Hạ canxi máu là gì? Tác hại của hạ canxi máu đối với sức khỏe?

Hạ canxi máu là gì?

Đây là tình trạng khi nồng độ canxi huyết thanh giảm xuống dưới 8,8 mg/dl (< 2,2 mmol/l) trong khi nồng độ protein huyết tương bình thường, hoặc khi nồng độ canxi ion hóa huyết thanh < 4,7 mg/dl (< 1,17 mmol/l).

Những dấu hiệu và triệu chứng của hạ canxi máu

Hạ canxi máu thường không có triệu chứng. Các biểu hiện lâm sàng chính của hạ canxi máu là do điện thế màng tế bào bị rối loạn, dẫn đến kích thích thần kinh cơ:

• Thường gặp co cơ ở lưng và các chi.
• Cảm giác châm chích ở các chi.
• Hạ canxi máu mạn tính có thể gây bệnh não nhẹ và lan tỏa, mệt mỏi, lo lắng, trầm cảm, giảm trí nhớ. Ngoài ra còn có thể thấy da khô và có vảy, móng dễ gãy, tóc thô. Đôi khi xảy ra đục thủy tinh thể và không thể đảo ngược bằng cách điều chỉnh lượng canxi huyết thanh.
• Hạ huyết áp.
• Thỉnh thoảng gây phù đĩa thị.

Hạ canxi máu nặng (nồng độ canxi huyết thanh < 7 mg/dl) có thể gây tăng phản xạ, tetani (rối loạn cảm giác môi, lưỡi, ngón tay và bàn chân; co thắt cơ, có thể kéo dài và gây đau; đau nhức cơ; co cơ mặt), co thắt thanh quản, co giật toàn thân.

Nhiễm Candida thỉnh thoảng thấy khi hạ kali máu nhưng thường xảy ra ở bệnh nhân suy tuyến cận giáp vô căn.

Có thể xác định tetani tiềm ẩn dựa vào dấu hiệu Chvostek và Trousseau.

Dấu Chvostek là co giật không tự chủ của các cơ mặt khi gõ nhẹ lên dây thần kinh mặt, phía trước ống tai ngoài. Nó xuất hiện ≤ 10% người khỏe mạnh, ở hầu hết những người hạ canxi máu cấp nhưng thường không có ở người hạ canxi máu mạn tính.

Tác động của hạ canxi máu đối với sức khỏe

Hạ canxi máu nặng có thể ảnh hưởng đến ECG, kéo dài khoảng QT, ST và gây nên các thay đổi trong quá trình tái cực (sóng T dẹt hoặc đảo ngược). Do đó, bệnh nhân bị hạ canxi máu nặng có thể loạn nhịp tim hoặc block tim.

Hạ canxi máu gây ảnh hưởng đến thần kinh – cơ, gây loãng xương.

Biến chứng có thể gặp khi hạ canxi máu

Co giật, loạn nhịp tim, suy tim sung huyết, các vấn đề liên quan đến hệ thần kinh (sa sút trí tuệ…), đục thủy tinh thể, sỏi thận, suy thận.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị hạ canxi máu sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến hạ canxi máu

Suy tuyến cận giáp

Đây là tình trạng do thiếu hụt hormone cận giáp (PTH), có thể xảy ra trong các rối loạn tự miễn, sau khi cắt bỏ tuyến giáp hoặc tổn thương nhiều tuyến cận giáp. Bệnh nhân suy tuyến cận giáp có dấu hiệu hạ canxi máu và tăng phosphate máu, thường gây ra các cơn tetany mạn tính.

Các biểu hiện của hạ canxi máu thường bắt đầu sau phẫu thuật khoảng 24 – 48 giờ nhưng cũng có thể xảy ra sau vài tháng, vài năm. Hạ canxi máu sẽ nặng hơn sau phẫu thuật cắt bỏ tuyến cận giáp nếu có các yếu tố nguy cơ: Tăng canxi máu nặng trước phẫu thuật, cắt bỏ u tuyến lớn, phosphatase kiềm tăng cao, bệnh thận mạn.

Ngoài ra, bệnh suy tuyến cận giáp vô căn, hội chứng DiGeorge, hội chứng suy đa tuyến tự miễn, suy tuyến cận giáp tự miễn liên quan tới nấm Candida niêm mạc, suy tuyến cận giáp vô căn liên kết NST lặn X cũng sẽ dẫn đến hạ canxi máu.

Giả suy tuyến cận giáp

Trường hợp này không phải do thiếu hụt hormone mà do cơ quan đích kháng lại PTH.

Giả suy tuyến cận giáp type Ia (loạn dưỡng xương di truyền) do protein Gs – alpha1 đột biến, kích thích phức hợp cyclase adenylyl (GNAS1), làm suy giảm đáp ứng phosphaturic thận. Bệnh nhân thường bị hạ canxi máu, tăng phosphat máu, thấp, mặt tròn, khuyết tật về trí tuệ, vôi hóa các xương đốt ngón tay chân, suy giáp nhẹ và bất thường nội tiết khác.

Giả suy tuyến cận giáp type Ib ít phổ biến hơn với triệu chứng là hạ canxi máu, tăng phosphate máu, cường tuyến cận giáp thứ phát nhưng không có các bất thường liên quan khác.

Giả suy tuyến cận giáp type II ít phổ biến hơn type I. Ở trường hợp này, PTH ngoại sinh làm tăng cAMP niệu nhưng không làm tăng canxi máu hoặc phosphate niệu.

Thiếu hụt và phụ thuộc Vitamin D

Thiếu vitamin D có thể dẫn đến hạ canxi máu, hạ phosphate máu nặng, yếu cơ, đau và biến dạng xương điển hình.

Bệnh thận

Bệnh ống thận có thể gây hạ canxi máu nặng do mất canxi qua thận và làm giảm chuyển hóa vitamin D sang dạng hoạt động 1,25 (OH)2D.

Nguyên nhân khác

Nồng độ magie trong huyết thanh giảm < 1,0 mg/dl (< 0,5 mmol/l): Có thể gây thiếu hụt PTH tương đối và cơ quan đích kháng PTH. Lượng magie đủ sẽ làm tăng nồng độ PTH và cải thiện sự bảo tồn canxi của thận.

Viêm tụy cấp: Làm giải phóng các sản phẩm phân hủy mỡ rồi gắn với canxi.

Giảm protein máu: Giảm một phần protein gắn với canxi huyết thanh. Hạ canxi máu do giảm protein vận chuyển thì không có triệu chứng vì canxi ion hóa không thay đổi (hạ canxi máu giả tạo).

Hội chứng đói xương: Hạ canxi máu và hạ phosphate máu dai dẳng sau phẫu thuật cắt tuyến cận giáp, ghép thận hoặc điều trị bằng thuốc cường tuyến cận giáp trung bình đến nặng, người có nồng độ canxi máu bị phụ thuộc nhiều bởi quá trình chu chuyển xương do tăng PTH.

Sốc nhiễm khuẩn: Gây ức chế phóng thích PTH và giảm chuyển đổi 25 (OH)D thành 1,25 (OH)2D.

Tăng phosphat máu: Do thuốc: Thuốc chống co giật (phenytoin, phenobarbital), rifampin, thuốc làm thay đổi chuyển hóa vitamin D, thuốc điều trị tăng canxi máu.

Truyền > 10 đơn vị máu chống đông bằng citrat và sử dụng các thuốc phóng xạ cản quang có chứa EDTA: Làm giảm nồng độ canxi ion hóa sinh học trong khi nồng độ canxi huyết thanh không đổi.

Truyền tĩnh mạch gadolinium: Gây thấp giả tạo nồng độ canxi.

Tập thể dục cường độ cao.

Đái tháo đường thai kỳ.