Suy dinh dưỡng thể phù là gì? Vì sao lại nguy hiểm?

Suy dinh dưỡng thể phù là tình trạng nhìn bề ngoài trẻ bị phù nhưng thật ra trẻ lại bị suy dinh dưỡng với cân nặng chỉ còn 60-80%. Trẻ trên 1 tuổi, đặc biệt ở giai đoạn 1-3 tuổi thường bị dạng suy dinh dưỡng này. Hãy tham khảo bài viết sau để tìm hiểu chi tiết hơn về căn bệnh này.

Suy dinh dưỡng thể phù là gì?

Suy dinh dưỡng thể phù hay còn gọi là suy dinh dưỡng thể Kwashiorkor là tình trạng trẻ ăn quá nhiều chất bột đường dẫn đến no giả tạo và bị suy dinh dưỡng. Trẻ bị mất cân bằng nghiêm trọng về các dưỡng chất dù được nuôi dưỡng với chế độ khối lượng thức ăn lớn. Cụ thể là trẻ thừa chất glucid nhưng lại thiếu lipid và đặc biệt là thiếu rất nhiều protid. Do đó suy dinh dưỡng thể phù còn có nghĩa là suy dinh dưỡng do thiếu protein, là căn bệnh gây tử vong hàng đầu ở trẻ em.

Các triệu chứng thường gặp của suy dinh dưỡng thể phù

Rất dễ nhận biết trẻ bị suy dinh dưỡng thể phù qua kiểu hình đặc trưng do phù mặt, bụng, mắt cá chân, bàn chân. Ngoài ra trẻ còn có một số triệu chứng sau đây:

• Bắt đầu phù ở mặt, mi mắt và hai chi dưới, trường hợp nặng sẽ bị phù toàn thân kèm theo tràn dịch màng tinh hoàn hay màng bụng. Đặc điểm của phù là phù trắng, ấn lõm, mềm. Giảm đạm máu, giảm albumin trong máu làm giảm áp lực keo và tăng thoát nước ra khoảng gian bào gây phù.
• Tại vị trí ở nếp gấp cổ, nách, háng, khuỷu tay, khuỷu chân, mông thường xảy ra rối loạn sắc tố da. Trên da nổi những chấm hay nốt tập trung thành từng mảng to nhỏ không đều, có màu đỏ, đen hay nâu.
• Biểu hiện của thiếu máu: Da xanh, niêm mạc mắt nhợt nhạt, suy thoái ở da, móng, lông, tóc…
• Còi xương, hạ canxi máu, biểu hiện thiếu vitamin D.
• Biểu hiện thiếu vitamin A: Ốm nhom, quáng gà, khô giác mạc hay bệnh vặt.
• Ở các cơ quan xảy ra tình trạng gan thoái hóa mỡ, giảm tiêu hóa hấp thu, suy tim.
• Chậm phát triển tâm thần, chậm vận động.

Với các triệu chứng trên, nếu trẻ không được điều trị kịp thời thì lâu dần sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cơ quan trong cơ thể, thậm chí là tính mạng của bé. 

Nguyên nhân của suy dinh dưỡng thể phù

Suy dinh dưỡng thể phù là do mẹ không nuôi con bằng sữa mẹ, có thể do mẹ không đủ sữa hoặc sợ ngực bị chảy xệ nên không cho con bú. 

Ngoài ra bệnh còn do một số nguyên nhân khác có thể kể đến như:

• Trẻ không được ăn thực phẩm đầy đủ dinh dưỡng.
• Trong quá trình mang thai cũng như sau khi sinh con, mẹ không được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, dẫn đến nguồn sữa không đủ để cung cấp cho con.
• Các nguyên nhân khách quan khác gây suy dinh dưỡng như gia đình thu nhập thấp, gia đình đông con, nhà xa chợ, thiên tai…

Các biến chứng của suy dinh dưỡng thể phù

Theo Viện dinh dưỡng Quốc gia, suy dinh dưỡng thể phù ở trẻ thường kéo theo tình trạng thiếu máu do thiếu sắt, thiếu vitamin A, suy giảm hệ miễn dịch dẫn đến dễ bị nhiễm trùng, nhiễm khuẩn từ vừa đến nặng.

Ngoài ra, tình trạng nhiễm trùng khiến trẻ chán ăn, làm tình trạng teo cơ trầm trọng thêm, làm giảm đáng kể nồng độ albumin (một protein giữ nước ổn định trong máu, ngăn tình trạng phù nề).

Do đó, chứng suy dinh dưỡng thể phù cùng với các bệnh cấp tính sẽ khiến trẻ chậm lớn, không tăng cân hoặc phát triển bình thường nhưng bị còi cọc suốt đời.

Tình trạng thiếu hụt protein ở trẻ tiếp tục kéo dài sẽ dẫn đến hôn mê, suy đa tạng, gây khuyết tật vĩnh viễn về thể chất và tinh thần hay thậm chí gây tử vong. 

Các biện pháp điều trị suy dinh dưỡng thể phù

Nếu được điều trị sớm, hầu hết những trẻ em bị ảnh hưởng do bị suy dinh dưỡng thể phù đều có thể hồi phục hoàn toàn. Cách điều trị là tăng cường thêm trong chế độ ăn uống hàng ngày năng lượng (calo) và lượng đạm (protein).

Trong khoảng thời gian đầu, mẹ tăng dần lượng calo bổ sung vào chế độ dinh dưỡng của trẻ một cách chậm rãi. Trong chế độ ăn của trẻ lúc này, cần ưu tiên nhiều nguồn thực phẩm đa dạng, chứa đủ tất cả các nhóm đại vi chất cơ bản như tinh bột, chất béo và chất đạm; chứ không chỉ tập trung bổ sung quá nhiều đạm vào bữa ăn của trẻ.

Phòng ngừa suy dinh dưỡng thể phù

Bạn có thể thực hiện các biện pháp sau để phòng ngừa suy dinh dưỡng thể phù:

Ưu tiêu nuôi con bằng sữa mẹ

Trong 6 tháng đầu đời của trẻ, mẹ nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn, ít nhất trong vòng hai năm. Chỉ khi mẹ gặp tình trạng khan sữa, tắc sữa, không đủ sữa cho bé bú hoặc bị áp xe vú mới cho trẻ sử dụng sữa công thức.

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ do chứa nhiều Globulin miễn dịch (IgA), men lysozym, lactoferrin.

Sữa mẹ trong thời điểm:

• 4 ngày đầu tiên sau sinh: Lượng sữa mà mẹ tiết ra trong thời gian này là loại sữa non có màu vàng nhạt. Hàm lượng đạm của sữa non cao gấp đôi sữa mẹ thông thường, hỗ trợ ngăn ngừa hiệu quả chứng suy dinh dưỡng thể phù.
• 14 ngày đầu sau khi sinh: Sữa mẹ lúc này chứa tới 4.000 tế bào bạch cầu trên mỗi ml sữa, hỗ trợ tăng cường tổng hợp IgA, lysozyme và Lactoferrin… cho trẻ nhằm đẩy lùi các tác nhân gây bệnh.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Từ tháng thứ 6 trở đi, bên cạnh việc bú mẹ, trẻ cần kết hợp thêm ăn dặm để bắt kịp theo nhu cầu dinh dưỡng đang tăng cao. Theo đó, để ngăn ngừa chứng suy dinh dưỡng nói chung và suy dinh dưỡng thể phù nói riêng ở trẻ nhỏ, Viện Dinh dưỡng Quốc Gia khuyến cáo thức ăn dặm cho trẻ cần phải đáp ứng các yêu cầu sau:

Đảm bảo hàm lượng calo phù hợp

Thức ăn dặm cho trẻ cần phải chứa tối thiểu 2 calo trên mỗi gam. Để trẻ nhận đủ năng lượng mà không bị quá tải ở dạ dày, mẹ cần kết hợp cả sữa mẹ và ăn dặm.

Đảm bảo độ đặc thích hợp

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ nhỏ cần phải cung cấp từ 35 - 40% năng lượng từ nguồn chất béo. Do đó, khi pha bột ăn dặm, mẹ cần để bột nguội rồi trộn vào đó một ít bột đậu xanh hoặc dầu ăn tùy ý, giúp làm gia tăng hàm lượng đạm và năng lượng trong bột.

Đảm bảo đủ dinh dưỡng

Thay vì chỉ cho trẻ ăn bột, pha thêm chút muối, chút dầu, mẹ cần làm đa dạng thức ăn dặm của trẻ bằng cách kết hợp nhiều nguồn thực phẩm chứa đủ các nhóm chất dinh dưỡng như chất đạm, tinh bột, chất xơ, chất béo, vitamin và khoáng chất.

Chế độ sinh hoạt và chăm sóc sức khỏe

Để góp phần ngăn ngừa sớm tình trạng suy dinh dưỡng thể phù ở trẻ, ngoài việc bên cho con bú sữa mẹ và đảm bảo chế độ dinh dưỡng như đã nói ở trên, mẹ cần lưu ý thêm những điều sau:

• Theo khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trẻ cần bổ sung đủ vitamin B9 (acid folic), vitamin D và sắt.
• Thực hiện tẩy giun định kỳ và 2 đợt bổ sung vitamin A liều cao cho trẻ từ 6 tuổi trở xuống.
• Sử dụng gạo công nghiệp và muối i-ốt có bổ sung acid folic.
• Ăn thức ăn đa dạng để kích thích trẻ ăn ngon miệng.
• Vận động hay hoạt động thể chất thường xuyên.
• Điều trị các bệnh lý về đường tiêu hóa trước khi điều trị suy dinh dưỡng.
• Không lạm dùng kháng sinh.
• Trẻ cần khám sức khỏe và xét nghiệm nồng độ vi chất định kỳ.

Sau khi đọc bài viết trên đây, bạn đã có đầy đủ thông tin cần biết về hội chứng suy dinh dưỡng thể phù. Tại Việt Nam, căn bệnh này không phổ biến nhưng trẻ nhỏ vẫn có thể mắc bệnh. Do đó, mẹ không thể lơ là trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho con.

Xem thêm: Suy dinh dưỡng ở người lớn là tình trạng gì?