Tìm hiểu chi tiết về xét nghiệm soi tươi phân phát hiện ký sinh trùng

Xét nghiệm phân được chỉ định khi bác sĩ cần xác định sự có mặt của các loại ký sinh trùng đường ruột. Xét nghiệm đặc hiệu này sẽ giúp bác sĩ chỉ định hướng điều trị phù hợp, hiệu quả nhất cho từng người bệnh. Bài viết này dành cho những ai muốn tìm hiểu về xét nghiệm ký sinh trùng, cụ thể là xét nghiệm soi tươi phân.

Xét nghiệm soi tươi phân là gì?

Các loại ký sinh trùng tồn tại trong thức ăn và đi vào đường ruột con người qua quá trình ăn uống. Ở người, các loài ký sinh trùng phổ biến nhất là các loài giun đũa, giun tóc, giun móc, giun kim, sán lá gan nhỏ, sán lá gan lớn, sán lá ruột, đơn bào như Cyclospora… Ký sinh trùng sống và phát triển phụ thuộc hoàn toàn vào cơ thể vật chủ là con người. Chúng ký sinh và lấy chất dinh dưỡng từ đường ruột của con người nên gây ra những ảnh hưởng nhất định đối với sức khỏe con người.

Dấu hiệu người bị nhiễm ký sinh trùng đường ruột thường gặp nhất là đau bụng, tiêu chảy. Trẻ nhỏ nhiễm ký sinh trùng thường có triệu chứng là ngứa hậu môn. Khi gặp các triệu chứng nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân làm xét nghiệm soi phân tươi. Mẫu xét nghiệm được thu thập và quan sát dưới kính hiển vi để tìm thể hoạt động, bào nang, trứng hay ấu trùng của ký sinh trùng. Căn cứ vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể biết rõ bệnh nhân nhiễm loại ký sinh trùng nào để tư vấn cách điều trị phù hợp nhất.

Xét nghiệm ký sinh trùng đường ruột nên được thực hiện khi ai đó có triệu chứng tiêu chảy, đau bụng, chướng bụng, nôn nhiều, buồn nôn. Phân của người bệnh thay đổi tính chất như lẫn dịch nhầy, lẫn máu, phân lỏng như nước. Người bị nhiễm ký sinh trùng cũng có triệu chứng niêm mạc nhợt nhạt, da xanh xao, dị ứng, nổi mề đay và gặp các vấn đề về da khác. Khi xuất hiện các triệu chứng này, bạn nên đi xét nghiệm phân tìm ký sinh trùng sớm nhất có thể.

Xét nghiệm soi tươi phân được thực hiện như thế nào?

Xét nghiệm soi tươi phân được tiến hành theo quy trình gồm các bước sau:

Lấy mẫu bệnh phẩm

Mẫu bệnh phẩm là mẫu phân, được lấy khoảng 5g vào lọ sạch có nắp đậy chuyên dùng để đựng bệnh phẩm. Nên lấy mẫu phân ở những vị trí có bất thường như có bọt, có chất nhầy, lẫn máu, màu khác lạ. Trên lọ đựng bệnh phẩm có ghi đầy đủ thông tin của bệnh nhân. Mẫu bệnh phẩm được chuyển ngay đến phòng xét nghiệm. Nếu mẫu bệnh phẩm được thu thập trước khi chuyển đến phòng xét nghiệm cần được bảo quản trong điều kiện nhiệt độ thích hợp và đảm bảo thời gian có thể dùng để làm xét nghiệm.

Xử lý bệnh phẩm làm xét nghiệm

Dụng cụ và hóa chất được dùng trong xét nghiệm soi phân tươi gồm có: Nước muối sinh lý NaCl 0.9%, lam kính có ghi thông tin bệnh nhân. Khi cần soi tìm trứng và các loại đơn bào, người làm xét nghiệm sẽ nhỏ 1 giọt nước muối sinh lý vào chính giữa lam kính. Sau đó, một lượng phân cỡ đầu que diêm được lấy và hòa vào nước muối trên lam kính. Tiếp theo, người làm xét nghiệm sẽ đậy lamen để phủ kín bệnh phẩm rồi đọc kết quả xét nghiệm trên kính hiển vi.

Nếu muốn soi tập trung trứng giun, người làm xét nghiệm soi tươi phân sẽ lấy khoảng 3g mẫu cho vào lọ được đánh dấu rồi nhỏ nước muối bão hòa khoảng 1/3 lọ. Sau đó, họ dùng que khuấy kỹ để phân hòa đều trong dung dịch nước muối. Tiếp đến, nước muối được cho thêm vào đến khi gần đầy miệng lọ. Các bã phân nổi lên sẽ được vớt ra. Từng giọt nước muối bão hòa sẽ được nhỏ thêm vào đến khi đầy miệng lọ. Lam kính đặt lên miệng lọ phân và để yên trong 10 phút. Sau đó, người làm xét nghiệm nhấc nhẹ lam kính lên, lật nhanh lam kính sao cho còn 1 giọt nước phân dính trên lam kính. Tiếp theo, lamen được đậy lên lam kính rồi soi lên kính hiển vi.

Kết quả soi phân tươi thể hiện điều gì?

Những loại ký sinh trùng đường ruột phổ biến sẽ được phát hiện qua soi phân trên kính hiển vi ở vật kính x10 và x40. Kết quả dương tính khi quan sát thấy hình ảnh trứng giun, sán hay đơn bào trong mẫu. Kết quả dương tính được đánh giá như sau:

• Phát hiện từ 1 - 2 trứng/vi trường, kết quả là dương tính (+).
• Phát hiện từ 3 - 5 trứng/vi trường, kết quả là dương tính (++).
• Phát hiện từ 6 - 20 trứng /vi trường, kết quả là dương tính (+++).
• Phát hiện > 20 trứng/vi trường, kết quả là dương tính (++++).

Trong trường hợp không phát hiện trứng giun, sán hay đơn bào trong mẫu xét nghiệm, kết quả là âm tính (-). Khi soi phân tươi không phát hiện hình ảnh trứng giun, sán hay đơn bào cũng không thể khẳng định chắc chắn bệnh nhân không nhiễm ký sinh trùng. Nguyên nhân có thể do mẫu phân lấy không đúng chỗ, không đúng thời điểm hoặc không được bảo quản đúng cách trong quá trình chuyển đến phòng xét nghiệm.

Phòng ngừa nhiễm ký sinh trùng thế nào?

Phần lớn người Việt nhiễm ký sinh trùng do thói quen ăn uống, giữ vệ sinh và tẩy giun. Các bệnh do ký sinh trùng gây ra có thể gặp ở bất cứ ai trong chúng ta, bất kể tuổi tác hay giới tính. Để phòng ngừa nhiễm ký sinh trùng, chúng ta có thể áp dụng các biện pháp như:

• Tăng miễn dịch cơ thể bằng chế độ ăn uống đủ chất, thể dục thể thao thường xuyên, nghỉ ngơi và làm việc với cường độ hợp lý, giữ tinh thần thoải mái.
• Luôn chú trọng việc giữ vệ sinh môi trường sống, vệ sinh cá nhân.
• Xây dựng thói quen rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn, quản lý phân động vật, phân người đúng cách.
• Thực hiện ăn chín, uống sôi, hạn chế ăn rau sống, thực phẩm tái…
• Ngâm rửa, chế biến thực phẩm kỹ càng trước khi sử dụng.
• Tẩy giun định kỳ mỗi năm 2 lần.

Các bệnh do ký sinh trùng gây ra nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. Các dấu hiệu nhiễm ký sinh trùng thường không quá nặng nề nên dễ bị bỏ qua. Đây là lý do ký sinh trùng có cơ hội phát triển trong cơ thể và gây bệnh. Xét nghiệm soi tươi phân là xét nghiệm đơn giản, giá thành rẻ, có kết quả nhanh. Vì vậy, khi nhận thấy các dấu hiệu nhiễm ký sinh trùng dù là mơ hồ nhất, bạn cũng nên đi khám và làm xét nghiệm này để được bác sĩ tư vấn hướng điều trị phù hợp.