Đường hô hấp trên gồm những bộ phận nào? Các bệnh lý thường gặp ở đường hô hấp trên

Đường hô hấp trên đóng vai trò như cánh cửa đầu tiên trong quá trình trao đổi khí của cơ thể. Hiểu rõ các bộ phận cấu thành cũng như chức năng của chúng không chỉ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tốt hơn mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Đường hô hấp trên gồm những bộ phận nào?

Mũi là bộ phận đầu tiên của đường hô hấp trên, nơi không khí từ môi trường ngoài được đưa vào cơ thể. Với cấu trúc gồm lỗ mũi, xoang mũi và lớp niêm mạc, mũi có vai trò quan trọng trong việc làm ẩm, làm ấm và lọc không khí. 

Ngoài ra, mũi còn đóng vai trò điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm của không khí, đảm bảo không khí vào phổi luôn ở trạng thái phù hợp nhất. Đây chính là “lá chắn” đầu tiên bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây hại từ môi trường bên ngoài.

Họng (hay còn gọi là hầu) và thanh quản là những bộ phận quan trọng trong đường hô hấp trên, có nhiệm vụ kết nối và dẫn không khí từ mũi đến khí quản. Họng là ngã ba giữa đường ăn và đường thở, vì vậy, cơ thể đã phát triển một cơ chế phối hợp tinh vi để đảm bảo không khí đi đúng đường. 

Thanh quản, nằm ngay dưới họng, không chỉ đóng vai trò dẫn không khí mà còn là nơi tạo ra âm thanh khi chúng ta nói. Một trong những chức năng đặc biệt của thanh quản là sự hiện diện của nắp thanh môn – cấu trúc giúp ngăn thức ăn và nước uống rơi vào khí quản trong quá trình nuốt. Nhờ sự phối hợp hoạt động của họng và thanh quản, quá trình hô hấp diễn ra liên tục, nhịp nhàng và an toàn.

Chức năng quan trọng của đường hô hấp trên trong y học

Đường hô hấp trên đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây hại từ môi trường. Một trong những chức năng quan trọng nhất là lọc bỏ vi khuẩn, bụi bẩn và các hạt nhỏ trong không khí. Lớp niêm mạc lót bên trong mũi và các xoang mũi chứa các lông mao và tuyến tiết chất nhầy đặc biệt. Các lông mao hoạt động liên tục như một tấm lưới sinh học, giữ lại các hạt bụi, vi khuẩn, và vi sinh vật, ngăn chúng xâm nhập sâu hơn vào hệ hô hấp. 

Đồng thời, chất nhầy tiết ra từ niêm mạc bao bọc các tác nhân gây hại, giúp cơ thể loại bỏ chúng qua cơ chế hắt hơi hoặc dịch tiết từ mũi. Đây là một cơ chế tự vệ quan trọng, không chỉ bảo vệ phổi khỏi các bệnh lý nguy hiểm như viêm phổi, viêm phế quản mà còn ngăn ngừa lây nhiễm vi khuẩn và virus.

Ngoài khả năng lọc sạch, đường hô hấp trên còn có vai trò điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm của không khí trước khi nó đi vào phổi. Không khí từ môi trường ngoài thường có sự thay đổi về nhiệt độ, đặc biệt vào những ngày lạnh hoặc khô hanh, có thể gây hại cho niêm mạc phổi nếu không được điều chỉnh. 

Khi không khí đi qua vùng mũi họng, nó sẽ được làm ấm và giữ ẩm nhờ các mạch máu phong phú và tuyến tiết bên trong lớp niêm mạc. Mũi hoạt động như một bộ điều hòa tự nhiên, duy trì nhiệt độ lý tưởng và độ ẩm thích hợp cho không khí. Điều này giúp bảo vệ niêm mạc phổi khỏi sự kích ứng do không khí lạnh, khô hoặc quá nóng gây ra, đồng thời duy trì hoạt động ổn định của hệ hô hấp.

Các bệnh lý thường gặp ở đường hô hấp trên

Viêm xoang

Viêm xoang là một trong những bệnh lý phổ biến liên quan đến đường hô hấp trên. Nguyên nhân chủ yếu của viêm xoang là do vi khuẩn, virus hoặc dị ứng gây viêm nhiễm và tắc nghẽn các lỗ thông xoang. Bệnh thường xảy ra khi cơ thể tiếp xúc với không khí ô nhiễm, thay đổi thời tiết đột ngột hoặc do sức đề kháng kém. 

Triệu chứng thường gặp bao gồm đau nhức vùng mặt, nghẹt mũi, chảy dịch mũi và cảm giác áp lực ở khu vực xoang. Để phòng tránh viêm xoang, việc giữ vệ sinh mũi họng sạch sẽ, tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng và sử dụng khẩu trang khi ra ngoài là rất cần thiết. Đồng thời, việc duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống cân đối và tập luyện đều đặn cũng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

Viêm họng

Viêm họng là một bệnh lý phổ biến khác của đường hô hấp trên, đặc biệt trong những ngày thời tiết chuyển mùa. Nguyên nhân gây viêm họng có thể đến từ nhiễm khuẩn, virus hoặc do tiếp xúc với các yếu tố kích ứng như khói bụi, hóa chất. Triệu chứng viêm họng thường bao gồm đau rát họng, khó nuốt, ho khan, trong một số trường hợp, người bệnh có thể bị sốt nhẹ. 

Để điều trị hiệu quả, cần xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh. Với viêm họng do vi khuẩn, bác sĩ thường chỉ định kháng sinh, trong khi các trường hợp do virus có thể tự khỏi với sự hỗ trợ của các biện pháp giảm đau, súc miệng nước muối và nghỉ ngơi hợp lý. Để phòng ngừa, cần hạn chế tiếp xúc với các nguồn lây bệnh, giữ ấm cổ họng trong mùa lạnh và duy trì lối sống lành mạnh.

Làm thế nào để bảo vệ sức khỏe đường hô hấp trên?

Việc duy trì thói quen vệ sinh cá nhân là bước đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe đường hô hấp trên, giúp ngăn ngừa các nguy cơ nhiễm trùng. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn là cách đơn giản nhưng hiệu quả để loại bỏ vi khuẩn và virus, đặc biệt là trước khi chạm vào mặt, mũi, miệng. 

Vệ sinh mũi họng định kỳ bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn tích tụ, đồng thời giữ ẩm cho lớp niêm mạc. Sử dụng khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt ở những nơi đông người hoặc môi trường ô nhiễm, cũng là biện pháp hữu hiệu để bảo vệ cơ quan hô hấp khỏi các tác nhân gây hại từ không khí.

Bên cạnh đó, xây dựng một chế độ dinh dưỡng lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng và duy trì sức khỏe cho đường hô hấp. Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, dâu tây, các loại rau xanh giúp cơ thể chống lại sự tấn công của vi khuẩn và virus. 

Thực phẩm giàu omega-3 từ cá hồi, hạt chia hay dầu oliu có tác dụng giảm viêm và bảo vệ niêm mạc hô hấp. Uống đủ nước hàng ngày không chỉ giúp duy trì độ ẩm cho đường hô hấp mà còn hỗ trợ loại bỏ độc tố ra khỏi cơ thể. Bên cạnh đó, tránh các thói quen có hại như hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá gián tiếp là điều cần thiết để bảo vệ đường hô hấp trên khỏi các tổn thương lâu dài.

Trên đây là chủ đề đường hô hấp trên cũng như các thông tin liên quan. Kết hợp vệ sinh cá nhân đúng cách và một chế độ dinh dưỡng khoa học sẽ giúp bạn duy trì đường hô hấp khỏe mạnh, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý hô hấp. Hy vọng bài viết đã đem đến cho bạn đọc nhiều kiến thức bổ ích.