Lá lốt có tác dụng gì? Cách dùng lá lốt tốt cho sức khỏe

Trong vườn nhà người Việt có một loại rau gia vị quen thuộc, vừa dùng để chế biến món ăn ngon, lại vừa được dùng như một vị thuốc trong vườn nhà. Đó chính là lá lốt - thành phần có mặt trong nhiều bài thuốc chữa bệnh của Y học cổ truyền. Trong bài viết này, bạn hãy cùng Nhà thuốc Long Châu khám phá những lợi ích bất ngờ mà lá lốt mang đến cho sức khỏe.

Tổng quan về lá lốt

Lá lốt là một loại cây thảo thuộc họ Hồ tiêu (Piperaceae), có tên khoa học là Piper lolot. Theo tài liệu thực vật học, lá lốt có nguồn gốc từ các nước Đông Nam Á và Nam Trung Quốc. Đây là loại cây mọc hoang dại tự nhiên ở những nơi có khí hậu nhiệt đới ẩm, và được trồng phổ biến tại nhiều quốc gia như Việt Nam, Lào, Campuchia và Thái Lan.

Ở Việt Nam, lá lốt mọc nhiều ở các khu vực miền núi, ven bờ sông suối, hàng rào hoặc trong vườn nhà. Loại cây này dễ sinh trưởng, không kén đất và thường được người dân trồng để làm rau gia vị hoặc dùng làm vị thuốc.

Trong ẩm thực Việt Nam, có rất nhiều món ăn sử dụng lá lốt như loại rau thơm tốt cho sức khỏe, làm tăng hương vị. Trong Y học cổ truyền của nước ta cũng có không ít bài thuốc từ lá lốt được lưu truyền rộng rãi.

Đặc điểm của lá lốt

Lá lốt là cây thân thảo, mọc bò hoặc hơi leo, thân có màu xanh hoặc hơi tím, mềm và có các đốt thân. Lá mọc so le, hình tim hoặc gần giống hình trứng, đầu nhọn, mặt trên màu xanh đậm, bóng, mặt dưới nhạt hơn, có gân rõ. Khi vò nát, lá có mùi thơm dễ chịu đặc trưng.

Hoa lá lốt mọc thành bông dạng búp dài, thường ra hoa vào mùa hè. Cây lá lốt thường mọc hoang hoặc được trồng nhiều ở vườn nhà, bờ tường, dưới tán cây hoặc những nơi ẩm ướt.

Giá trị dinh dưỡng của lá lốt

Trong 100g lá lốt tươi có chứa các thành phần dinh dưỡng cơ bản như:

• Năng lượng: khoảng 40 - 50 kcal;
• Nước: khoảng 85 - 90 g;
• Chất xơ: khoảng 2,6 - 3,2 g;
• Protein: khoảng 2,3 - 2,8 g;
• Chất béo: khoảng 0,5 - 0,7 g;
• Carbohydrate: khoảng 3,5 - 4,5 g;
• Canxi: khoảng 170 - 200 mg;
• Phốt pho: khoảng 50 - 65 mg;
• Sắt: khoảng 2,4 - 2,7 mg;
• Magie: khoảng 35 - 40 mg;
• Kali: khoảng 250 - 300 mg;
• Vitamin C: khoảng 45 - 60 mg;
• Beta-carotene (tiền vitamin A): khoảng 300 - 500 µg;
• Vitamin B1, B2, B3: lượng nhỏ, hỗ trợ chuyển hóa năng lượng;
• Tinh dầu: chứa các thành phần như piperin, β-caryophyllene, và các hợp chất phenolic có tác dụng kháng khuẩn và chống viêm nhẹ.

Lá lốt có tác dụng gì?

Lá lốt không chỉ là nguyên liệu nấu ăn được người Việt dùng phổ biến mà còn được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh.

Cải thiện đau nhức xương khớp

Lá lốt chữa đau nhức xương khớp được nhiều người đánh giá là hiệu quả, nhất là những trường hợp đau mỏi do thời tiết thay đổi. Các hoạt chất có tính kháng viêm, giảm đau tự nhiên trong lá lốt giúp làm dịu tình trạng viêm sưng, hỗ trợ cải thiện viêm khớp mãn tính, thoái hóa khớp.

Trị bệnh ra mồ hôi tay chân

Theo kinh nghiệm dân gian, lá lốt có thể giúp cải thiện tình trạng ra mồ hôi tay chân nhờ tính kháng khuẩn và hỗ trợ làm khô vùng da khi sử dụng ngoài da. Lá lốt không chỉ giúp tay chân khô ráo hơn mà còn ngăn ngừa viêm da, nấm kẽ tay chân. Đây là phương pháp an toàn, lành tính, có thể áp dụng lâu dài tại nhà.

Cải thiện rối loạn tiêu hóa, đầy hơi, khó tiêu

Lá lốt còn giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn, chữa đầy bụng, khó tiêu, rối loạn tiêu hóa nhẹ. Các hợp chất trong lá lốt có khả năng giảm co thắt đường ruột, hỗ trợ quá trình hấp thu dưỡng chất tốt hơn.

Giảm đau bụng kinh, khí hư ở phụ nữ

Với tính ấm, tán hàn và điều hòa khí huyết, lá lốt có thể giúp giảm co thắt tử cung, giảm đau bụng kinh tự nhiên, đồng thời cải thiện tình trạng khí hư loãng do nhiễm hàn khí.

Kháng viêm, sát khuẩn, hỗ trợ điều trị viêm nhiễm ngoài da

Lá lốt có khả năng kháng viêm và sát khuẩn mạnh nhờ chứa tinh dầu và các hoạt chất sinh học như piperidin, flavonoid. Chúng ta có thể dùng lá lốt để hỗ trợ điều trị mụn nhọt, viêm da nhẹ, nhất là khi không muốn dùng kháng sinh tại chỗ thường xuyên.

Làm ấm cơ thể, giảm triệu chứng cảm lạnh

Với tính ấm và khả năng tăng tuần hoàn máu, lá lốt giúp giữ ấm cơ thể, hỗ trợ trị cảm lạnh. Khi bị cảm lạnh, người bệnh có thể uống nước lá lốt tươi ấm hoặc xông hơi toàn thân bằng lá lốt nấu với gừng tươi. Phương pháp này giúp toát mồ hôi, đẩy hàn khí ra ngoài, đồng thời giảm cảm giác đau nhức và nghẹt mũi khi cảm cúm.

Cách sử dụng lá lốt hiệu quả

Lá lốt là loại rau gia vị và dược liệu dân gian quen thuộc, nếu biết sử dụng đúng cách sẽ giúp phát huy tối đa lợi ích cho sức khỏe. Dưới đây là những cách sử dụng lá lốt phổ biến và hiệu quả mà bạn có thể áp dụng hằng ngày.

Dùng trong chế biến món ăn

Lá lốt là nguyên liệu quen thuộc trong nhiều món ăn của người Việt, không chỉ giúp tăng hương vị mà còn hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả. Lá lốt thường được dùng để cuốn thịt nướng, đặc biệt là món bò nướng lá lốt nổi tiếng.

Ngoài ra, người ta còn dùng lá lốt ăn sống, thêm vào các món canh, món xào, nấu lẩu hoặc cho vào trứng chiên, cháo. Cách sử dụng này giúp làm ấm bụng, giảm cảm giác đầy hơi, lạnh bụng và tạo hương thơm đặc trưng cho món ăn.

Tuy nhiên, khi chế biến lá lốt, cần lưu ý không nên nấu quá lâu hoặc ở nhiệt độ quá cao để tránh làm mất các hợp chất có lợi và mùi thơm tự nhiên của nó.

Dùng làm bài thuốc chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ chữa bệnh

Theo y học cổ truyền, lá lốt mang tính ấm, vị cay nhẹ, có tác dụng tán hàn (đuổi lạnh), giảm đau, tiêu thũng (giảm sưng), kháng viêm hiệu quả. Nhờ đặc tính này, lá lốt thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian điều trị các chứng bệnh do lạnh gây ra như: Đau nhức xương khớp, cảm lạnh, đầy bụng, tiêu chảy, tê bì chân tay,… Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh bằng lá lốt được áp dụng phổ biến:

• Để chữa đau nhức xương khớp do thời tiết, bạn có thể sắc lá lốt lấy nước uống mỗi ngày, giã lá lốt tươi với muối để đắp ngoài vùng khớp đau hoặc đun lá lốt tươi với ít muối để ngâm tay chân mỗi tối trước khi ngủ.
• Khi bị đầy bụng, khó tiêu, rối loạn tiêu hóa nhẹ, người bệnh có thể dùng lá lốt nấu nước uống hoặc nấu lá lốt trong các món canh, xào làm gia vị kích thích tiêu hóa.
• Theo kinh nghiệm dân gian, phụ nữ có thể dùng lá lốt kết hợp với ngải cứu, ích mẫu sắc uống để hỗ trợ giảm đau bụng kinh hoặc khí hư do lạnh bụng. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, nhất là với người có bệnh lý phụ khoa hoặc đang mang thai.
• Muốn chữa viêm da cơ địa bằng lá lốt, bạn có thể lấy lá lốt tươi giã nát, đắp trực tiếp lên vùng da tổn thương.
• Để chữa thoái hóa cột sống bằng lá lốt, bạn có thể lấy lá lốt, ngải cứu, muối trắng sao vàng lên rồi đắp lên khu vực cột sống bị thoái hóa khoảng 30 phút mỗi ngày.

Lưu ý khi sử dụng lá lốt

Mặc dù lá lốt mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng nếu sử dụng không đúng cách có thể gây ra những tác dụng không mong muốn. Vì vậy, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Sử dụng với liều lượng hợp lý

Lá lốt có nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng không nên lạm dụng. Đối với người bình thường, chỉ nên sử dụng khoảng 50 - 100g lá lốt tươi mỗi ngày để đảm bảo an toàn. Việc sử dụng quá nhiều, đặc biệt là dưới dạng nước sắc hoặc nước uống cô đặc, có thể làm tăng nguy cơ gây nóng trong người hoặc rối loạn tiêu hóa.

Không nên dùng liên tục trong thời gian dài

Lá lốt có tính ấm, nếu sử dụng với tần suất quá dày đặc hoặc liên tục trong nhiều ngày có thể khiến cơ thể tích tụ tính nhiệt, mất cân bằng tiêu hóa. Tốt nhất nên sử dụng lá lốt xen kẽ trong khẩu phần ăn hoặc theo từng đợt ngắn nếu dùng với mục đích hỗ trợ điều trị.

Thận trọng với người có cơ địa nóng hoặc táo bón

Những người thường xuyên bị táo bón, nhiệt miệng, nóng trong người nên hạn chế ăn nhiều lá lốt, đặc biệt dưới dạng nước sắc hoặc ăn sống số lượng lớn. Do lá lốt có tính ấm, khi dùng quá mức sẽ dễ làm trầm trọng thêm các triệu chứng trên, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể.

Phụ nữ mang thai trước khi dùng lá lốt nên tham khảo bác sĩ

Mặc dù lá lốt có thể mang lại lợi ích nhất định, những phụ nữ mang thai, nhất là trong 3 tháng đầu, nên thận trọng khi sử dụng. Việc ăn quá nhiều lá lốt hoặc dùng nước sắc đậm đặc có thể kích thích co bóp tử cung.

Tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng lá lốt

Khi sử dụng lá lốt không đúng cách hoặc lạm dụng, người dùng có thể gặp một số tác dụng phụ sau:

• Lá lốt chứa tinh dầu tự nhiên như piperin, β-caryophyllene và các hợp chất phenolic. Đối với người có cơ địa nhạy cảm, các chất này có thể kích thích hệ miễn dịch, dẫn tới phản ứng dị ứng khi tiếp xúc trực tiếp hoặc ăn phải. Người đã từng dị ứng với các loại thực vật cùng họ với lá lốt như hồ tiêu, trầu không có nguy cơ dị ứng chéo với lá lốt.
• Nếu ăn quá nhiều hoặc sử dụng lá lốt thường xuyên trong thời gian dài có thể gây ra tình trạng nóng trong người. Biểu hiện thường gặp là khô miệng, khát nước, nóng rát cổ họng, nổi mụn hoặc cảm giác bứt rứt khó chịu.
• Ngoài ra, ăn lá lốt khi bụng đói hoặc chế biến chưa kỹ cũng có thể làm tăng nguy cơ khó chịu ở đường tiêu hóa, đặc biệt ở những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm.

Lá lốt, một loại cây dân dã, thực sự mang lại nhiều lợi ích khi được sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, bạn hãy luôn nhớ rằng các bài thuốc dân gian chỉ mang tính hỗ trợ và không thể thay thế cho thuốc chữa bệnh. Nếu có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cách điều trị phù hợp nhất.