 80-90%. Bệnh nhân có thể xuất huyết nội hay ngoại tụy, diễn tiến nhanh chóng và cần can thiệp y tế kịp thời.

Viêm tụy cấp là một tình trạng cấp tính đe dọa đến tính mạng, việc nhận biết và điều trị kịp thời là rất quan trọng giúp bệnh nhân giảm thiểu tỷ lệ tử vong và các biến chứng nguy hiểm.

Nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp

Bệnh nhân viêm tụy cấp thường phải đối mặt với các triệu chứng khó chịu như khó tiêu, đau bụng, và rối loạn tiêu hóa. Những triệu chứng này khiến người bệnh cảm thấy chán ăn, khó ăn, và ăn không ngon miệng. Điều này dễ dẫn đến tình trạng bỏ ăn, không đáp ứng đủ năng lượng và dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Để hỗ trợ tốt nhất cho người bệnh, người thân cần chú ý đặc biệt đến việc thiết kế xây dựng thực đơn phù hợp cho người viêm tụy cấp.

• Khi người bệnh giảm đau bụng khoảng 70%, bắt đầu cung cấp dinh dưỡng qua đường tiêu hóa.
• Luôn ưu tiên nuôi ăn theo đường tiêu hoá thay vì dinh dưỡng tĩnh mạch.
• Đối với bệnh nhân viêm tụy cấp nhẹ và vừa: Nếu có thể, hãy cho người bệnh thử ăn bằng miệng, nếu không thể, sử dụng ống sonde để cung cấp dinh dưỡng.
• Đối với bệnh nhân viêm tụy cấp nặng: Đặt ống sonde vào dạ dày để cung cấp dinh dưỡng. Nếu không thể sử dụng ống sonde do đau, chướng bụng, tiêu chảy, nôn, tăng men tụy,... sử dụng ống sonde hỗng tràng, đi qua góc Treitz ít nhất 30 - 60 cm.
• Trường hợp không thể dung nạp dinh dưỡng qua đường tiêu hóa: Nếu không thể dung nạp dinh dưỡng qua đường tiêu hóa (bằng bất kỳ cách nào), có thể thử sử dụng các loại sữa thuỷ phân hoặc các sản phẩm thủy phân.
• Dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch chỉ sử dụng sau 5 - 7 ngày nếu không thể dung nạp qua đường tiêu hoá hoặc năng lượng cung cấp không đạt yêu cầu. Có thể kết hợp sử dụng dinh dưỡng tĩnh mạch và dinh dưỡng tiêu hoá, nhưng phải chờ sau 5 - 7 ngày để tận dụng dinh dưỡng tĩnh mạch ngoại vi.
• Lượng protein: 1,2 - 1,5 g/kg/ngày.
• Glutamine: > 0,2 g/kg/ngày.
• Lượng carbohydrate: 4 - 7 mg CHO/kg/phút.
• Lượng chất béo: 0,8 - 1,5 g/kg/ngày. Tránh chọn các chất béo kích thích bài tiết tụy và hạn chế tăng mỡ máu (<30g/ngày).

Xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp với những nguyên tắc và chỉ số dinh dưỡng như trên, nhằm cung cấp đầy đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết, đồng thời giảm thiểu tác động đến tụy và các vấn đề khác trong quá trình điều trị viêm tụy cấp.

Lựa chọn thực phẩm xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp

Để xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp bạn cần tập trung vào việc lựa chọn các thực phẩm phù hợp.

• Thực phẩm giàu protein: Bao gồm thịt nạc như thịt gà, cá, đậu và đậu lăng. Protein là thành phần quan trọng giúp phục hồi mô tụy và duy trì chức năng của tuyến tụy.

• Súp và sữa hạt: Súp lỏng, sữa hạt lanh và sữa hạnh nhân có thể là các lựa chọn thay thế tốt cho sự phát triển của viêm tụy.
• Chất béo trung tính chuỗi trung bình (MCTs): MCTs là loại chất béo có thể hấp thu nhanh mà không cần men tụy. Chúng có thể được tìm thấy trong dầu dừa và dầu hạt cải.
• Rau bina, quả việt quất, anh đào và ngũ cốc nguyên hạt: Đây là những thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và có thể bảo vệ hệ tiêu hóa khỏi các gốc tự do gây hại.
• Trái cây, rau quả: Rau quả như cà chua bi, dưa chuột và các loại hoa quả tự nhiên lành mạnh và giàu dinh dưỡng, đồng thời cung cấp năng lượng cho cơ thể mà không gây quá tải cho tuyến tụy.

Thực phẩm nên tránh lựa chọn cho người viêm tụy cấp:

• Thịt đỏ và thịt nội tạng: Thịt đỏ và thịt nội tạng có thể gây áp lực lên hệ tiêu hóa và tuyến tụy.
• Đồ chiên và khoai tây chiên: Các thực phẩm chiên nhiều dầu có thể kích thích tuyến tụy và gây ra các vấn đề cho người bị viêm tụy cấp.
• Sữa béo và bơ thực vật: Những loại này có thể làm tăng mỡ máu và không tốt cho sức khỏe của tuyến tụy.
• Bánh ngọt và đồ uống có đường: Các loại bánh ngọt và đồ uống giàu đường có thể gây ra tăng đột ngột mức insulin trong cơ thể, gây hại cho hệ tiêu hóa.

Lưu ý trong xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp

Trong quá trình xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp bạn cần lưu ý một số yếu tố sau:

• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày: Các bữa ăn trong ngày nên bao gồm 3 bữa chính kết hợp thêm 1 - 2 bữa phụ. Phương pháp này giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa và tối ưu hóa sự hấp thu dinh dưỡng.

• Bữa sáng cần có rau xanh: Bữa sáng bạn đừng quên bổ sung rau xanh để giúp cung cấp nhiều chất xơ và vitamin cần thiết cho cơ thể.
• Lượng rau xanh và quả chín cần cung cấp mỗi ngày: Nên ăn khoảng 300 - 400g rau xanh và 100g quả chín mỗi ngày, tốt nhất là không ăn sau bữa ăn chính để tránh gây nặng bụng và khó tiêu hóa.
• Lựa chọn các loại rau như cà chua, cà rốt, gấc, súp lơ xanh, rau cải bó xôi và rau lá xanh đậm như rau ngót, mồng tơi, rau cải, rau lang, rau muống và các loại đậu quả. Những loại này giàu chất xơ và chất dinh dưỡng, giúp hỗ trợ quá trình phục hồi của tuyến tụy.
• Đảm bảo uống đủ nước: Uống khoảng 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày để duy trì sự cân bằng nước trong cơ thể và hỗ trợ chức năng của tuyến tụy.
• Tránh các chất kích thích và thực phẩm không tốt cho sức khỏe: Hạn chế hoặc tránh hoàn toàn rượu, bia và thuốc lá, vì chúng có thể gây tác động tiêu cực đến quá trình phục hồi của tuyến tụy.
• Hạn chế ăn các thực phẩm chiên xào và ưu tiên cách chế biến nhẹ nhàng như hấp, luộc để giảm bớt áp lực lên hệ tiêu hóa.
• Tập luyện thể dục thường xuyên: Rèn luyện sức khỏe khoảng 60 phút mỗi ngày, ít nhất 4 ngày trong tuần. Điều này không chỉ giúp duy trì sức khỏe mà còn hỗ trợ quá trình phục hồi của cơ thể.
• Có thể bổ sung bột ngũ cốc hoặc sữa bán thủy phân vào các bữa ăn phụ để tăng cường quá trình phục hồi sức khỏe. Tuy nhiên, việc này cần phải được điều chỉnh và giám sát bởi các chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Hy vọng qua nội dung bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cách xây dựng thực đơn cho người viêm tụy cấp. Để có lựa chọn thực đơn dinh dưỡng phù hợp, bệnh nhân nên tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể và phù hợp với thể trạng của từng bệnh nhân.