Phình động mạch tạng là gì? Những điều cần biết về phình động mạch tạng

Phình động mạch tạng là gì?

Phình động mạch tạng là tình trạng phình to của một phần động mạch lách, thận, gan hoặc mạc treo. Những động mạch này cung cấp máu cho lách, thận, gan và ruột tương ứng.

Phình động mạch là kết quả của sự suy yếu và mỏng đi của thành động mạch. Khi một phần của thành động mạch giãn ra và phồng lên hơn 50% đường kính ban đầu thì được gọi là phình động mạch.

Mối đe dọa lớn nhất của phình động mạch là vỡ phình. Khi phình động mạch bị vỡ cần điều trị khẩn cấp, có thể dẫn đến đau dữ dội, xuất huyết trong, tụt huyết áp đột ngột và nếu không được điều trị nhanh chóng sẽ tử vong.

Phình động mạch được phát hiện trước khi vỡ cần được đo, theo dõi chặt chẽ và đánh giá điều trị. Phình động mạch tạng nhỏ, có đường kính dưới 2cm, thường có thể không cần điều trị nhưng cần được theo dõi định kỳ để kiểm tra sự phát triển của nó.

Những dấu hiệu và triệu chứng của phình động mạch tạng

Thông thường, người bệnh không có triệu chứng. Bác sĩ thường phát hiện phình động mạch tạng trong các xét nghiệm hình ảnh học mà bạn được đề nghị để chẩn đoán tình trạng bệnh khác.

Các dấu hiệu chính của phình động mạch tạng bị vỡ là thiếu máu và đau ở bụng hoặc lưng. Mức độ nghiêm trọng của cơn đau có thể từ nhẹ đến nặng, khiến tình trạng khó chẩn đoán trong một số trường hợp. Các triệu chứng khác tùy thuộc vào vị trí của phình động mạch tạng nhưng có thể bao gồm nôn ra máu hoặc có máu trong phân.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn cảm thấy đau đột ngột ở bụng hoặc lưng.

Nguyên nhân dẫn đến phình động mạch tạng

Phình động mạch tạng thường do tổn thương thành mạch do xơ vữa động mạch đã có từ trước (70 - 90%), đặc biệt là ở những người bệnh lớn tuổi. 

Loạn sản sợi cơ (Fibromuscular dysplasia) đôi khi là nguyên nhân ở những người bệnh trẻ tuổi. 

Các nguyên nhân hiếm gặp hơn bao gồm bệnh nấm (khoảng 12,9%), viêm động mạch tế bào khổng lồ (3,2%) và khiếm khuyết gen, chẳng hạn như các bệnh trong hội chứng Marfan hoặc Ehlers-Danlos.

Những ai có nguy cơ mắc phải phình động mạch tạng?

Tuỳ thuộc vào loại phình động mạch tạng cụ thể mà có những đối tượng nguy cơ mắc phải khác nhau.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải phình động mạch tạng

Các yếu tố nguy cơ bao gồm các bệnh liên quan đến collagen như hội chứng Ehlers-Danlos hoặc các bệnh không viêm, không xơ vữa động mạch của mạch máu như loạn sản sợi cơ.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán phình động mạch tạng

Như đã nói, nhiều người bệnh phình động mạch tạng không có triệu chứng và được phát hiện nhờ sự sẵn có ngày càng nhiều của các phương tiện hình ảnh học; tuy nhiên, phình động mạch tạng cũng thường được chẩn đoán như một phát hiện tình cờ khi siêu âm bụng hoặc chụp X-quang dựa trên việc phát hiện vôi hóa hình lưỡi liềm trong phình động mạch. 

Lý tưởng nhất để lập kế hoạch điều trị nên bao gồm chụp cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc chụp mạch máu cộng hưởng từ (MRA).

Phương pháp điều trị phình động mạch tạng hiệu quả

Điều trị thường phụ thuộc vào kích thước và loại phình động mạch tạng. Nói chung, theo dõi kỹ lưỡng có thể là lựa chọn tốt nhất cho phình động mạch nhỏ hơn 2cm.

Bác sĩ của bạn sẽ theo dõi phình động mạch thường xuyên để kiểm tra xem nó có phát triển hay không. Bạn cũng có thể nhận được thuốc để hạ huyết áp. Trong một số trường hợp, điều này có thể giúp ngăn ngừa sự tiến triển của chứng phình động mạch.

Các lựa chọn điều trị chính là phẫu thuật mở và các phương pháp can thiệp nội mạch xâm lấn tối thiểu. Bác sĩ sẽ xem xét để quyết định phương pháp điều trị nào phù hợp với bạn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của phình động mạch tạng

Chế độ sinh hoạt:

Chế độ sinh hoạt cho người bệnh phình động mạch tạng nhằm giảm nguy cơ vỡ phình động mạch và bảo vệ sức khỏe tổng thể. Dưới đây là một số lời khuyên về chế độ sinh hoạt:

• Hạn chế tiếp xúc với chất độc: Tránh các chất độc có thể gây tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ vỡ phình động mạch. Điều này bao gồm hạn chế tiếp xúc với thuốc lá, hóa chất độc hại và các chất gây nghiện khác.
• Duy trì cân nặng và hoạt động thể lực: Giữ cân nặng trong khoảng bình thường và thực hiện các hoạt động thể lực nhẹ nhàng và đều đặn có thể giúp duy trì sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ vỡ phình động mạch. Tuy nhiên, tránh các hoạt động căng thẳng và nâng đồ nặng.
• Kiểm soát áp lực máu: Đối với những người có nguy cơ cao hoặc bị áp lực máu cao, việc kiểm soát áp lực máu đều đặn và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng. Điều này có thể bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục thường xuyên và sử dụng thuốc theo đơn.
• Tránh chấn thương vùng bụng: Hạn chế hoạt động hoặc tình huống có nguy cơ gây chấn thương vùng bụng. Điều này bao gồm tránh các hoạt động thể thao mạo hiểm, các hoạt động có nguy cơ va đập và hạn chế nâng đồ nặng.
• Kiểm tra sức khoẻ định kỳ: Định kỳ kiểm tra sức khỏe và siêu âm bụng để theo dõi tình trạng phình động mạch và phát hiện sớm bất kỳ biến chứng nào.
• Tuân thủ chỉ định của bác sĩ: Tuân thủ theo chỉ định và lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn và sức khỏe tốt nhất.

Chế độ dinh dưỡng:

Dưới đây là một số gợi ý về chế độ dinh dưỡng cho người bệnh phình động mạch tạng:

• Hạn chế chất béo bão hòa và cholesterol: Tránh tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa như thịt đỏ mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, bơ, kem và các loại đồ ngọt có chứa cholesterol cao. Thay vào đó, lựa chọn các nguồn chất béo lành mạnh như dầu ô-liu, dầu hạt cải, dầu hạnh nhân và cá có chứa axit béo omega-3.
• Tăng cường tiêu thụ chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên hạt để cung cấp chất xơ cho cơ thể. Chất xơ giúp giảm cholesterol và duy trì sức khỏe của hệ tiêu hóa.
• Kiểm soát lượng muối: Hạn chế tiêu thụ muối, vì muối có thể gây tăng huyết áp. Tránh thực phẩm chế biến và đồ ăn nhanh, vì chúng thường chứa lượng muối cao.
• Hạn chế tiêu thụ đồ uống có chứa caffeine và cồn: Caffeine và cồn có thể gây tăng huyết áp và tác động xấu đến mạch máu. Hạn chế tiêu thụ cà phê, nước ngọt có ga, nước có cồn và các đồ uống có chứa caffeine.
• Uống đủ nước: Đảm bảo cung cấp đủ lượng nước hàng ngày để giữ cho cơ thể được cân bằng nước và giúp duy trì sức khỏe của mạch máu.

Lưu ý rằng thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo. Luôn thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để nhận được lời khuyên cá nhân hóa và phù hợp với trường hợp của bạn.

Phương pháp phòng ngừa phình động mạch tạng hiệu quả

Nhiều loại phình động mạch tạng là không thể tránh khỏi. Nhưng bạn có thể ngăn ngừa những bệnh liên quan đến xơ vữa động mạch, thường là do lối sống không lành mạnh. Những thay đổi bạn có thể thực hiện để giảm nguy cơ hình thành chứng xơ vữa động mạch bao gồm:

• Kiểm soát cholesterol và huyết áp của bạn;
• Tập thể dục thường xuyên;
• Tuân theo chế độ ăn uống lành mạnh cho tim mạch;
• Ngủ đủ giấc;
• Hạn chế sử dụng rượu bia;
• Quản lý căng thẳng;
• Bỏ hút thuốc lá.

Các câu hỏi thường gặp về phình động mạch tạng

Phình động mạch nội tạng phổ biến như thế nào?

Phình động mạch nội tạng rất hiếm.

Tần suất của một số loại phình động mạch tạng khác nhau tùy theo giới tính. Ví dụ, nữ giới có nhiều khả năng bị phình động mạch ở động mạch lách hơn.

Tiên lượng của chứng phình động mạch nội tạng là gì?

Phình động mạch tạng thường dẫn đến vỡ và trong một số trường hợp có thể tử vong. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 25% số người bị phình động mạch tạng và cần được chăm sóc khẩn cấp đã bị vỡ. Ít nhất 10% trong số những người này chết. Nguy cơ tử vong cao hơn ở những người mang thai bị vỡ phình động mạch.

Nhìn chung, kết quả có xu hướng tốt hơn ở những người không có bất kỳ triệu chứng nào (đau hoặc xuất huyết) trước khi điều trị.

So sánh phẫu thuật mở và điều trị can thiệp nội mạch trong phình động mạch tạng?

Các nghiên cứu đã so sánh kết quả của người bệnh giữa phương pháp điều trị phẫu thuật mở và xâm lấn tối thiểu. Nhìn chung, cả hai đều an toàn và hiệu quả như nhau. Các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu giúp phục hồi nhanh hơn và thời gian nằm viện ngắn hơn nhưng có thể cần điều trị lần thứ hai.

Phình động mạch tạng nào thường gặp nhất?

Phình động mạch tạng rất hiếm với tỷ lệ mắc khoảng 0,01 - 0,1% trong dân số. Phình động mạch lách là phổ biến nhất, tiếp theo là phình động mạch gan và động mạch mạc treo tràng trên và dưới. Sự phân bố của phình động mạch nội tạng như sau:

• Phình động mạch lách (60%);
• Phình động mạch gan (20 - 50%);
• Phình động mạch mạc treo tràng trên (6%);
• Phình động mạch thân tạng (4%);
• Giả phình động mạch (hiếm);
• Phình động mạch nấm (hiếm);

Biến chứng của phình động mạch tạng là gì?

Mối đe dọa lớn nhất do phình động mạch tạng gây ra là vỡ. Khi phình động mạch bị vỡ, cần điều trị khẩn cấp, có thể dẫn đến đau dữ dội, xuất huyết trong, tụt huyết áp đột ngột và nếu không được điều trị nhanh chóng sẽ tử vong.