Nguyên nhân sinh non: Giải đáp chi tiết

Sinh non không chỉ làm tăng nguy cơ tử vong ở trẻ sơ sinh mà còn để lại nhiều di chứng về sức khỏe lâu dài. Việc tìm hiểu nguyên nhân sinh non sẽ giúp các mẹ bầu và gia đình có sự chuẩn bị tốt hơn để đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh. Bài viết này sẽ cung cấp cho các mẹ bầu thông tin về nguyên nhân chính dẫn đến sinh non, đồng thời chia sẻ những biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Sinh non là gì?

Sinh non là tình trạng em bé chào đời trước tuần thứ 37 của thai kỳ. Dựa trên thời điểm sinh, sinh non được phân loại như sau:

• Sinh cực non: Trước 28 tuần
• Sinh rất non: Từ 28 đến 32 tuần
• Sinh non trung bình - muộn: Từ 32 đến 37 tuần

Trẻ sinh non thường đối mặt với nguy cơ cao về các vấn đề sức khỏe như suy hô hấp, chậm phát triển hoặc các bệnh lý về thần kinh. Trẻ sinh càng sớm thì nguy cơ biến chứng càng lớn, do đó việc hiểu và phòng tránh nguyên nhân sinh non là điều vô cùng quan trọng.

Nguyên nhân sinh non là do đâu?

Nguyên nhân từ sức khỏe mẹ bầu

Bệnh lý nền:

• Tiểu đường: Tiểu đường thai kỳ hoặc tiểu đường có từ trước khi mang thai ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất trong cơ thể mẹ. Nếu lượng đường trong máu không được kiểm soát tốt, nó có thể gây rối loạn sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ chuyển dạ sớm.
• Huyết áp cao: Tăng huyết áp mãn tính hoặc tăng huyết áp thai kỳ làm giảm lưu lượng máu đến nhau thai, hạn chế cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho thai nhi. Điều này có thể kích thích cơ thể mẹ chuyển dạ sớm để bảo vệ thai nhi khỏi tình trạng thiếu oxy kéo dài.
• Bệnh tim: Thai kỳ đòi hỏi trái tim hoạt động mạnh hơn để bơm máu nuôi dưỡng thai nhi, nên nếu mẹ mắc bệnh tim, cơ thể dễ rơi vào trạng thái quá tải, dẫn đến biến chứng như chuyển dạ sớm hoặc suy thai, buộc phải sinh non để giảm áp lực.
• Hội chứng kháng phospholipid (APS): Đây là một rối loạn tự miễn khiến cơ thể sản xuất kháng thể gây đông máu bất thường. APS làm hình thành các cục máu đông trong mạch máu nhau thai, cản trở dòng máu đến thai nhi, dẫn đến hạn chế tăng trưởng thai nhi hoặc sinh non.
• Béo phì: Mẹ bầu có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao trước hoặc trong thai kỳ dễ bị viêm mãn tính do mô mỡ dư thừa tiết ra các cytokine gây viêm. Viêm mãn tính có thể kích thích tử cung co bóp trước khi đủ tháng, làm tăng nguy cơ sinh non.
• Tiền sản giật và sản giật: Tiền sản giật là tình trạng huyết áp cao nghiêm trọng kèm theo protein trong nước tiểu, thường xuất hiện sau tuần 20 của thai kỳ. Nếu không được kiểm soát, tiền sản giật có thể tiến triển thành sản giật, gây nguy hiểm đến tính mạng. Trong những trường hợp này, sinh non thường là giải pháp bắt buộc để cứu sống cả mẹ và bé, đặc biệt khi thai nhi đã đủ khả năng sống sót ngoài tử cung.
• Nhiễm trùng khi mang thai: Các bệnh nhiễm trùng như STIs, UTIs, trùng roi âm đạo, hoặc viêm âm đạo do vi khuẩn có thể kích thích tử cung co bóp, dẫn đến sinh non.

Vấn đề về tử cung và cổ tử cung:

• Hở eo cổ tử cung: Đây là tình trạng cổ tử cung ngắn hoặc yếu, không đủ khả năng giữ thai nhi trong suốt thai kỳ. Hở eo cổ tử cung thường không gây triệu chứng rõ ràng cho đến khi chuyển dạ bắt đầu hoặc màng ối bị áp lực quá mức mà vỡ sớm.
• Tử cung dị dạng: Các bất thường bẩm sinh như tử cung hai sừng, tử cung có vách ngăn, hoặc tử cung đơn sừng làm giảm không gian phát triển của thai nhi. Khi thai lớn dần, tử cung không thể giãn nở đủ để giữ thai, dẫn đến co bóp tử cung và sinh non.
• Nhau tiền đạo: Nhau thai bám thấp ở đoạn dưới tử cung, che phủ một phần hoặc toàn bộ cổ tử cung. Tình trạng này gây chảy máu âm đạo, đặc biệt ở tam cá nguyệt thứ ba, và thường yêu cầu sinh mổ khẩn cấp trước khi đủ tháng để tránh nguy hiểm cho mẹ và bé.
• Nhau bong non: Nhau thai tách khỏi thành tử cung trước khi sinh, làm gián đoạn cung cấp oxy và dinh dưỡng cho thai nhi. Đây là tình trạng cấp cứu y tế, thường dẫn đến sinh non đột ngột để cứu thai nhi, kèm theo nguy cơ băng huyết cho mẹ.

Nguyên nhân từ thai

Tình trạng của thai nhi cũng có thể là nguyên nhân sinh non.

• Mang thai đôi hoặc nhiều thai: Mang thai nhiều hơn 1 con khiến nguy cơ sinh non tăng cao. Nguyên nhân bao gồm hormone corticotropin releasing tăng, protein hoạt động bề mặt A gây viêm hoặc tử cung bị căng quá mức.
• Thai nhi bị dị tật bẩm sinh: Thai nhi mắc các dị tật bẩm sinh nghiêm trọng, đặc biệt là những dị tật không tương thích với sự sống hoặc gây nguy hiểm cho sức khỏe của mẹ, có thể khiến cơ thể mẹ tự kích hoạt cơ chế sinh non như một phản ứng “đào thải” tự nhiên.
• Hạn chế tăng trưởng thai nhi (FGR): Đây là tình trạng thai nhi phát triển chậm hơn so với tiêu chuẩn của tuổi thai, thường do thiếu hụt oxy hoặc dinh dưỡng từ nhau thai. FGR làm tăng nguy cơ sinh non.
• Đa ối (Polyhydramnios): Đa ối xảy ra khi lượng nước ối trong tử cung vượt quá mức bình thường. Lượng nước ối quá lớn khiến tử cung căng quá mức, kích thích co bóp và có thể gây vỡ ối sớm, dẫn đến chuyển dạ đột ngột.
• Vỡ ối non (PPROM): Vỡ ối non là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của sinh non. Đây là tình trạng màng ối vỡ trước tuần 37 của thai kỳ mà không kèm dấu hiệu chuyển dạ ngay lập tức. Khi PPROM xảy ra, nguy cơ nhiễm trùng cho cả mẹ và thai nhi tăng cao, buộc bác sĩ phải gây sinh sớm để bảo vệ sức khỏe của cả hai.
• Hội chứng truyền máu song thai (TTTS): Đây là một biến chứng nghiêm trọng ở các cặp song thai cùng trứng chia sẻ chung nhau thai. Trong TTTS, máu được truyền không đều giữa hai thai nhi, gây mất cân bằng nghiêm trọng khi một thai nhận quá nhiều máu (thai nhận) và một thai nhận quá ít (thai cho). Điều này làm tăng nguy cơ sinh non do suy thai hoặc tử cung bị kích thích bởi đa ối.

Nguyên nhân khác

• Hút thuốc lá, rượu bia, ma túy làm giảm oxy đến thai nhi, tăng nguy cơ nhau bong non.
• Căng thẳng kéo dài ảnh hưởng đến hormone, gây co bóp tử cung.
• Dinh dưỡng kém, thiếu chất như sắt, axit folic làm thai kỳ không ổn định.
• Lao động nặng hoặc tiếp xúc hóa chất gây áp lực lên cơ thể, dễ dẫn đến sinh non.
• Tuổi mẹ dưới 18 hoặc trên 35 tuổi có nguy cơ sinh non cao hơn.
• Làm việc trong thời gian dài, đặc biệt là phải đứng nhiều.

Biện pháp phòng ngừa sinh non hiệu quả

• Khám thai định kỳ để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường, cao huyết áp.
• Bổ sung đầy đủ protein, sắt, canxi, axit folic.
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có cồn và caffeine.
• Tránh căng thẳng, lo âu kéo dài.
• Tập yoga, thiền hoặc các bài tập thư giãn phù hợp.
• Không hút thuốc, uống rượu bia.
• Hạn chế làm việc nặng hoặc tiếp xúc hóa chất độc hại.

Sinh non là vấn đề nghiêm trọng nhưng có thể phòng tránh nếu hiểu rõ nguyên nhân sinh non và thực hiện các biện pháp bảo vệ thai kỳ. Khám thai định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh và nhận biết dấu hiệu bất thường là chìa khóa để đảm bảo quá trình sinh nở an toàn và khoẻ mạnh. Chúc các mẹ có một thai kỳ suôn sẻ và sớm chào đón bé yêu của mình.