Teo thùy não là gì? Những vấn đề cần biết về teo thùy não

Teo thùy não là gì?

Teo não là tình trạng mất các tế bào não. Trong khi một số tế bào não bị mất đi một cách tự nhiên do quá trình lão hóa, thì chứng teo não xảy ra nhanh hơn và có thể gây tổn hại nhiều hơn do liên quan đến nhiều nguyên nhân khác. Teo não thường được chia thành hai nhóm chính:

• Teo khu trú: Tổn thương ở những vùng não cụ thể dẫn đến mất chức năng do vùng đó quản lý.
• Teo toàn bộ: Tổn thương toàn bộ các tế bào não trên toàn bộ não.

Não là một cơ quan phức tạp chịu trách nhiệm cho nhiều chức năng khác nhau trong cơ thể. Não gồm 4 thùy, mỗi thùy có vai trò riêng biệt bao gồm:

• Thùy trán: Nằm ở phía trước mỗi bán cầu đại não. Thùy trán tham gia vào các hoạt động vận động có chủ ý, nhận thức, tập trung, chú ý, ghi nhớ ngắn hạn, lập kế hoạch và lời nói, suy nghĩ lý luận và đưa ra quyết định.
• Thùy đỉnh: Nằm ở phía trên thùy chẩm và phía sau thùy trán. Tích hợp các kích thích cơ thể và cảm giác cơ thể (cảm giác liên quan đến vị trí cơ thể và xúc giác), chịu trách nhiệm trong quy trình xử lý ngôn ngữ.
• Thùy thái dương: Nằm ở phía dưới và phía sau thùy trán, chịu trách nhiệm giải mã đầu vào giác quan (thị giác và thính giác), trí nhớ hình ảnh và khả năng hiểu ngôn ngữ.
• Thùy chẩm: Nằm ở phía sau của não có chức năng xử lý thông tin trực quan nhận biết hình dạng, màu sắc và đồ vật.

Những thùy này phối hợp với nhau để xử lý và tổng hợp thông tin, cho phép chúng ta nhận thức thế giới, suy nghĩ và tương tác với môi trường. Teo não thùy là tình trạng tế bào não tại những thùy nhất định. Trong các dạng teo thùy não, nổi bật hơn cả là teo thùy trán - thái dương của não mà bệnh lý điển hình là Chứng mất trí nhớ trán - thái dương (FTD).

Những triệu chứng của Teo thùy não

Triệu chứng của teo thùy não thường biến đổi tùy thuộc vào thùy nào của não bị tổn thương. Các triệu chứng biểu hiện từ nhẹ đến nặng có thể bao gồm:

• Khó nói: Gặp khó khăn trong việc nói hoặc giao tiếp.
• Khó viết: Gặp khó khăn trong việc viết.
• Khó hiểu ý nghĩa của từ: Khả năng hiểu ý nghĩa của từ ngữ bị ảnh hưởng.
• Triệu chứng loạn thị giác: Bao gồm các vấn đề về thị giác như thấy ảo giác.

Tác động của Teo thùy não với sức khỏe

Teo thùy não ảnh hưởng đến khả năng phản ứng của cơ thể với môi trường, dần dần nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, khả năng lao động,...

Biến chứng có thể gặp Teo thùy não

Biến chứng nghiêm trọng của teo thùy não có thể kể đến chẳng hạn như sa sút trí tuệ, mất ngôn ngữ, mất vận động,...

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi bạn có những triệu chứng kể trên hoặc đang tiến triển nặng hơn, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa để đưa ra chẩn đoán chính xác và có các phương pháp điều trị hợp lý. Hãy đến gặp bác sĩ khi có các dấu hiệu sau:

• Mất khả năng giữ cân bằng;
• Mất thị lực, thị trường ở một hoặc hai mắt;
• Không có khả năng đi lại;
• Tê hoặc yếu ở cánh tay, mặt hoặc chân;
• Chóng mặt nghiêm trọng;
• Đau đầu dữ dội;
• Chứng mất ngôn ngữ;
• Khó nói;
• Khó viết;
• Không có khả năng hiểu ý nghĩa của từ;
• Ảo giác;
• Mất ngôn ngữ;
• Suy giảm trí nhớ;
• Thay đổi tâm trạng và tính cách;
• Phán đoán tệ đi;
• Co giật;
• Vị đắng hoặc vị kim loại trong miệng;
• Rối loạn ý thức.

Nguyên nhân gây Teo thùy não

Teo não có thể xảy ra do chấn thương sọ não (TBI), đột quỵ, viêm não, bệnh giang mai thần kinh, HIV. Trong một số trường hợp khác, teo não có thể xảy ra do rối loạn hoặc bệnh mãn tính như:

• Bại não;
• Bệnh đa xơ cứng (MS);
• Bệnh Huntington;
• Chứng mất trí nhớ vùng trán;
• Bệnh Alzheimer;
• Bệnh Pick;
• Bệnh não ty thể;
• Bệnh bạch cầu.

Những ai có nguy cơ mắc phải Teo thùy não?

Một số đối tượng có nguy mắc bệnh teo thùy não nhiều hơn những bệnh khác như:

• Người lớn tuổi: Khi chúng ta già đi, các tế bào não suy giảm một cách tự nhiên dẫn đến teo não.
• Người có người thân mắc bệnh teo thùy não: Một số tình trạng di truyền nhất định có thể khiến các cá nhân bị teo thùy.
• Bản thân mắc các bệnh thoái hóa thần kinh: Các tình trạng như bệnh Alzheimer, chứng mất trí nhớ vùng trán và bệnh Huntington cũng có thể gây teo não.
• Bản thân mắc các bệnh mãn tính: Các tình trạng mãn tính ảnh hưởng đến mạch máu (tăng huyết áp, tiểu đường hoặc xơ vữa động mạch) có thể góp phần gây ra những thay đổi ở não.
• Chấn thương sọ não hoặc bệnh lý viêm não: Chấn thương đầu nghiêm trọng có thể dẫn đến teo cơ cục bộ. Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương có thể làm hỏng mô não.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải Teo thùy não

Có một số yếu tố như uống rượu nhiều, hút thuốc và các thói quen không tốt khác như lười vận động, chế độ ăn không lành mạnh,... cũng có thể tăng nguy cơ suy teo thùy.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm Teo thùy não

Phương pháp chẩn đoán teo não thường dựa vào hỏi bệnh sử và khám lâm sàng. Hình ảnh học não được chỉ định khi não xuất hiện các triệu chứng như yếu, tê, thị lực, mất mát hoặc thay đổi tính cách,... nghi ngờ tổn thương ở não. Một số cận lâm sàng có thể thực hiện giúp chẩn đoán bệnh bao gồm:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT);
• Chụp cộng hưởng từ (MRI);
• Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET);
• Chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon (SPECT).

Những cận lâm sàng này có thể xác định teo não toàn thể hoặc các vùng teo não khu trú như:

• Bệnh Alzheimer: Vùng hải mã ở thùy thái dương của não giúp hình thành ký ức mới, vùng này bị teo nhìn thấy ở hầu hết những người mắc bệnh Alzheimer.
• Chứng mất trí nhớ trán - thái dương: Bệnh lý do thùy trán và thái dương bị ảnh hưởng gây ảnh hưởng đến nhân cách, hành vi và chức năng ngôn ngữ (cú pháp và sự trôi chảy).
• Chứng sa sút trí tuệ thể Lewy: Não giữa, vùng dưới đồi và chất xám là những vùng bị teo nhiều nhất trong tình trạng này.
• Bệnh Parkinson: Chất đen và não giữa có thể bị teo nhỏ đi ở giai đoạn muộn của bệnh Parkinson.
• Đột quỵ: Các vùng não bị tổn thương do chảy máu hoặc mất nguồn cung cấp máu có thể bị teo, tạo ra những “lỗ” nhỏ trong não.

Phương pháp điều trị Teo thùy não

Nội khoa

Hiện tại, vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu đối với tình trạng teo não. Việc điều trị chỉ dừng lại ở mức kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ và bệnh lý nền. Đối với những bệnh nhân có xuất hiện triệu chứng của teo thùy não, có thể điều trị giảm nhẹ triệu chứng và làm chậm diễn tiến, giảm sức ảnh hưởng của bệnh lên các hoạt động sống khác bằng các phương pháp chẳng hạn như:

• Thuốc;
• Vật lý trị liệu và nghề nghiệp;
• Chế độ dinh dưỡng;
• Tư vấn tâm lý;
• Trị liệu ngôn ngữ;
• Liệu pháp nhận thức;
• Liệu pháp tế bào gốc.

Ngoại khoa

Điều trị ngoại khoa teo thùy não nếu xác định được teo thùy não có nguyên nhân cụ thể và có chỉ định phẫu thuật chẳng hạn như khối u não, khối máu tụ gây chèn ép,...

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của Teo thùy não

Chế độ sinh hoạt:

Những thói quen giúp hạn chế diễn tiến teo thùy não là tiếp tục điều trị những bệnh nền có thể dẫn đến teo não chẳng hạn như:

• Điều trị chấn thương: Teo não có thể xảy ra do hậu quả lâu dài của chấn thương não. Trong những trường hợp này, việc điều trị có xu hướng tập trung vào việc giúp mô não xung quanh thuộc vùng tranh tối tranh sáng lành lại theo thời gian. Chấn thương não thường yêu cầu thời gian phục hồi đồng thời phối phương pháp vật lý trị liệu, trị liệu ngôn ngữ, tư vấn tâm lý,...
• Điều trị nhiễm trùng: Khi đã xác định được nguyên nhân teo não là từ tình trạng nhiễm trùng, bác sĩ sẽ điều trị bằng thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc thuốc kháng virus khi tác nhân là virus.

Chế độ dinh dưỡng:

Bổ sung đầy đủ dưỡng chất thiết yếu theo hướng dẫn từ chuyên gia y tế.

Phương pháp phòng ngừa Teo thùy não hiệu quả

Không thể đảo ngược tình trạng teo não sau khi nó đã xảy ra. Tuy nhiên, ngăn ngừa tổn thương não, đặc biệt là ngăn ngừa đột quỵ, có thể làm giảm mức độ teo não phát triển theo thời gian. Những thói quen lành mạnh có thể làm giảm một số yếu tố nguy cơ dẫn đến teo não và giúp bạn cải thiện cuộc sống hàng ngày:

• Nên chọn chế độ ăn giàu chất dinh dưỡng nhưng hạn chế tối thiểu cholesterol, chế độ ăn Địa Trung Hải được khuyến cáo.
• Tập thể dục hàng ngày.
• Ngủ đủ giấc.
• Dùng thuốc để hạ huyết áp, cholesterol cao và kiểm soát bệnh tiểu đường.
• Bỏ hút thuốc.
• Giảm sử dụng rượu.

Ngoài ra, việc phòng ngừa không đặc hiệu teo thùy não cũng có thể thực hiện bằng cách phòng ngừa các bệnh nền có thể dẫn đến teo thùy não chẳng hạn như bệnh Alzheimer's, sa sút trí tuệ, đột quỵ não, kiểm soát huyết áp, mỡ máu, đường huyết,...

Các câu hỏi thường gặp về Teo thùy não

Thuốc điều trị teo thùy não là những thuốc gì?

Thuốc kê đơn dùng để ngăn ngừa đột quỵ, điều trị bệnh lý mạn tính kèm theo như: Chất làm loãng máu, thuốc hạ cholesterol, thuốc hạ huyết áp,… Những loại thuốc này không dành cho tất cả mọi người nhưng chúng có thể có lợi nếu bạn có một số yếu tố nguy cơ nhất định.

Trị liệu ngôn ngữ là gì?

Liệu pháp này giúp giải quyết các vấn đề về ngôn ngữ và nuốt. Nó thường giúp cải thiện tình trạng khó nói, khó nuốt,… nhưng kết quả tùy thuộc tình trạng của mỗi bệnh nhân.

Liệu pháp nhận thức là gì?

Rèn luyện trí não bằng các bài tập đặc biệt có thể làm chậm các vấn đề về suy nghĩ hoặc trí nhớ. Trong một nghiên cứu, khoảng 74 trong số 100 người nhận thấy trí nhớ và khả năng tư duy của họ được cải thiện khi điều trị bằng phương pháp này.

Liệu pháp tế bào gốc là gì?

Phương pháp điều trị teo não bằng tế bào gốc vẫn đang được nghiên cứu. Đây là một liệu pháp điều trị teo não đầy hứa hẹn. Tuy nhiên, việc điều trị teo não bằng tế bào gốc đang ở giai đoạn nghiên cứu ban đầu và cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để hiểu rõ hơn về tính hiệu quả và an toàn của chúng.