Mù màu đa sắc là gì? Cách kiểm tra mù màu đa sắc chính xác

Mù màu không đơn thuần là việc nhầm lẫn giữa màu đỏ và xanh như nhiều người nghĩ. Một số người mắc chứng mù màu đa sắc, gặp khó khăn trong việc nhận biết và phân biệt nhiều màu sắc cùng lúc. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày mà còn gây ra nhiều trở ngại trong học tập và công việc. Hiểu đúng về mù màu đa sắc sẽ giúp người mắc chủ động tìm hướng thích nghi và cải thiện chất lượng sống.

Mù màu đa sắc là gì?

Mù màu là một rối loạn thị giác khiến người mắc không thể phân biệt một số màu sắc nhất định hoặc không nhìn thấy màu sắc nào. Mù màu đa sắc là tình trạng người mắc vẫn có thể nhìn thấy màu sắc, nhưng không phân biệt được một số nhóm màu nhất định. Nhưng họ có thể bị nhầm lẫn hoặc nhận biết những nhóm màu này kém rõ ràng. Có hai dạng mù màu đa sắc chính:

• Mù màu đỏ - xanh lá cây (Protanomaly và Deuteranomaly): Với dạng Protanomaly (giảm nhận biết màu đỏ), người mắc khó phân biệt màu đỏ với xanh lá cây, màu đỏ thường nhạt hơn hoặc giống màu nâu/xanh lá. Dạng Deuteranomaly (giảm nhận biết màu xanh lá cây) là dạng phổ biến nhất, khiến màu xanh lá bị nhạt hoặc bị nhầm với màu vàng/đỏ.
• Mù màu xanh dương - vàng (Tritanomaly và Tritanopia): Với dạng Tritanomaly (giảm nhận biết màu xanh dương), người mắc khó phân biệt màu xanh dương với màu xanh lá cây và vàng. Với dạng Tritanopia (không nhận biết được màu xanh dương), mọi thứ trong mắt người bệnh đều có màu xanh dương và họ sẽ bị nhầm lẫn với màu xám hoặc xanh lá cây.

Một số nghiên cứu từ National Eye Institute (NEI, 2023) cho thấy, trên 60% người mù màu đa sắc nhầm lẫn các sắc thái đỏ - xanh lá - xanh lam với nhau.

Nguyên nhân gây mù màu đa sắc

Mù màu đa sắc thường do gen lặn trên nhiễm sắc thể X. Điều này lý giải tại sao nam giới mắc bệnh nhiều hơn nữ giới. Nếu một nam giới nhận nhiễm sắc thể X bị lỗi từ mẹ, anh ta sẽ mắc mù màu. Trong khi đó, nữ giới cần cả hai nhiễm sắc thể X bị lỗi mới phát bệnh.

Các tế bào nón trong võng mạc mắt người chứa các loại protein opsin đặc hiệu, giúp phát hiện và phân biệt màu sắc bằng cách hấp thụ ánh sáng ở các bước sóng khác nhau. Ba loại tế bào nón chính tương ứng với ba loại opsin: opsin nhạy với ánh sáng đỏ (OPN1LW), opsin nhạy với ánh sáng lục (OPN1MW), và opsin nhạy với ánh sáng lam (OPN1SW). Đột biến trong các gene OPN1LW (mã hóa opsin nhạy với ánh sáng đỏ), OPN1MW (mã hóa opsin nhạy với ánh sáng lục), hoặc OPN1SW (mã hóa opsin nhạy với ánh sáng lam) có thể làm suy giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng nhận diện màu sắc.

Ngoài ra, một số bệnh lý như thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể hoặc tổn thương thần kinh thị giác có thể gây mù màu thứ phát. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, sử dụng một số loại thuốc (như thuốc chống sốt rét, thuốc chống loạn thần) cũng có thể làm giảm khả năng nhận biết màu sắc dẫn đến mù màu đa sắc.

Mù màu đa sắc ảnh hưởng đến cuộc sống thế nào?

Mặc dù mù màu đa sắc không ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, nhưng nó có thể tác động đáng kể đến chất lượng cuộc sống và khả năng làm việc của người bệnh. Trong giao thông, người mắc mù màu đa sắc có thể nhầm lẫn giữa đèn đỏ và đèn xanh. Điều này làm tăng nguy cơ tai nạn nếu không có hệ thống nhận diện bổ trợ như vị trí cố định của đèn tín hiệu. Một số quốc gia còn có quy định hạn chế cấp bằng lái xe cho người mắc chứng mù màu nặng.

Về thời trang, việc phối hợp trang phục trở nên khó khăn khi người mắc không thể nhận diện chính xác màu sắc. Họ có thể mặc quần áo có màu sắc lệch tông mà không nhận ra, ảnh hưởng đến thẩm mỹ cá nhân. Học sinh bị mù màu đa sắc có thể gặp khó khăn khi phân biệt biểu đồ, bản đồ hoặc hệ thống mã màu trong sách vở. Người bị mù màu sẽ không có cơ hội phát triển nghề nghiệp ở các lĩnh vực như thiết kế, nghiên cứu, thời trang, kiểm tra chất lượng sản phẩm màu sắc…

Cách kiểm tra mù màu đa sắc chính xác

Để kiểm tra mù màu đa sắc, bác sĩ thường sử dụng các bài kiểm tra chuyên biệt. Dưới đây là những phương pháp phổ biến:

Bài kiểm tra Ishihara

Bài kiểm tra mù màu Ishihara là phương pháp phổ biến nhất để kiểm tra mù màu. Người bệnh sẽ được yêu cầu đọc các con số hoặc hình dạng được tạo thành từ những chấm màu có sự pha trộn tinh tế. Nếu ai đó không thể phân biệt đúng số hoặc hình trên bảng thử, có thể họ đã mắc một dạng mù màu đa sắc.

Farnsworth D-15 Test

Farnsworth D-15 Test giúp kiểm tra khả năng sắp xếp màu sắc theo trình tự chuyển đổi tự nhiên. Người tham gia phải sắp xếp các viên màu theo dải màu liền kề nhau. Đây là bài kiểm tra dành cho những trường hợp mù màu nghiêm trọng hơn, giúp đánh giá chính xác mức độ rối loạn sắc giác.

Xét nghiệm điện võng mạc (ERG)

Phương pháp đo điện võng mạc ERG này đo hoạt động của tế bào nón trong võng mạc, những tế bào chịu trách nhiệm cảm nhận màu sắc. Bác sĩ sẽ sử dụng điện cực để ghi lại phản ứng của võng mạc khi tiếp xúc với ánh sáng. Phương pháp này giúp xác định mức độ tổn thương của tế bào nón và phân loại dạng mù màu.

Xét nghiệm di truyền

Mù màu đa sắc thường có yếu tố di truyền nên xét nghiệm gene có thể giúp xác định nguyên nhân. Bác sĩ sẽ kiểm tra đột biến ở các gene liên quan đến tế bào nón, giúp chẩn đoán chính xác tình trạng mù màu bẩm sinh.

Có cách nào cải thiện mù màu đa sắc không?

Hiện nay, mù màu đa sắc di truyền không thể chữa khỏi hoàn toàn. Nhưng có một số giải pháp giúp người bệnh cải thiện khả năng nhận diện màu sắc.

Kính lọc màu chuyên biệt

Một trong những phương pháp phổ biến là kính cho người mù màu với tính năng lọc màu chuyên biệt. Các loại kính như EnChroma hoặc Pilestone giúp tăng độ tương phản giữa các màu sắc. Chúng giúp người mù màu nhận diện màu tốt hơn. Tuy nhiên, kính không thể giúp họ nhìn thấy màu sắc giống như người bình thường.

Ứng dụng hỗ trợ nhận diện màu sắc

Các ứng dụng hỗ trợ nhận diện màu sắc trên điện thoại cũng rất hữu ích. Những ứng dụng như Color Blind Pal, Seeing AI có thể quét và mô tả màu sắc theo thời gian thực. Chúng giúp người dùng chọn quần áo, nhận biết tín hiệu giao thông hoặc đọc tài liệu có màu sắc phức tạp.

Ký hiệu và nhãn dán màu

Ký hiệu và nhãn dán màu cũng là một giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả để hỗ trợ người bệnh trong cuộc sống. Người mắc mù màu có thể sử dụng nhãn dán có ký hiệu hoặc ghi chú bằng chữ trên đồ vật để phân biệt màu sắc dễ dàng hơn. Trong môi trường làm việc, nhiều ngành công nghiệp cũng áp dụng hệ thống ký hiệu thay vì chỉ dựa vào màu sắc. Điều này giúp người mắc mù màu có thể làm việc hiệu quả mà không bị hạn chế bởi vấn đề thị giác.

Mù màu đa sắc là một dạng rối loạn thị giác phức tạp, tác động đến cách người bệnh cảm nhận thế giới màu sắc. Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, người bệnh có thể cải thiện phần nào nhờ công nghệ hỗ trợ và các biện pháp thích nghi.