Gan thấm mỡ là gì? Những điều cần biết về bệnh lý

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về gan thấm mỡ là gì và những kiến thức liên quan, nhằm giúp người đọc nâng cao nhận thức, chủ động phòng ngừa, quản lý tình trạng này một cách hiệu quả.

Gan thấm mỡ là gì?

Gan thấm mỡ, còn gọi là gan nhiễm mỡ, là một tình trạng mà lượng mỡ tích tụ trong tế bào gan quá nhiều, gây ra sự tổn thương và rối loạn chức năng của gan. Chất béo này có thể là triglycerid, cholesterol hoặc phospholipid. Khi lượng chất béo trong gan vượt quá 5% trọng lượng gan, được chẩn đoán là gan nhiễm mỡ.

Có 2 loại gan nhiễm mỡ chính:

• Gan nhiễm mỡ không do rượu: Loại gan nhiễm mỡ này phổ biến hơn và không liên quan đến việc sử dụng rượu bia. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm béo phì, tiểu đường, cholesterol cao và chế độ ăn uống không lành mạnh.
• Gan nhiễm mỡ do rượu: Loại gan nhiễm mỡ này xảy ra ở những người uống nhiều rượu bia. Rượu bia được chuyển hóa thành chất béo trong gan, dẫn đến tích tụ chất béo.

Gan nhiễm mỡ có 3 cấp độ:

• Gan nhiễm mỡ độ 1: Chất béo chiếm 5 - 10% tổng trọng lượng của gan. Đây là giai đoạn đầu của bệnh nên các triệu chứng thường rất nhẹ và không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Điều trị đòi hỏi phải thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường tập thể dục và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.
• Gan nhiễm mỡ độ 2: Đây là giai đoạn thứ 2 của bệnh. Hàm lượng mỡ độ 2 đã đạt 10 - 25% trọng lượng gan. Lúc này, mỡ đã lan đến mô gan và cơ hoành, tuy vẫn chưa gây nguy hiểm lớn cho sức khỏe nhưng vẫn cần được điều trị.
• Gan nhiễm mỡ độ 3: Là giai đoạn cuối của bệnh lý và là giai đoạn nguy hiểm nhất, rất khó điều trị và hồi phục, thậm chí có thể dẫn đến tử vong hoặc làm gia tăng các biến chứng về gan như xơ gan, ung thư gan.

Nguyên nhân của gan thấm mỡ

Gan thấm mỡ là tình trạng tích tụ quá nhiều chất béo trong gan, có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Có nhiều nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ, bao gồm:

• Thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh: Lười vận động, ngủ không đủ giấc.
• Uống nhiều rượu bia: Cồn trong rượu bia được chuyển hóa thành chất béo trong gan, dẫn đến tích tụ chất béo và có thể gây tổn thương gan.
• Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, cholesterol, đường và tinh bột làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan thấm mỡ.
• Thừa cân, béo phì: Tích tụ mỡ trong cơ thể, đặc biệt là vùng bụng, dẫn đến gan nhiễm mỡ.
• Cholesterol cao: Khi có quá nhiều cholesterol, một phần sẽ được lưu trữ dưới dạng mỡ trong các mô của cơ thể, trong đó có gan.
• Các vấn đề sức khỏe: Người mắc bệnh tiểu đường, rối loạn mỡ máu, huyết áp cao, sụt cân quá nhanh, mắc các bệnh lý viêm gan virus, hội chứng buồng trứng đa nang,...
• Các yếu tố khác: Di truyền, sử dụng thuốc không phù hợp, mang thai.

Triệu chứng của gan thấm mỡ

Gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, do đó được ví như "kẻ giết người thầm lặng". Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển đến giai đoạn nặng hơn, một số triệu chứng sau đây có thể xuất hiện:

• Mệt mỏi: Đây là triệu chứng thường gặp nhất của gan nhiễm mỡ. Do chức năng gan suy yếu, cơ thể không được cung cấp đủ năng lượng, dẫn đến cảm giác mệt mỏi, thiếu sức sống.
• Đau bụng: Cơn đau thường xuất hiện ở vùng bụng trên bên phải - vị trí của gan. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, tùy thuộc vào mức độ tổn thương gan.
• Chán ăn, buồn nôn, nôn: Khi gan nhiễm mỡ, khả năng chuyển hóa chất béo của gan bị suy giảm, dẫn đến cảm giác chán ăn, buồn nôn và nôn mửa.
• Giảm cân: Do chán ăn và khó hấp thu chất dinh dưỡng, người bệnh gan nhiễm mỡ có thể bị sụt cân không rõ nguyên nhân.

Triệu chứng ít gặp hơn:

• Vàng da, vàng mắt: Khi gan bị tổn thương, bilirubin không được bài tiết ra khỏi cơ thể hiệu quả, dẫn đến da và mắt có màu vàng.
• Nước tiểu sẫm màu: Bilirubin dư thừa trong máu cũng có thể bài tiết qua nước tiểu, khiến nước tiểu có màu sẫm như hổ phách.
• Phù nề: Do gan suy yếu, khả năng sản xuất albumin (protein giúp giữ nước trong mạch máu) bị giảm, dẫn đến tình trạng phù nề ở chân, bụng hoặc toàn thân.
• Ngứa da: Ngứa da có thể do sự tích tụ muối mật trong da.
• Rối loạn ý thức: Trong trường hợp gan nhiễm mỡ tiến triển thành xơ gan, các chất độc hại có thể tích tụ trong não, dẫn đến rối loạn ý thức, lú lẫn, hôn mê.

Dấu hiệu cảnh báo gan nhiễm mỡ nặng:

• Bụng trướng to: Do sự tích tụ dịch trong khoang bụng.
• Xuất huyết tiêu hóa: Do tăng áp lực tĩnh mạch cửa, dẫn đến vỡ các tĩnh mạch thực quản.
• Lú lẫn, hôn mê: Do các chất độc hại trong máu tích tụ trong não.

Tuy nhiên, không phải tất cả những người bị gan nhiễm mỡ đều có các triệu chứng như trên. Một số người có thể có các triệu chứng khác hoặc không có triệu chứng nào. Nếu nhận thấy cơ thể có triệu chứng giống như trên thì bạn cần liên hệ với bác sĩ hay chuyên gia y tế để được hỗ trợ kịp thời.

Biến chứng của gan thấm mỡ

Bệnh gan thấm mỡ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm sau:

• Xơ gan: Tình trạng tích tụ mỡ trong gan lâu dài có thể dẫn đến xơ hóa và phá hủy mô gan, gây ra xơ gan.
• Ung thư gan: Gan thấm mỡ nặng và không được điều trị đúng cách có nguy cơ phát triển thành ung thư gan.
• Suy gan cấp tính: Trong một số trường hợp, gan thấm mỡ nặng có thể gây suy gan cấp tính, dẫn đến suy đa tạng và tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
• Rối loạn chuyển hóa: Tình trạng gan thấm mỡ ảnh hưởng đến chức năng của gan, làm rối loạn quá trình chuyển hóa lipid, glucose và các chất dinh dưỡng khác.
• Bệnh tim mạch: Rối loạn chuyển hóa do gan thấm mỡ có thể dẫn đến tăng cholesterol, triglycerid và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Bệnh thận: Các độc tố tích tụ do gan thấm mỡ có thể gây ra tổn thương thận, dẫn đến suy thận.

Vì vậy, việc phát hiện và điều trị bệnh gan thấm mỡ sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Những đối tượng có nguy cơ cao

Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh gan nhiễm mỡ bao gồm:

• Người thừa cân, béo phì: Có chỉ số BMI > 29 kg/m2, người có vòng bụng lớn (nam > 89 cm, nam > 79 cm).
• Người bị tiểu đường: Bệnh tiểu đường thường gắn liền với tình trạng kháng insulin, là nguyên nhân chính gây ra gan nhiễm mỡ.
• Người lạm dụng rượu: Uống rượu bia quá mức có thể gây tổn thương và tích tụ mỡ trong gan.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh gan nhiễm mỡ: Yếu tố di truyền cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Người nhiễm virus viêm gan B, C: Các virus viêm gan cũng có thể gây ra tình trạng nhiễm mỡ trong gan.
• Phụ nữ mang thai: Tình trạng tăng nội tiết tố trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ.
• Người sử dụng một số loại thuốc như corticosteroid, amiodarone: Một số loại thuốc cũng có thể gây ra tổn thương và nhiễm mỡ trong gan.

Vì vậy, những người thuộc các nhóm trên cần đặc biệt lưu ý tới sức khỏe gan và định kỳ kiểm tra để phát hiện, điều trị bệnh gan nhiễm mỡ sớm.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị

Phương pháp chẩn đoán

Các phương pháp chẩn đoán bệnh gan thấm mỡ bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống, việc sử dụng rượu bia, thuốc men và các triệu chứng mà bạn đang gặp phải.
• Xét nghiệm: Xét nghiệm đánh giá mức độ tổn thương gan bằng cách đo nồng độ men gan (AST, ALT, ALP, GGT) và các protein gan (albumin, globulin). Kiểm tra chỉ số cholesterol, triglyceride, đường huyết,...
• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm gan, chụp CT hoặc MRI gan là những phương pháp có thể cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về gan, giúp chẩn đoán các biến chứng của gan thấm mỡ như xơ gan, ung thư gan.
• Sinh thiết gan: Sinh thiết gan là phương pháp lấy một mẫu nhỏ gan để xét nghiệm dưới kính hiển vi. Sinh thiết gan chỉ được thực hiện trong một số trường hợp nghi ngờ xơ gan hoặc ung thư gan.

Kết hợp các phương pháp chẩn đoán trên sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác về tình trạng gan thấm mỡ và mức độ bệnh.

Phương pháp điều trị

Các phương pháp điều trị chính cho bệnh gan thấm mỡ bao gồm:

• Điều chỉnh lối sống: Giảm cân nếu thừa cân, béo phì, hạn chế rượu bia, ăn uống lành mạnh, tăng cường chất xơ, tập thể dục đều đặn.
• Điều trị y học: Dùng thuốc điều hòa lipid máu, thuốc điều trị bệnh tiểu đường, các loại thuốc bảo vệ gan.
• Điều trị can thiệp: Phẫu thuật giảm cân (nếu béo phì nặng) hoặc ghép gan (trong trường hợp xơ gan nặng).

Mục tiêu của điều trị là giảm tích tụ mỡ trong gan, cải thiện chức năng gan và ngăn ngừa tiến triển đến xơ gan, ung thư gan. Việc áp dụng đồng thời nhiều biện pháp trên sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất.

Những biện pháp phòng chống bệnh gan thấm mỡ

Việc phòng ngừa gan thấm mỡ là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp hiệu quả:

Duy trì cân nặng hợp lý

Giảm cân nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, bạn nên giảm cân từ từ, khoảng 0,5 - 1 kg mỗi tuần. Bên cạnh đó, duy trì cân nặng hợp lý bằng cách ăn uống khoa học và tập thể dục thường xuyên.

Tập thể dục thường xuyên giúp đốt cháy calo, giảm cân, cải thiện sức khỏe tim mạch và kiểm soát lượng đường trong máu. Ngoài ra, bạn cần ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi và tái tạo năng lượng. Luôn có tinh thần khỏe mạnh, thoải mái bằng cách tập yoga, thiền, nghe nhạc,...

Ăn uống lành mạnh

Hạn chế thực phẩm nhiều chất béo bão hòa, cholesterol và đường:

• Chất béo bão hòa và cholesterol có trong các thực phẩm như thịt đỏ, nội tạng động vật, da động vật, thức ăn nhanh, đồ chiên rán.
• Đường có trong các thực phẩm như bánh kẹo, nước ngọt, nước ép trái cây đóng hộp.

Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ giúp giảm cholesterol, hỗ trợ tiêu hóa và kiểm soát lượng đường trong máu. Đồng thời, bổ sung vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe của gan, như vitamin E, C, A, D, K, B1, B6, axit folic, sắt, kẽm, từ thực phẩm hoặc viên uống bổ sung.

Rượu bia là nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ. Do đó, bạn nên hạn chế hoặc tránh uống rượu bia hoàn toàn để bảo vệ sức khỏe của gan.

Bỏ thuốc lá

Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ. Do đó, bạn nên bỏ thuốc lá để bảo vệ sức khỏe của gan và toàn bộ cơ thể của bạn nhé.

Kiểm soát tốt các bệnh lý nền

Một số bệnh lý nền như tiểu đường, cao huyết áp, rối loạn mỡ máu có thể làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ. Vì vậy, bạn cần kiểm soát tốt các bệnh lý này bằng cách tuân thủ phương pháp điều trị theo chỉ định bác sĩ hay chuyên gia y tế.

Gợi ý một số thực phẩm tốt cho người mắc bệnh gan thấm mỡ

Dưới đây là một số gợi ý về các thực phẩm tốt cho người mắc bệnh gan nhiễm mỡ:

• Rau và trái cây: Rau xanh như rau bina, rau cải, rau diếp, cà chua, ớt chuông. Trái cây như cam, quýt, ổi, dâu tây, dưa hấu, bơ. Các loại rau và trái cây này chứa nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ, góp phần hỗ trợ chức năng gan.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám chứa chất xơ, giúp cải thiện chuyển hóa glucose và lipid.
• Cá: Cá béo như cá hồi, cá trích, cá thu chứa axit béo omega-3 có tác dụng chống viêm, bảo vệ gan.
• Các loại đậu: Đậu các loại như đậu lăng, đậu gà, đậu nành. Cung cấp protein, chất xơ và các vitamin, khoáng chất.
• Các loại hạt: Hạt bí, hạt lanh, hạt óc chó, hạt hướng dương giàu chất béo lành mạnh, vitamin E và các chất béo không bão hòa đơn có tác dụng chống oxy hóa, giảm cholesterol và bảo vệ gan.
• Trà xanh: Uống trà xanh mỗi ngày giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa và bảo vệ gan.

Ngoài ra, bạn cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.

Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về gan thấm mỡ là gì và các kiến thức liên quan. Bệnh gan nhiễm mỡ đang trở thành một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, cần được quan tâm và có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Với sự chăm sóc và quản lý bệnh đúng cách, bệnh nhân hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, có chất lượng cuộc sống cao và tận hưởng những niềm vui trong cuộc sống.