Viêm đường hô hấp dưới là gì? Những vấn đề cần biết về viêm đường hô hấp dưới

Viêm đường hô hấp dưới (LRTI) là tình trạng nhiễm trùng ảnh hưởng đến các đường dẫn khí bên dưới thanh quản gồm khí quản, phế quản và các túi khí nhỏ trong phổi hay còn được gọi là phế nang. Các bệnh nhiễm trùng này thường nghiêm trọng hơn so với nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Viêm đường hô hấp dưới được phân loại theo nhiều cách khác nhau. Các dạng nhiễm trùng cấp tính ảnh hưởng đến đường thở bao gồm viêm phế quản cấp tính, viêm tiểu phế quản. Trong khi đó, các nhiễm trùng cấp tính ảnh hưởng đến các túi khí nhỏ ở phổi thường là viêm phổi. Viêm phổi - một dạng LRTI - được phân loại thêm thành viêm phổi mắc phải tại cộng đồng (CAP), viêm phổi liên quan đến chăm sóc sức khỏe (HAP) và viêm phổi mắc phải tại bệnh viện (nosocomial pneumonia).

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính là nguyên nhân quan trọng gây bệnh tật và tử vong trên toàn thế giới, đặc biệt ở các nước đang phát triển - nơi tình trạng nghèo đói và điều kiện y tế không đầy đủ, góp phần vào tỷ lệ tử vong cao. Trên thực tế, viêm phổi tiếp tục là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất do các bệnh truyền nhiễm trên toàn cầu.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm đường hô hấp dưới

Các triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp dưới rất đa dạng và phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng. Các triệu chứng tổng quát của bệnh viêm đường hô hấp dưới bao gồm ho, sốt, đau ngực, thở nhanh và khạc đờm. Ngoài ra, bệnh nhân có thể có các triệu chứng ngoài đường hô hấp như đau đầu, đau cơ, đau bụng, buồn nôn, nôn và tiêu chảy.

Các trường hợp ít nghiêm trọng hơn có thể có triệu chứng tương tự cảm lạnh thông thường gồm:

• Nghẹt hoặc chảy nước mũi;
• Ho khan;
• Sốt nhẹ;
• Đau họng nhẹ;
• Đau đầu âm ỉ.

Trong các trường hợp nhiễm trùng nghiêm trọng hơn các triệu chứng có thể bao gồm:

• Ho nhiều có thể kèm theo đờm;
• Sốt cao;
• Khó thở;
• Thở nhanh;
• Đau ngực;
• Thở khò khè.

Đối với các tình trạng cụ thể:

• Trong viêm phế quản cấp tính, triệu chứng nổi bật là ho. Ho có thể kéo dài đến vài tuần và có thể không có đờm hoặc có đờm nhầy hoặc mủ. Bệnh nhân cũng có thể cảm thấy đau rát phía sau xương ức khi hít vào. Khám thực thể có thể thấy ran rít hoặc ran ẩm nhưng không nên nghe thấy tiếng thở phế quản.
• Viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh thường bắt đầu với chảy nước mũi và ho, sau đó là sốt.
• Viêm phổi có các triệu chứng chung như ho, đau ngực, sốt, khó thở và khạc đờm. Ở bệnh nhân cao tuổi, các triệu chứng có thể không rõ ràng, với các triệu chứng toàn thân như lú lẫn có thể chiếm ưu thế và ít dấu hiệu liên quan đến đường hô hấp hơn.

Tác động của viêm đường hô hấp dưới với sức khỏe

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới gây ra tác động đáng kể đến sức khỏe cá nhân và xã hội.

• Bệnh tật và tử vong: Viêm đường hô hấp dưới là nguyên nhân chính gây bệnh tật và tử vong trên toàn thế giới, đặc biệt là ở trẻ em.
• Gánh nặng kinh tế: Viêm đường hô hấp dưới gây ra một gánh nặng kinh tế lớn do tần suất thăm khám bác sĩ, nghỉ làm và nghỉ học nhiều. Tại Mỹ, viêm phế quản cấp tính ước tính gây ra khoảng 12.000.000 lượt khám bác sĩ mỗi năm, tiêu tốn khoảng 200 - 300 triệu USD. Ở Thụy Sĩ, một nghiên cứu gần đây ước tính chi phí tổng thể liên quan đến điều trị viêm phổi mắc phải tại cộng đồng ở trẻ em từ hai tháng đến 16 tuổi là 11.258 CHF mỗi đợt.
• Biến chứng dài hạn ở trẻ em: Nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở trẻ em có thể dẫn đến các biến chứng dài hạn như nhiễm trùng thứ cấp, thở khò khè tái phát và phát triển hen suyễn.
• Tác động đến chất lượng cuộc sống: Viêm đường hô hấp dưới ở trẻ em đòi hỏi nhiều lần thăm khám y tế, tốn thời gian cho bệnh nhân và người chăm sóc dẫn đến việc nghỉ học/làm và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Lạm dụng kháng sinh: Viêm đường hô hấp dưới ở trẻ em là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến việc sử dụng kháng sinh. Việc lạm dụng kháng sinh này dẫn đến các tác dụng phụ không cần thiết, góp phần vào tình trạng kháng kháng sinh và tăng tỷ lệ thất bại điều trị, đồng thời phát sinh thêm chi phí y tế.

Biến chứng có thể gặp của viêm đường hô hấp dưới

Hầu hết các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp dưới không có biến chứng. Tuy nhiên, khi các biến chứng xảy ra, chúng có thể rất nghiêm trọng. Các biến chứng của viêm đường hô hấp dưới có thể bao gồm:

• Suy tim sung huyết;
• Suy hô hấp;
• Nhiễm trùng huyết;
• Áp xe phổi.

Ngoài ra, các biến chứng cụ thể khác tùy thuộc vào loại viêm đường hô hấp dưới:

• Viêm phế quản cấp tính có thể gây suy tim ở bệnh nhân có bệnh tim phổi nền.
• Viêm tiểu phế quản có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong.
• Viêm nắp thanh quản là một tình trạng cấp cứu y tế với diễn biến lâm sàng có thể trở nên dữ dội và gây tử vong.
• Viêm phổi do các chủng phế cầu khuẩn kháng thuốc có tỷ lệ tử vong cao hơn ở những bệnh nhân nhập viện.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu bạn có các triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp dưới và:

• Cảm thấy rất không khỏe hoặc các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn;
• Sốt cao kéo dài hơn 3 ngày;
• Ho ra máu hoặc đờm có máu;
• Ho kéo dài hơn 3 tuần;
• Đang mang thai;
• Trên 65 tuổi;
• Có hệ thống miễn dịch suy yếu;
• Có bệnh lý mãn tính.

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới chủ yếu do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Ngoài ra, các tác nhân ít phổ biến hơn như nấm và mycoplasma cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.

Viêm phế quản: Hầu hết các trường hợp do virus gây ra gồm rhinovirus, coronavirus, adenovirus, virus cúm, virus hợp bào hô hấp (RSV) và virus á cúm (parainfluenza). Các tác nhân gây bệnh không phải virus phổ biến nhất gồm Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae và các loài Legionella, cũng như Bordetella pertussis (tác nhân gây ho gà). Viêm phế quản mãn tính thường do sự kết hợp của các yếu tố môi trường như hút thuốc và nhiễm vi khuẩn như Haemophilus influenzae và Streptococcus pneumoniae.

Viêm tiểu phế quản: Viêm tiểu phế quản chủ yếu do virus hợp bào hô hấp (RSV) gây ra ở trẻ sơ sinh. Các virus khác bao gồm virus á cúm, virus cúm và adenovirus, đôi khi là Mycoplasma pneumoniae.

Viêm phổi:

• Viêm phổi mắc phải tại cộng đồng: Tác nhân phổ biến nhất là Streptococcus pneumoniae. Các tác nhân không điển hình như Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae và các loài Legionella cũng là những nguyên nhân quan trọng. Các virus như cúm, RSV, adenovirus và virus varicella-zoster cũng có thể gây viêm phổi. Staphylococcus aureus và các trực khuẩn Gram âm (Escherichia coli, Klebsiella spp.) ít phổ biến hơn nhưng quan trọng ở người cao tuổi hoặc có bệnh nền.
• Viêm phổi mắc phải tại bệnh viện: Các tác nhân phổ biến nhất là trực khuẩn Gram âm ái khí (Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Enterobacter, Proteus và Klebsiella spp.) và Staphylococcus aureus. Các tác nhân khác có thể bao gồm Francisella tularensis, Yersinia pestis, Neisseria meningitidis và Xanthomonas pseudomallei,...

Ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch: Các tác nhân có thể gây bệnh bao gồm Cytomegalovirus, virus herpes simplex, Nocardia spp. và các loại nấm như Cryptococcus neoformans, Aspergillus spp., Candida spp.. Pneumocystis carinii (hiện gọi là Pneumocystis jirovecii) là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm phổi đe dọa tính mạng ở bệnh nhân AIDS và các tình trạng suy giảm miễn dịch khác.

Viêm phổi hít: Thường do các vi khuẩn kỵ khí là một phần của hệ vi khuẩn thường trú ở miệng như Actinomyces, Bacteroides, Peptostreptococcus, Veilonella, Propionibacterium, Eubacterium và Fusobacterium spp..

Nhiễm trùng đường hô hấp tái phát ở trẻ em: Chủ yếu do virus (virus hợp bào hô hấp, rhinovirus và virus cúm). Nhiễm trùng thứ cấp do vi khuẩn thường xuyên xảy ra, đặc biệt nếu triệu chứng kéo dài hơn 10 ngày. Các tác nhân gây bệnh phổ biến bao gồm Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Haemophilus influenzae và Streptococcus pyogenes.