Bệnh cơ tim giãn: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Bệnh cơ tim giãn là một bệnh tim mạch nguy hiểm và có tiên lượng xấu. Đây chính là nguyên nhân phổ biến đứng thứ 3 dẫn đến suy tim nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Tuy nhiên, triệu chứng bệnh thường không điển hình và dễ bị bỏ qua là điều đáng lo ngại. Chính vì thế, nhiều trường hợp bệnh được phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn và cơ hội điều trị khỏi không cao.

Thế nào là bệnh cơ tim giãn?

Bệnh cơ tim giãn hay còn gọi là bệnh giãn cơ tim, là một hội chứng giãn thất trái kèm theo sự gia tăng khối lượng tâm thất trái là chủ yếu với tình trạng rối loạn chức năng tâm trương hay tâm thu mà không có tổn thương nguyên phát van tim, màng ngoài tim hoặc thiếu máu cơ tim.

Bệnh giãn cơ tim thường bắt đầu khởi phát từ tâm thất trái là buồng bơm chính của tim. Tâm thất trái giãn nở ra, sau đó là to toàn bộ các buồng tim còn lại. Lúc này, cơ tim không thể co bóp một cách bình thường và cũng không thể bơm máu tốt như trái tim khỏe mạnh.

Bệnh cơ tim giãn có thể dẫn đến nhiều vấn đề khác của hệ tim mạch như rối loạn nhịp tim, bệnh van tim và hình thành cục máu đông trong tim do tình trạng ứ trệ trong buồng thất.

Nguyên nhân gây ra bệnh cơ tim giãn là gì?

Trong nhiều trường hợp, không xác định được rõ ràng nguyên nhân gây ra bệnh cơ tim giãn. Song, nguyên nhân gây ra bệnh giãn cơ tim có thể chia thành các nhóm yếu tố như sau:

Di truyền

Yếu tố di truyền chiếm khoảng 25 - 50% các trường hợp của bệnh cơ tim giãn. Theo các cứu đã ghi nhận rằng bệnh cơ tim giãn có tính chất di truyền trong gia đình. Những người bị bệnh cơ tim giãn do di truyền từ cha mẹ thường có alen HLA - DR4 và HLA - DQA1 0501 được báo cáo với tỷ lệ cao.

Một số bệnh lý đã mắc trước đó, bao gồm:

• Viêm cơ tim do virus: Bệnh cơ tim giãn có thể là một di chứng muộn của bệnh viêm cơ tim do virus cấp tính hoặc do các enterovirus gây ra, đặc biệt là loại virus coxsackie B.
• Bệnh cơ tim giãn do nhịp tim nhanh.
• Bệnh mạch vành, đau tim, tiểu đường hoặc cao huyết áp.
• Viêm gan siêu vi hoặc HIV.
• Bệnh lý tuyến giáp.
• Các bệnh viêm nhiễm như sarcoidosis.
• Các bệnh mô liên kết.
• Loạn dưỡng cơ bắp.
• Bệnh lao phổi: Với tỷ lệ từ 1 - 2% các trường hợp bệnh nhân lao mắc bệnh cơ tim giãn.

Các tác nhân độc hại

Một số yếu tố độc hại cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh cơ tim giãn như:

• Đối tượng lạm dụng rượu bia, đặc biệt ở những người đồng thời có chế độ ăn uống thiếu khoa học thì có tỷ lệ mắc các bệnh lý cơ tim khá cao.
• Một số kim loại độc hại như chì, thuỷ ngân, coban…
• Một số loại thuốc điều trị như amphetamin, cocain hoặc thuốc hoá trị liệu ung thư như daunorubicin, doxorubicin.
• Lạm dụng cocain.

Cơ chế tự miễn dịch

Theo một vài nghiên cứu được thực hiện trên động vật cho thấy, bệnh cơ tim giãn là một bệnh lý tự miễn. Ước tính có đến khoảng 30 - 40% người lớn mắc phải bệnh giãn cơ tim có thể trạng đặc biệt cùng với bệnh lý tự kháng thể đặc biệt. Sự thiếu hụt kháng thể ở những đối tượng này có liên quan đến giai đoạn tiến triển của bệnh.

Một số nguyên nhân khác

Bên cạnh những nguyên nhân được nêu trên, bệnh cơ tim giãn có thể xảy ra trong các trường hợp như:

• Mang thai: Bệnh cơ tim giãn có thể xảy ra trong giai đoạn cuối của thai kỳ hoặc vài tuần đến vài tháng sau sinh.
• Thiếu thiamin.

Ngoài ra, bệnh cơ tim giãn có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, trong đó các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh giãn cơ tim cao thuộc các nhóm sau:

• Nam giới từ 20 - 50 tuổi.
• Tiền sử gia đình có người thân mắc bệnh giãn cơ tim.
• Từng bị tổn thương cơ tim do một cơn đau tim.

Triệu chứng của bệnh giãn cơ tim

Bệnh cơ tim giãn nở thường khởi phát một cách âm thầm. Giai đoạn đầu, bệnh có thể không gây ra triệu chứng đủ lớn để tác động trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, ở nhiều bệnh nhân giãn cơ tim vẫn xuất hiện các triệu chứng bệnh rõ ràng. Người mắc bệnh giãn cơ tim thường có các dấu hiệu và triệu chứng của loạn nhịp hoặc suy tim, cụ thể là:

• Thường xuyên mệt mỏi.
• Khó thở khi hoạt động hoặc nằm.
• Giảm khả năng gắng sức.
• Phù nề ở mắt cá chân và bàn chân/
• Bụng phù to do tích tụ dịch (phù cổ trướng).
• Đau thắt ngực (trong trường hợp có bệnh tim thiếu máu cục bộ).
• Nghe nhịp tim có âm thanh bất thường (tiếng rì rào).

Phương pháp điều trị bệnh giãn cơ tim

Việc điều trị bệnh giãn cơ tim sẽ tuân theo nguyên tắc từ mức độ nhẹ đến nặng. Tuỳ theo mức độ của bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định áp dụng một hoặc phối hợp các phương pháp điều trị với nhau, cụ thể là:

Điều trị bằng thuốc

Điều trị cơ tim giãn bằng thuốc có thể làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, thậm chí còn giúp cải thiện tình trạng tim mạch trong một số trường hợp. Các nhóm thuốc thường được chỉ định điều trị bao gồm:

• Thuốc chẹn beta: Đây là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến và rộng rãi trong điều trị bệnh lý tim mạch. Thuốc nhóm chẹn beta giao cảm có thể làm giảm nhu cầu oxy của cơ tim, làm giảm độc tính catecholamin lên các tế bào cơ tim, ức chế hoạt động co mạch của hệ giao cảm và giảm nguy cơ tử vong do rối loạn nhịp thất. Bên cạnh đó, cần phải theo dõi chặt chẽ quá trình điều trị nhằm kiểm soát tình trạng suy tim hoặc kích hoạt cơn hen ở những bệnh nhân có tiền sử bệnh hen.
• Verapamil: Đây là thuốc thuộc nhóm chẹn kênh canxi, được sử dụng phổ biến để ngăn chặn các cơn đau thắt ngực và kiểm soát nhịp tim nhanh.
• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE): Thuốc có tác dụng giúp giảm hậu gánh và giảm tải cấu trúc tế bào cơ tim.
• Thuốc lợi tiểu: Nhằm giảm tình trạng giữ nước trong cơ thể và giảm tiền gánh cho tim.
• Thuốc chống đông máu: Được dùng để điều trị chống huyết khối.
• Coenzyme Q10: Có bằng chứng cho thấy lợi ích của thuốc này trong điều trị suy tim.

Phẫu thuật

Khi tình trạng giãn cơ tim tiến triển nặng hơn và không đáp ứng với thuốc điều trị, bác sĩ có thể sẽ cân nhắc đến phương pháp phẫu thuật:

• Ghép tim: Ở những trường hợp bệnh giãn có tim có tiến triển, bác sĩ có thể cân nhắc đến phương pháp ghép tim. Với trường hợp này, tỷ lệ sống sót 1 năm là khoảng 90% và sống sót trên 20 năm là 50%. Ghép tim được xem là phương pháp điều trị tốt nhất hiện nay cho bệnh giãn cơ tim kháng trị nội khoa.
• Phẫu thuật tạm thời: Phẫu thuật nhằm cắt bỏ một đoạn lớn cơ thất phì đại, đồng thời thay van 2 lá để cải thiện triệu chứng bệnh. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn không thay đổi được bản chất của bệnh.
• Đặt máy tạo nhịp: Phẫu thuật đặt máy tạo nhịp rất cần thiết với những bệnh nhân có rối loạn nhịp tim chậm.
• Cấy ghép tế bào gốc: Cấy ghép tế bào cơ tim gốc để thay thế cho các tế bào cơ tim đã hoại tử và chết. Đây là một phương pháp với nhiều triển vọng nhưng về kỹ thuật vẫn cần phải nghiên cứu thêm và ít được áp dụng rộng rãi trên lâm sàng.

Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt phù hợp

Người mắc bệnh cơ tim giãn nói riêng và bệnh lý tim mạch nói chung nên tiêu thụ những loại thực phẩm sau:

• Ăn nhiều loại hoa quả khác nhau như chuối, cam, quýt, dưa hấu…
• Các loại đậu, đặc biệt là đậu nành có chứa nhiều vitamin, khoáng chất, protein… giúp điều hoà nhịp tim, duy trì ổn định chỉ số đường huyết, cân bằng huyết áp và ngăn ngừa bệnh tim mạch.
• Các loại ngũ cốc nguyên hạt, yến mạch.
• Rau xanh và các loại nấm.
• Cá: Cá ngừ, cá hồi…

Bên cạnh đó, người mắc bệnh cơ tim giãn cũng cần hạn chế ăn các loại thực phẩm sau:

• Tránh ăn mặn: Các loại thực phẩm có chứa hàm lượng muối cao có thể làm tăng huyết áp và làm gia tăng nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ.
• Thực phẩm nhiều chất béo không tốt như đồ ăn nhanh, đồ chiên rán…

Ngoài ra, người bệnh cũng cần có một chế độ sinh hoạt phù hợp như:

• Nghỉ ngơi khi xuất hiện cơn suy tim, đau tim.
• Tập thể dục đều đặn với cường độ nhẹ nhàng như đi bộ, tránh các hoạt động mạnh.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ hoặc khi có dấu hiệu bất thường.

Tóm lại, bệnh cơ tim giãn thường biểu hiện không rõ ràng trong giai đoạn đầu của bệnh nên thường bị bỏ qua. Bệnh nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí là ảnh hưởng tới tính mạng. Hiện nay, có nhiều phương pháp được áp dụng trong điều trị bệnh giãn cơ tim như điều trị nội khoa bằng thuốc hoặc phẫu thuật thay tim, đặt máy tạo nhịp, cấy ghép tế bào…

Xem thêm:

• Bệnh cơ tim giãn sống được bao lâu?
• Bệnh cơ tim giãn ở trẻ em: Nguyên nhân và cách điều trị