Chứng trượt đầu trên xương đùi là gì? Những vấn đề cần biết về Chứng trượt đầu trên xương đùi

Chứng trượt đầu trên xương đùi là gì?

Chứng trượt đầu trên xương đùi hay còn được gọi là trượt chỏm xương đùi (Slipped capital femoral epiphysis-SCFE). Theo cấu trúc giải phẫu bình thường xương đùi nối với xương chậu bởi có một “quả bóng” gọi là chỏm xương đùi. Quả bóng - chỏm xương đùi nằm gọn trong một cái hốc của xương chậu được gọi là ổ cối. 

Trượt đầu trên xương đùi là một bệnh lý ở thanh thiếu niên trong đó sụn tăng trưởng đầu trên xương đùi bị tổn thương và chỏm xương đùi trượt so với phần còn lại của xương đùi. Đầu xương đùi vẫn ở trong khớp háng trong khi phần còn lại của xương đùi bị dịch chuyển về phía trước.

Như đã trình bày ở trên, trượt đầu trên xương đùi là bệnh lý khớp hông phổ biến nhất ở thanh thiếu niên và thanh thiếu niên. Tuy nhiên việc chẩn đoán thường bị trì hoãn hoặc bị bỏ sót do các triệu chứng của bệnh không điển hình và thường nhầm lẫn với các bệnh khác chẳng hạn như đau đùi hoặc đầu gối, hạn chế vận động khớp háng,... 

Những triệu chứng của Chứng trượt đầu trên xương đùi

Trong hầu hết các trường hợp cơn đau vùng đùi khởi phát và tiến triển từ từ. Tuy nhiên các triệu chứng này cũng có thể xảy ra đột ngột và một số ít trường hợp có thể liên quan đến té ngã hoặc chấn thương nhẹ vùng khớp háng. Các triệu chứng gợi ý bệnh bao gồm:

• Đau ở háng, mặt trong đùi hoặc đầu gối.
• Cứng khớp háng
• Giảm khả năng xoay chân.
• Thay đổi trong dáng đi như đi khặp khiểng hoặc chân quay ra ngoài.

Tác động của Chứng trượt đầu trên xương đùi đối với sức khỏe

Chứng trượt đầu trên xương đùi gây đau đớn, hạn chế vận động khớp háng, đau mạn tính khớp háng,... và một số biến chứng nghiêm trọng khác cho người mắc bệnh.

Biến chứng có thể gặp khi mắc Chứng trượt đầu trên xương đùi

Các biến chứng của SCFE bao gồm hoại tử xương đùi, tiêu sụn, chèn ép xương đùi, nhiễm trùng, đau mãn tính và phát triển SCFE ở khớp háng đối bên. Trong đó hoại tử chỏm xương đùi cũng có thể là kết quả của chấn thương ban đầu. 

Ngoài ra, hoại tử chỏm xương đùi có thể phát triển như một biến chứng sau phẫu thuật do vị trí kim loại ở mặt sau trên của cổ xương đùi làm gián đoạn việc cung cấp máu cho cổ xương đùi. Hoại tử chỏm xương đùi có nguy cơ xuất hiện cao hơn trong các trường hợp SCFE không ổn định.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bất kỳ triệu chứng khó chịu nào tại khớp háng cũng có thể là dấu hiệu gợi ý bệnh lý này. Bạn nên đến các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây Chứng trượt đầu trên xương đùi

Nguyên nhân chính xác của SCFE vẫn chưa được biết với hầu hết các trường hợp SCFE đều là vô căn. 

Thông thường không ghi nhận tiền sử chấn thương hoặc chấn thương ngay trước khi xuất hiện triệu chứng của bệnh lý này. Có mối liên quan giữa SCFE và các bệnh lý rối loạn nội tiết (bao gồm suy giáp, cường giáp, suy toàn bộ tuyến yên và thiếu hụt hormone tăng trưởng) hay rối loạn thận và hội chứng Down. 

Suy giáp là nguyên nhân phổ biến nhất của SCF không vô căn. Trẻ em dưới 10 tuổi hoặc cân nặng dưới phần trăm thứ 50 là dấu hiệu của tình trạng rối loạn nội tiết của bệnh SCFE.

Những ai có nguy cơ mắc phải Chứng trượt đầu trên xương đùi ?

SCFE là một trong những bệnh lý khớp háng phổ biến nhất ảnh hưởng đến bệnh nhân tuổi vị thành niên với tỷ lệ khoảng 10,8/100.000. Độ tuổi khởi phát bệnh trung bình là 11 tuổi ở nữ và 12 tuổi ở nam. Hông trái thường bị ảnh hưởng nhiều hơn nhưng có khoảng 25% trường hợp bệnh cả hai bên. Con trai thường bị ảnh hưởng nhiều hơn con gái có thể liên quan đến mức độ hoạt động của trẻ nam nhiều hơn trẻ gái.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Chứng trượt đầu trên xương đùi

Những yếu tố này dẫn đến sự suy yếu của sụn tăng trưởng khiến chỏm xương đùi trượt khỏi cổ xương đùi bao gồm béo phì, rối loạn nội tiết chẳng hạn như suy giáp và loạn dưỡng xương, di truyền,...

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán Chứng trượt đầu trên xương đùi

Các bác sĩ sẽ khai thác các thông tin về bệnh sử, đặc điểm các triệu chứng và khám sức khỏe toàn diện để chẩn đoán bệnh. 

Chụp X-quang khớp háng là cận lâm sàng hình ảnh đơn giản nhất giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán cuối cùng. Trong một số trường hợp hiếm hoi bệnh nhân có thể cần chụp MRI để khảo sát chi tiết hơn vùng khớp háng nếu X-quang không đủ kết luận bệnh.

X-quang

Việc đánh giá khả năng mắc SCFE nên bắt đầu bằng chụp X-quang hông hai bên để so sánh với hướng chụp trước sau (AP) và mặt ếch. Đường Klien là một dấu hiệu X-quang được sử dụng để phát hiện SCFE trên phim X-quang thông thường. Trên ảnh AP một đường được vẽ dọc theo bờ trên của cổ xương đùi. Ở khớp háng bình thường, đường này cắt phần bên của đầu xương đùi trên. Nếu đường Klein không giao nhau với đầu xương (được gọi là dấu hiệu Trethowan) là một dấu hiệu để chẩn đoán SCFE nhưng có độ nhạy tương đối thấp.

Ngoài ra chụp X-quang có thể phát hiện SCFE qua dấu hiệu góc trượt Southwick và dấu hiệu "S". Góc trượt Southwick đo mức độ dịch chuyển của đầu xương so với cơ hoành. Dấu hiệu "S" bao gồm một đường vẽ dọc theo đường viền của xương đùi ở góc nhìn nghiêng kéo dài từ điểm nối đầu-cổ xương đùi gần đến đầu trên xương đùi. 

Thông thường các đường viền không có những đường cong sắc nét hoặc có tính liên tục. SCFE có thể xuất hiện nếu đường viền không đối xứng, có độ cong sắc nét hoặc không liên tục. Việc kết hợp các dấu hiệu làm tăng cả độ nhạy và độ đặc hiệu trong việc phát hiện SCFE.

MRI

Nếu chụp X-quang không cho thấy các dấu hiệu phù hợp với SCFE nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ nghi ngờ trên lâm sàng, các bác sĩ có thể cần chụp cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá thêm. MRI có thể hữu ích trong chẩn đoán các trường hợp trượt nhẹ với sự phù nề hành xương và sụn tăng trưởng.

Các xét nghiệm khác

Bác sĩ lâm sàng nên xem xét các xét nghiệm khác để đánh giá các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn có thể xảy ra như rối loạn nội tiết hoặc thận nếu bệnh nhân dưới 10 tuổi hoặc trước tuổi dậy thì có kèm tầm vóc thấp, suy dinh dưỡng,…

Xét nghiệm ban đầu có thể thực hiện bao gồm định lượng nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH), nồng độ thyroxine (T4 tự do), nitơ urê máu (BUN) và creatinine huyết thanh.

Phương pháp điều trị Chứng trượt đầu trên xương đùi

SCFE thường là một trường hợp cấp cứu và phải được chẩn đoán và điều trị sớm. Mục tiêu của việc điều trị là ngăn chỏm xương đùi diễn tiến nặng thêm và tránh các biến chứng nặng khác.

Phẫu thuật là phương pháp điều trị hiệu quả cho trường hợp này. Một vít được sử dụng để nối chỏm xương đùi với phần còn lại của xương đùi để ngăn chặn sự trượt thêm của đầu xương. Nếu biến dạng nghiêm trọng các bác sĩ phẫu thuật có thể căn chỉnh lại xương trước khi đặt vít.

Cắt bao xơ đã được chứng minh có tác dụng làm giảm áp lực trong bao ở SCFE không ổn định. Tuy nhiên, không có bằng chứng rõ ràng rằng về việc làm giảm tỷ lệ hoại tử vô mạch.

Biến dạng SCFE nghiêm trọng với độ trượt hơn 30 đến 45 độ, gây đau hoặc hạn chế chức năng trong trường hợp không bị viêm xương khớp hông hoặc hoại tử xương có thể được kiểm soát bằng phẫu thuật cắt xương đầu trên xương đùi. Phương pháp được sử dụng phổ biến nhất là phẫu thuật cắt xương liên mấu chuyển (Imhauser). Mặc khác sự điều chỉnh biến dạng lớn nhất có thể đạt được bằng phẫu thuật cắt bỏ xương hình nêm ở cổ xương đùi.

Tạo hình xương sụn được chỉ định trong các trường hợp biến dạng SCFE mãn tính nhẹ hoặc trung bình đến đau đớn và hạn chế phạm vi cử động. Tạo hình xương sụn có thể được thực hiện bằng phương pháp nội soi khớp hoặc thông qua phẫu thuật cắt khớp giới hạn thông qua phương pháp Smith-Peterson. 

Sau phẫu thuật bệnh nhân cần hạn chế trọng lượng lên chân với sự hỗ trợ của nạng hoặc xe tập đi.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến Chứng trượt đầu trên xương đùi

Chế độ sinh hoạt:

Điều quan trọng để ngăn ngừa chấn thương thêm là phải tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ. Đồng thời bạn cũng có thể thực hiện một số biện pháp sau:

Vật lý trị liệu:

Chuyên gia vật lý trị liệu có thể cung cấp các bài tập cụ thể để giúp tăng cường cơ hông và chân cũng như cải thiện phạm vi chuyển động khi thích hợp.

Thể thao và các hoạt động khác:

Trong một thời gian sau phẫu thuật người mắc bệnh cần hạn chế tham gia các hoạt động thể thao mạnh. Điều này sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và cho phép quá trình lành vết thương diễn ra thuận lợi hơn.

Giảm cân:

Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm gánh nặng lên khớp háng giúp giảm thiểu tổn thương khớp háng.

Chế độ dinh dưỡng:

Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết theo chỉ định từ chuyên gia y tế.

Phương pháp phòng ngừa Chứng trượt đầu trên xương đùi hiệu quả

Chưa có biện pháp phòng ngừa hiệu quả bệnh lý này.