Ung thư ống hậu môn: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Ung thư ống hậu môn là gì?

Ung thư ống hậu môn hay còn gọi là ung thư hậu môn là một loại ung thư không phổ biến xảy ra ở ống hậu môn. 

Hậu môn là phần cuối của ruột già, bên dưới trực tràng, qua đó phân (chất thải rắn) được tống ra khỏi cơ thể. Hậu môn được hình thành một phần từ các lớp da bên ngoài của cơ thể và một phần từ ruột. Hai cơ dạng vòng, được gọi là cơ vòng , đóng mở cửa hậu môn và đưa phân ra khỏi cơ thể. Ống hậu môn, là 1 bộ phận của hậu môn nằm giữa trực tràng và lỗ hậu môn, dài khoảng 1-1½ inch.

Ung thư ống hậu môn là một căn bệnh mà các tế bào ác tính (ung thư) hình thành trong các mô của ống hậu môn. Ung thư hậu môn xảy ra khi các tế bào bình thường, khỏe mạnh bị đột biến thành các tế bào bất thường. Các tế bào khỏe mạnh phát triển và nhân lên theo một tốc độ nhất định, cuối cùng sẽ chết theo chu trình. Các tế bào bất thường phát triển và nhân lên ngoài tầm kiểm soát nhưng lại không chết đi.

Sự phát triển và tích tụ của các tế bào bất thường sẽ tạo thành khối u. Tế bào ung thư được gọi là di căn đến các nơi khác khi nó tách ra khỏi khối u ban đầu để di chuyển và xâm lấn các mô gần kề cũng như các cơ quan khác trong cơ thể .

Dựa trên các loại tế bào cấu tạo nên hậu môn, các nhà khoa học chia ra thành 5 loại ung thư hậu môn:

• Ung thư biểu mô tế bào vảy: Thường gặp nhất.

• Ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp (cloacogenic carcinoma): Chiếm 25%, khối u xuất phát từ những tế bào gần tương tự như tế bào vảy.

• Ung thư biểu mô tuyến.

• Ung thư biểu mô tế bào đáy: Tại vùng da xung quanh hậu môn xuất hiện sự tăng sinh quá mức của các tế bào.

• Ung thư hắc tố Melanoma.

Những dấu hiệu và triệu chứng của ung thư ống hậu môn

Các triệu chứng sau có thể xảy ra ở bệnh nhân ung thư hậu môn:

• Chảy máu hậu môn bất thường hoặc sau khi đi tiêu;

• Đau vùng hậu môn;

• Xuất hiện khối u, hạch bạch huyết trong hoặc ngoài hậu môn và vùng bẹn;

• Ngứa hậu môn;

• Tiết dịch bất thường ở hậu môn, khó kiểm soát khi đi tiêu;

• Thay đổi thói quen đi tiêu như đi tiêu nhiều lần, táo bón, tiêu chảy kéo dài;

• Thay đổi khuôn phân.

Ung thư ống hậu môn có thể không có triệu chứng gì hoặc triệu chứng khó nhận biết và phát hiện. Một số triệu chứng ung thư hậu môn thường tương tự như bệnh trĩ và nứt hậu môn, là những tình trạng phổ biến và ít nghiêm trọng hơn. Nhiều người ban đầu cho rằng họ bị chảy máu và ngứa hậu môn là do bệnh trĩ. Điều này có thể trì hoãn việc chẩn đoán ung thư ống hậu môn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nói chuyện với bác sĩ về bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào khiến bạn bận tâm, đặc biệt nếu bạn có bất kỳ yếu tố nào làm tăng nguy cơ ung thư hậu môn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân mắc phải ung thư ống hậu môn

Ung thư ống hậu môn hình thành khi các tế bào bình thường, khỏe mạnh bị đột biến thành các tế bào bất thường. Các tế bào bất thường phát triển và nhân lên ngoài tầm kiểm soát nhưng lại không chết đi. Sự phát triển và tích tụ của các tế bào bất thường sẽ tạo thành khối u.

Ung thư hậu môn có liên quan mật thiết đến một loại virus lây truyền qua đường tình dục được gọi là virus u nhú ở người (HPV). Bằng chứng về HPV được phát hiện trong phần lớn các trường hợp ung thư ống hậu môn. HPV được cho là nguyên nhân phổ biến nhất của ung thư ống hậu môn.

Bệnh nhân có thể bị nhiễm HPV từ:

• Mọi tiếp xúc da kề da của vùng sinh dục;

• Quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn hoặc miệng;

• Sử dụng chung đồ chơi tình dục.

Bên cạnh đó, còn các yếu tố nguy cơ gây bệnh bao gồm:

• Tuổi cao: Đa số bệnh nhân được chẩn đoán ung thư hậu môn ở độ tuổi từ 50-80.

• Các kích thích thường xuyên ở hậu môn: Các kích thích hậu môn gây sưng phồng, đỏ, đau làm tăng nguy cơ phát triển ung thư ống hậu môn.

• Rò hậu môn: Tình trạng lỗ rò thông thương giữa ống hậu môn và da bên ngoài. Lỗ rò thường xuyên chảy dịch, phân gây kích thích mô xung quanh lỗ hậu môn.

• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, trong đó có ống hậu môn. Người hút thuốc lá nguy cơ ung thư hậu môn tăng gấp 8 lần so với người không hút thuốc.

• Suy giảm miễn dịch: Người suy giảm miễn dịch như HIV, người ghép tạng, người dùng các thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ mắc ung thư hậu môn cao.

Những ai có nguy cơ bị ung thư ống hậu môn?

• Người lớn tuổi;

• Tỉ lệ nam giới độc thân mắc bệnh ung thư hậu môn cao hơn nam giới đã lập gia đình gấp 6 lần;

• Người nhiễm HPV;

• Người hút thuốc lá kéo dài;

• Người suy giảm miễn dịch: HIV, dùng thuốc ức chế miễn dịch (tự miễn, ghép tạng..);

• Người quan hệ tình dục không an toàn;

• Người có nhiều bạn tình;

• Bệnh nhân rò hậu môn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải

• Quan hệ tình dục với nhiều bạn tình và không sử dụng các biện pháp an toàn. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn thường xuyên;

• Thường xuyên hút thuốc lá;

• Tiền sử bản thân mắc bệnh rò hậu môn, bệnh Crohn, ung thư cổ tử cung, ung thư âm đạo, ung thư tiền liệt tuyến, ung thư bàng quang,…

• Bệnh bạch sản, bệnh sưng hạch bẹn, nhiễm trùng hậu môn, mụn cóc sinh dục;

• Bệnh nhân HIV;

• Những người sử dụng thuốc ức chế hệ thống miễn dịch của cơ thể như bệnh nhân ghép tạng, lupus ban đỏ,…

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán

• Thăm hậu môn trực tràng bằng tay: Khuyến cáo thăm khám hậu môn trực tràng bằng tay hàng năm cho bệnh nhân nam lớn hơn 50 tuổi và bệnh nhân nữ khi khám vùng tiểu khung.

• Nội soi ống hậu môn: Thực hiện khi thăm khám ống hậu môn bằng tay còn nhiều nghi ngờ.  

• Siêu âm: Siêu âm ổ bụng đánh giá tình trạng bụng sơ bộ hoặc siêu âm nội soi đánh giá xâm lấn của ung thư tới các lớp của ống hậu môn.

• Sinh thiết: Biện pháp giúp chẩn đoán xác định bệnh. Nếu một khu vực bất thường được phát hiện trong quá trình nội soi, mẫu sinh thiết có thể được lấy tại thời điểm đó. Bác sĩ bệnh học sẽ xem mẫu mô sinh thiết dưới kính hiển vi để kiểm tra các dấu hiệu của ung thư. 

• Chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ: Đánh giá khối u, sự xâm lấn tổ chức xung quanh, di căn hạch và xâm lấn cơ quan lân cận.

• Chụp PET/CT: Đánh giá tổn thương tại chỗ và di căn xa toàn cơ thể.

Phương pháp điều trị ung thư ống hậu môn hiệu quả

Điều trị ung thư ống hậu môn hiện nay có 3 phương pháp chính: Phẫu thuật, xạ trị và hóa trị. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào các yếu tố:

• Loại ung thư hậu môn, giai đoạn bệnh;

• Cân nhắc các biến chứng hay tác dụng phụ của điều trị;

• Lựa chọn của bệnh nhân;

• Thể trạng bệnh nhân.

Phẫu thuật

• Giai đoạn sớm (1,2): Cắt bỏ khối u hậu môn và một số tổ chức xung quanh. Bệnh nhân được căn dặn phải tái khám định kì thường xuyên.

• Giai đoạn muộn (3,4): Trước kia đa số bệnh nhân ung thư hậu môn giai đoạn muộn vẫn được chỉ định phẫu thuật. Tuy nhiên với tiến bộ của xạ trị và hóa trị thì các bệnh nhân ung thư hậu môn giai đoạn muộn không có chỉ định phẫu thuật mà thay bằng hóa xạ trị đồng thời. Nếu ung thư tiến triển hoặc tái phát, bệnh nhân có thể được chỉ định làm hậu môn nhân tạo.

Xạ trị

• Trong điều trị ung thư hậu môn, xạ trị thường được phối hợp với hóa trị. Bệnh nhân thường được xạ trị liên tục 5 ngày/tuần trong 5-6 tuần.

• Biến chứng xạ trị: Khó chịu, kích ứng da từ nhẹ đến vừa, rối loạn tiêu hóa, cảm giác khó chịu khi đi vệ sinh, các kích thích hậu môn tạm thời (đỏ da, sưng phồng...).

Hóa trị

• Các thuốc để điều trị ung thư hậu môn là: Fluorouracil (5-FU, Adrucil), Mitomycin C (Mitozytrez, Mutamycin), Cisplatin.  Phác đồ thường kết hợp nhiều loại thuốc để tăng hiệu quả điều trị . Bệnh nhân HIV mắc ung thư hậu môn cần dùng liều thấp hơn phụ thuộc vào hệ miễn dịch của bệnh nhân.

• Biến chứng hóa trị: Tác dụng phụ của thuốc bao gồm mệt mỏi, nôn và buồn nôn, rụng tóc, tiêu chảy, chán ăn.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của ung thư ống hậu môn

Chế độ sinh hoạt:

• Bỏ hút thuốc lá. Thuốc lá làm vết thương lâu lành, tăng nguy cơ nhiễm trùng, tăng tác dụng phụ của việc hóa trị, tăng nguy cơ tử vong.

• Bỏ uống rượu bia.

• Tuân thủ theo những hướng dẫn cũng như phác đồ điều trị của bác sĩ.

• Tâm lí ảnh hưởng rất lớn đến kết quả điều trị. Bệnh nhân nên tạo cho bản thân lối sống tích cực, yêu đời.

• Khi gặp những bất thường trong quá trình điều trị, hãy liên hệ ngay với bác sĩ.

• Thường xuyên thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm bác sĩ sẽ thay đổi và tìm hướng điều trị phù hợp hơn.

Chế độ dinh dưỡng:

Chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm:

• Thực phẩm có hàm lượng chất dinh dưỡng cao giúp bạn đạt được và duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh.

• Nhiều loại rau xanh đậm, đỏ và cam, các loại thực vật họ đậu giàu chất xơ (đậu và đậu Hà Lan), và những loại khác.

• Trái cây, đặc biệt là toàn bộ trái cây với nhiều màu sắc.

• Các loại ngũ cốc.

Nên hạn chế hoặc không sử dụng các loại thực phẩm sau:

• Thịt đỏ và thịt đã qua chế biến.

• Đồ uống có đường.

• Thực phẩm siêu chế biến và các sản phẩm ngũ cốc tinh chế. 

Phương pháp phòng ngừa ung thư ống hậu môn hiệu quả

Chúng ta có thể giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư hậu môn ở mức thấp nhất thông qua các biện pháp sau:

• Thực hiện các biện pháp tình dục an toàn: Luôn sử dụng bao cao su khi quan hệ, hạn chế quan hệ qua đường hậu môn để phòng ngừa nhiễm HIV và HPV.

• Tiêm ngừa vắc xin phòng ngừa HPV.

• Không quan hệ tình dục bừa bãi, quan hệ cùng lúc với nhiều người.

• Ngưng hút thuốc lá: Thuốc lá là nguyên nhân gây ra các bệnh ung thư, vì thế hãy tập bỏ ngay thói quen hút thuốc lá.

• Thay đổi chế độ ăn uống và tập luyện thể dục thể thao thường xuyên, hợp lí và khoa học.

• Khám sức khỏe tổng quát định kỳ, tầm soát ung thư tiêu hóa mỗi năm 1 lần và nội soi tiêu hóa mỗi 10 năm 1 lần để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trong cơ thể.