Giun đầu búa có độc không? Tìm hiểu thông tin về loại giun cổ xưa còn tồn tại

Giun đầu búa, với vẻ ngoài kỳ lạ và khả năng sinh sản vô tính độc đáo, từ lâu đã thu hút sự chú ý của con người. Tuy nhiên, bên cạnh những đặc điểm sinh học thú vị, chúng cũng ẩn chứa nhiều bí ẩn và mối nguy hiểm tiềm ẩn, đặc biệt là khả năng sở hữu nọc độc. Vậy giun đầu búa có độc không? Đây là câu hỏi mà nhiều người quan tâm và muốn tìm kiếm lời giải đáp. Bài viết này sẽ đưa bạn đi khám phá thế giới bí ẩn của giun đầu búa, tìm hiểu về khả năng sản sinh độc tố của chúng và đánh giá mức độ nguy hiểm mà chúng có thể gây ra cho con người và hệ sinh thái.

Giun đầu búa là gì?

Giun đầu búa, hay còn gọi là giun dẹp trên cạn, thuộc về nhóm động vật Geoplanidae cổ xưa. Chúng đã tiến hóa hàng trăm triệu năm trước để thích nghi với môi trường sống trên cạn, khác biệt so với nhiều loài giun dẹp khác vẫn sinh sống dưới nước.

Theo thống kê của Grunge, tính đến năm 2023, các nhà khoa học đã xác định được khoảng 910 loài giun dẹp trên cạn. Tuy nhiên, tập tính và bí ẩn về những sinh vật kỳ lạ này vẫn còn là ẩn số, chờ đợi được khám phá bởi khoa học. Giun đầu búa thuộc chi Bipalium, do hình dạng đầu đặc trưng, giun đầu búa có kích thước tương đối lớn, một số loài dài tới nửa mét. 

Kể từ năm 2023, 62 loài giun đầu búa đã được xác định, mỗi loài sở hữu vẻ ngoài sặc sỡ với những sọc và màu sắc riêng biệt. Mặc dù có những đốm đen giống như mắt, nhưng thực tế giun đầu búa không sở hữu thị giác thực sự. Chúng chỉ có khả năng cảm nhận ánh sáng và bóng tối. 

Vậy giun đầu búa sống ở đâu? Loài giun này ưa thích môi trường ẩm ướt và mát mẻ, do đó, chúng thường sinh sống ở các khu rừng nhiệt đới. Tuy nhiên, trong điều kiện thuận lợi như sau những trận mưa lớn, giun đầu búa có thể xuất hiện nhiều hơn ở những khu vực khác. Giống như các loài giun dẹp trên cạn khác, chúng hoạt động về đêm và hiếm khi lộ diện vào ban ngày. Ban ngày, giun đầu búa thường ẩn náu dưới đá, gỗ mục và lá rụng. Nếu không để lại những vệt chất nhờn giống như sên trên đường đi, hầu hết mọi người sẽ không phát hiện ra sự hiện diện của chúng trong nhà mình.

Giun đầu búa, với vẻ ngoài nhầy nhụa, khả năng sinh sản vô tính độc đáo và tập tính săn mồi hung hãn, đã trở thành chủ đề thu hút sự chú ý của nhiều người trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, bên cạnh những đặc điểm kỳ lạ, câu hỏi về vấn đề giun đầu búa có độc không luôn khiến nhiều người băn khoăn. Theo dõi những phần tiếp theo trong bài viết này để có được câu trả lời bạn nhé.

Giun đầu búa - Cách săn mồi độc đáo

Vào lúc hoàng hôn buông xuống, giun đầu búa, được mệnh danh là một trong những kẻ săn mồi hàng đầu trong rừng, bắt đầu hành trình kiếm ăn. Con mồi của chúng bao gồm giun đất, ốc sên, sên, cuốn chiếu và rận gỗ.

Nhờ cơ thể tiết ra chất nhầy đặc và cấu trúc "đế leo" độc đáo - một miếng đệm phủ đầy lông nhỏ - giun đầu búa di chuyển trơn tru trên mặt đất, âm thầm rình rập con mồi. Chiếc đầu hình búa đặc trưng của chúng được sử dụng để quét qua khu vực xung quanh, giúp giun xác định vị trí con mồi tiềm năng. Sử dụng các thụ thể nhạy bén nằm trong rãnh ở mặt dưới của đầu, giun đầu búa có thể đánh hơi và theo dấu con mồi một cách hiệu quả. 

Khi phát hiện con mồi ưng ý, giun đầu búa sẽ lập tức tập trung toàn bộ sự chú ý vào mục tiêu. Để hạ gục con mồi, nó sẽ quấn cơ thể dẻo dai của mình quanh con mồi như một con trăn anaconda thu nhỏ. Nạn nhân bị siết chặt trong lớp chất nhờn dính do giun tiết ra, không có khả năng chống cự. Chiến thuật quấn siết hiệu quả này giúp giun đầu búa khuất phục con mồi lớn hơn nhiều so với kích thước của nó. Con mồi bị giam hãm và dần dần ngạt thở bởi lớp chất nhờn dày đặc. 

Khi con mồi đã hoàn toàn bất động, giun đầu búa sẽ tiết ra enzyme tiêu hóa để hóa lỏng con mồi và từ từ nuốt chửng toàn bộ. Khả năng săn mồi thầm lặng và hiệu quả của giun đầu búa giúp chúng trở thành kẻ săn mồi đáng gờm trong hệ sinh thái rừng. Tuy nhiên, do tập tính sống về đêm và ưa thích môi trường ẩm ướt, con người hiếm khi nhìn thấy loài giun này và thường không ý thức được sự hiện diện của chúng.

Một nghiên cứu vào năm 2014 được Plos One công bố, thì loài giun này cũng sử dụng một phương pháp khác mà các nhà sinh vật học gọi đó là “đóng nắp”, trong đó chúng xác định vị trí rồi sau đó nhấn chìm đầu của con mồi nhằm ngăn chặn chúng chạy thoát. Một số loại khác thậm chí còn sử dụng nọc độc để săn được những con mồi có kích thước lớn hơn chúng.

Phương thức sinh sản của giun đầu búa

Khả năng sinh sản của giun đầu búa vượt trội so với nhiều loài động vật khác trên Trái Đất. Tất cả các loài giun đầu búa đều là lưỡng tính, nghĩa là trong mỗi con giun đều mang cả bộ phận sinh sản đực và cái. Nhờ vậy, bất kỳ hai cá thể nào cũng có thể giao phối và tạo ra con cái. Sau khi giao phối xong, cả hai con giun đầu búa sẽ đẻ ra một kén. Sau khoảng 21 ngày, những con giun đầu búa nhỏ sẽ chui ra khỏi kén. Tuy nhiên, phương thức sinh sản này không được ưa chuộng bởi hầu hết các loài giun đầu búa.

Hình thức sinh sản phổ biến nhất của loài giun đầu búa là "phân mảnh". Khi sinh sản theo hình thức này, giun đầu búa sẽ cắm phần đuôi của mình vào đất, sau đó vặn vẹo cơ thể và cắn đứt nó. Sau 7 đến 10 ngày, phần đuôi bị cắt đứt sẽ tự mọc đầu và phát triển thành một cá thể hoàn toàn mới. Trong khi đó, con giun ban đầu cũng sẽ tự mọc ra đuôi mới. Quá trình này có thể được lặp lại nhiều lần mỗi tháng, giúp giun đầu búa sinh sản nhanh chóng và hiệu quả.

Giun đầu búa có độc không? Có nguy hiểm không?

Năm 2014, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí PLoS One đã gây chấn động thế giới khoa học khi tiết lộ khả năng bất ngờ của giun đầu búa. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng một số loài giun đầu búa có khả năng sản xuất tetrodotoxin, một chất độc thần kinh cực mạnh trước đây chỉ được biết đến ở các loài động vật bậc cao như bạch tuộc đốm xanh và cá nóc. Giun đầu búa sử dụng tetrodotoxin như cơ chế phòng thủ để chống lại kẻ thù và để khuất phục con mồi. Đến hiện nay, đây là loài đầu tiên thuộc loài động vật không xương sống trên cạn được biết là sở hữu chất độc thần kinh nguy hiểm này.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tetrodotoxin, chất độc thần kinh cực mạnh được tìm thấy trong giun đầu búa, có khả năng gây ra những ảnh hưởng nguy hiểm đến cơ thể người:

• Tắc nghẽn hệ thần kinh: Tetrodotoxin tác động bằng cách ức chế quá trình truyền dẫn thần kinh, dẫn đến tê liệt cơ bắp trên toàn cơ thể.
• Ngừng hô hấp: Do tê liệt cơ hô hấp, nạn nhân sẽ ngừng thở, dẫn đến tình trạng thiếu oxy trầm trọng.
• Mất chức năng tim: Tetrodotoxin cũng ảnh hưởng đến tim, làm suy giảm chức năng bơm máu hiệu quả.
• Tử vong nhanh chóng: Nếu không được can thiệp y tế kịp thời, tetrodotoxin có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng do ngạt thở và suy tim.
• Mức độ độc hại cao: Tetrodotoxin được xếp hạng là một trong những chất độc nguy hiểm nhất thế giới, với độc lực gấp 1200 lần so với xyanua.
• Không có thuốc giải độc: Hiện nay, vẫn chưa có thuốc giải độc hiệu quả cho tetrodotoxin. Việc điều trị khi bị ngộ độc chủ yếu tập trung vào hỗ trợ hô hấp và tim mạch, đồng thời loại bỏ chất độc ra khỏi cơ thể.

Bên cạnh việc thắc mắc giun đầu búa có độc không, một vấn đề khác đáng được quan tâm chính là, giun đầu búa có mang mầm bệnh lây nhiễm nào không?

Câu trả lời chính là có. Giun đầu búa, với vẻ ngoài nhầy nhụa và khả năng sinh sản vô tính độc đáo, đang thu hút sự chú ý ngày càng tăng của các nhà khoa học và cộng đồng. Tuy nhiên, điều khiến chúng trở nên đáng lo ngại không chỉ nằm ở ngoại hình mà còn ở những mối đe dọa tiềm ẩn mà chúng mang lại cho sức khỏe con người và hệ sinh thái. 

Giun đầu búa có thể mang mầm bệnh của một loại ký sinh trùng nguy hiểm gọi là giun phổi chuột Angiostrongyliasis. Khi con người vô tình nuốt phải ấu trùng giun phổi chuột (thường qua việc ăn phải thức ăn hoặc nước bị ô nhiễm), ấu trùng sẽ di chuyển đến phổi và gây ra các triệu chứng như ho, khó thở, đau ngực, và thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Qua những phân tích trên trong bài viết chắc hẳn bạn đọc đã có đáp án cho thắc mắc “Giun đầu búa có độc không?”. Hy vọng những thông tin trên hữu ích với bạn. Đừng quên theo dõi trang web của Nhà thuốc Long Châu để cập nhật thêm nhiều thông tin sức khỏe bổ ích nhé!

Xem thêm:

• Hoa đỗ quyên có độc không? Dùng chữa bệnh được không?
• Cây lưỡi hổ có độc không? Những tác dụng của cây lưỡi hổ