Stress làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout (axit uric cao) như thế nào?

Bệnh gout ngày càng phổ biến tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác do chế độ ăn uống giàu đạm, thói quen sinh hoạt không điều độ và các yếu tố chuyển hóa. Trong khi nguyên nhân chính như tăng axit uric do ăn uống và rối loạn chức năng thận đã được biết đến rộng rãi, thì vai trò của stress lại ít được chú ý. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng stress làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout (axit uric cao) thông qua việc tác động gián tiếp đến nồng độ axit uric trong máu - yếu tố then chốt hình thành gout.

Stress không trực tiếp gây gout, nhưng gia tăng nguy cơ gián tiếp

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), gout xảy ra khi cơ thể tích tụ quá nhiều axit uric - một sản phẩm phụ từ quá trình phân giải purin trong thực phẩm. Khi lượng axit uric vượt quá khả năng đào thải của thận, chúng kết tinh thành các tinh thể sắc nhọn tại khớp, gây viêm, sưng và đau nhức đặc trưng.

Các yếu tố gây tăng axit uric bao gồm:

• Chế độ ăn giàu purin: Thịt đỏ, nội tạng, hải sản.
• Uống nhiều rượu, bia: Làm giảm bài tiết axit uric.
• Thừa cân, béo phì: Tăng sản xuất axit uric.
• Bệnh lý thận: Làm giảm khả năng thải axit uric.
• Sử dụng thuốc lợi tiểu kéo dài: Ảnh hưởng đến chức năng thận.

Mặc dù stress không nằm trong danh sách nguyên nhân trực tiếp, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng căng thẳng tâm lý kéo dài có thể làm tăng nồng độ axit uric thông qua nhiều cơ chế:

• Tăng tiết cortisol: Hormone stress làm giảm hiệu quả đào thải axit uric của thận, dẫn đến tích tụ trong máu.
• Tăng stress oxy hóa: Gây rối loạn chuyển hóa, làm tăng sản xuất axit uric. Một bài tổng quan trên Frontiers in Physiology (2022) cho thấy mối liên hệ giữa stress oxy hóa và tăng axit uric, đặc biệt ở những người có bệnh tim mạch, tiểu đường hoặc hội chứng chuyển hóa.

Bên cạnh đó, stress còn thúc đẩy các thói quen sinh hoạt không lành mạnh, góp phần làm trầm trọng thêm nguy cơ gout:

• Ăn uống mất kiểm soát: Tiêu thụ thực phẩm giàu purin, ít rau xanh.
• Uống ít nước: Dễ gây mất nước, làm giảm bài tiết axit uric.
• Ngủ không đủ giấc: Rối loạn hormone, tăng cortisol.
• Thiếu vận động: Tăng nguy cơ béo phì, một yếu tố nguy cơ của gout.
• Tăng sử dụng rượu bia, cà phê, thuốc lá: Kích thích sản xuất axit uric.

Những yếu tố này kết hợp tạo thành vòng xoắn bệnh lý, làm tăng nồng độ axit uric và nguy cơ bùng phát cơn gout.

Kiểm soát căng thẳng để giảm nguy cơ gout

Kiểm soát stress không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tinh thần mà còn hỗ trợ giảm nồng độ axit uric, ngăn ngừa gout tái phát. Dưới đây là những biện pháp được các chuyên gia khuyến nghị:

Duy trì lối sống lành mạnh:

• Ăn uống cân bằng: Ưu tiên thực phẩm ít purin như rau xanh (bắp cải, cải bó xôi), ngũ cốc nguyên hạt, sữa ít béo. Hạn chế thịt đỏ, hải sản và nội tạng.
• Uống đủ nước: Uống 2 - 3 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ thận bài tiết axit uric hiệu quả hơn.
• Ngủ đủ giấc: Đảm bảo 7 - 8 giờ ngủ mỗi đêm để cơ thể phục hồi và giảm tiết cortisol.

Tập luyện thể dục đều đặn:

Hoạt động thể chất không chỉ giúp giảm căng thẳng mà còn cải thiện tuần hoàn máu và kiểm soát cân nặng - yếu tố quan trọng trong điều trị gout. Các bài tập phù hợp bao gồm:

• Đi bộ, bơi, đạp xe: Tăng cường sức khỏe tim mạch và giảm stress.
• Yoga: Kết hợp vận động nhẹ nhàng và hít thở sâu, giúp thư giãn cơ thể và tinh thần.

Thực hành thư giãn tâm trí:

• Thiền định và hít thở sâu: Làm dịu hệ thần kinh giao cảm, giảm cortisol.
• Thái cực quyền: Kết hợp chuyển động chậm rãi và điều hòa hơi thở, cải thiện sức khỏe khớp.
• Hoạt động thư giãn tự nhiên: Nghe nhạc nhẹ, đọc sách, làm vườn hoặc vẽ tranh giúp giảm căng thẳng mà không cần dùng thuốc.

Tham vấn chuyên gia tâm lý khi cần:

Nếu stress kéo dài kèm theo các triệu chứng như mất ngủ, lo âu hoặc trầm cảm, hãy tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ. Một nghiên cứu trên BMJ Open (2021) chỉ ra rằng người mắc gout có nguy cơ trầm cảm cao hơn 40% so với người khỏe mạnh, nhấn mạnh tầm quan trọng của chăm sóc sức khỏe tinh thần.

Tóm lại, stress làm tăng nguy cơ mắc bệnh gout (axit uric cao) như thế nào? Mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp, stress thúc đẩy tích tụ axit uric thông qua tăng tiết cortisol, rối loạn chuyển hóa và thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Bằng cách duy trì lối sống khoa học, tập luyện đều đặn và thực hành các kỹ thuật thư giãn, bạn có thể kiểm soát căng thẳng, giảm nguy cơ gout và cải thiện chất lượng cuộc sống. Hãy lắng nghe cơ thể và tham khảo ý kiến bác sĩ để xây dựng kế hoạch phòng ngừa gout hiệu quả.