Nhồi máu cơ tim không ST chênh lên là bệnh lý gì? Có nguy hiểm không?

Nhồi máu cơ tim không ST chênh lên là gì?

Nhồi máu cơ tim không ST chênh lên (Non ST-segment elevation myocardial infarction, NSTEMI) là một dạng của hội chứng vành cấp, xảy ra do tắc nghẽn một nhánh của động mạch vành, làm tổn thương cơ tim nhưng không rộng rãi như trong STEMI, chủ yếu là nhồi máu vùng cơ tim sát nội tâm mạc nên còn được gọi là nhồi máu cơ tim dưới nội mạc.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Các triệu chứng nhồi máu cơ tim không ST chênh lên thường không thể phân biệt được với các triệu chứng đau thắt ngực không ổn định. Hầu hết bệnh nhân đều có biểu hiện đau ngực.

NSTEMI thường xuất hiện các triệu chứng như:

• Đau thắt ngực: Đau dưới xương ức như bóp chặt, xảy ra khi nghỉ ngơi hoặc khi gắng sức tối thiểu. Thường kéo dài hơn 10 phút và có thể lan ra cánh tay, cổ hoặc hàm.
• Khó thở hoặc cảm thấy khó thở.
• Buồn nôn, khó chịu hoặc đau dạ dày (có thể cảm thấy khó tiêu hoặc ợ chua).
• Tim đập nhanh.
• Cảm giác lâng lâng, chóng mặt hoặc bất tỉnh.
• Da nhợt nhạt, vã mồ hôi.

Mặc dù phụ nữ có thể gặp bất kỳ triệu chứng nào được mô tả ở trên, nhưng ít có khả năng biểu hiện các triệu chứng khó chịu như khó tiêu hoặc đau ở giữa ngực. Nhiều khả năng sẽ có các triệu chứng sau:

• Mệt mỏi, khó thở hoặc mất ngủ bắt đầu trước cơn đau tim.
• Cơn đau lan ra đến hàm, cổ, vai, cánh tay, lưng hoặc bụng.
• Buồn nôn và ói mửa.

Biến chứng có thể gặp khi mắc nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Các biến chứng của NSTEMI là thứ yếu do tác động toàn thân của bệnh hơn là các biến chứng về cấu trúc của STEMI:

• Bệnh cơ tim với tình trạng giảm vận động lan tỏa có thể gặp như chứng phình động mạch thất trái hoặc rối loạn chức năng cơ nhú là rất hiếm.
• Phù phổi do cung lượng tim kém có thể gặp trong những trường hợp nặng.
• Các biến chứng khác của cung lượng tim kém như rối loạn chức năng thận cũng có thể được nhìn thấy.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến bệnh viện nếu nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến tim quay trở lại đột ngột hoặc nếu các triệu chứng bất ngờ trở nên trầm trọng hơn. Các triệu chứng bao gồm:

• Đau thắt ngực hoặc đau lan đến các bộ phận lân cận của cơ thể (chẳng hạn như cổ hoặc hàm, lưng, cánh tay, vai hoặc bụng của bạn).
• Khó thở.
• Đổ mồ hôi.
• Tim đập nhanh.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Cảm thấy lâng lâng, chóng mặt hoặc bất tỉnh.

Nguyên nhân dẫn đến nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

NSTEMI có thể xảy ra do những nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp, bao gồm những nguyên nhân được liệt kê dưới đây:

Nguyên nhân trực tiếp

Một số tình trạng có thể trực tiếp làm giảm lượng máu cung cấp cho tim của bạn:

• Mảng xơ vữa: Sự tích tụ mảng xơ vữa có thể làm chậm lưu lượng máu đến tim. Các mảng xơ vữa trong động mạch của bạn cũng có thể bị bóc tách ra khiến các cục máu đông hình thành và nhanh chóng (trong vài phút đến vài giờ) làm tắc nghẽn động mạch.
• Co thắt mạch máu: Lớp cơ trơn trong lòng mạch co thắt (co thắt mạch máu) có thể gây hạn chế hoặc chặn lưu lượng máu và gây ra nhồi máu cơ tim. Đây là tình trạng khá hiếm gặp.
• Thuyên tắc mạch vành: Đây là tình trạng cục máu đông mắc kẹt trong một trong các động mạch của tim và làm ngừng lưu thông máu một phần hoặc hoàn toàn. Cực kỳ hiếm gặp.

Các nguyên nhân liên quan đến chấn thương hoặc tổn thương ở tim bao gồm:

• Viêm cơ tim: Đây là tình trạng viêm cơ tim của bạn. Nguyên nhân có thể là do nhiễm trùng (thường là do virus) ảnh hưởng đến cơ tim của bạn.
• Chất độc: Một số chất độc hại có thể làm hỏng cơ tim, khiến bạn bị đau tim. Điều này hiếm gặp. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất xảy ra là do ngộ độc khí carbon monoxide.
• Chấn thương tim: Đụng dập tạo một vết bầm tím, và vết bầm tím ở cơ tim có thể gây sưng tấy dẫn đến NSTEMI. Những trường hợp này rất hiếm và thường chỉ xảy ra với những chấn thương nặng, chẳng hạn như do va chạm ô tô.

Nguyên nhân gián tiếp

Một số tình trạng có thể cản trở khả năng cung cấp máu và oxy cho tế bào của cơ thể. Khi cơ thể bạn không thể cung cấp đủ máu để đáp ứng nhu cầu, điều này có thể gây ra NSTEMI. Các tình trạng làm gián đoạn việc cung cấp máu bao gồm:

• Huyết áp cao (tăng huyết áp ác tính hoặc tăng huyết áp cấp cứu) và huyết áp thấp (hạ huyết áp).
• Nhịp tim nhanh: Khi một phần hoặc toàn bộ trái tim của bạn bơm quá nhanh, nó sẽ hoạt động kém hiệu quả hơn và bơm ít máu hơn.
• Hẹp động mạch chủ: Ở những người bị hẹp động mạch chủ nặng, cơ tim phải làm việc rất vất vả để bù đắp cho tình trạng thu hẹp, khi đó cần được cung cấp nhiều oxy hơn.
• Thuyên tắc phổi: Đây là khi cục máu đông mắc kẹt trong phổi, ngăn máu đi qua và lấy oxy trước khi quay trở lại tim và ra cơ thể.

Những ai có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim không ST chênh lên?

Bạn có nhiều khả năng gặp phải hội chứng mạch vành cấp tính như NSTEMI nếu bạn có các yếu tố sau:

• Hút thuốc lá;
• Không hoạt động thể chất;
• Huyết áp cao hoặc cholesterol cao;
• Đái tháo đường;
• Thừa cân hoặc béo phì;
• Gia đình có tiền sử bệnh tim hoặc đột quỵ.

Yếu tố làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Những yếu tố bạn có thể thay đổi:

• Sử dụng thuốc lá.
• Chế độ ăn uống, bao gồm lượng natri (huyết áp), đường (tiểu đường) hoặc chất béo (cholesterol).
• Mức độ hoạt động về thể chất của bạn.
• Sử dụng ma túy để giải trí (đặc biệt là các chất kích thích như amphetamine, cocaine hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác ảnh hưởng đến tim của bạn).

Những yếu tố bạn không thể thay đổi:

• Tuổi: Càng lớn tuổi thì nguy cơ càng lớn.
• Giới tính: Đàn ông có xu hướng bị nhồi máu cơ tim sớm hơn phụ nữ. Nguy cơ đối với nam giới bắt đầu tăng lên ở tuổi 45. Trong khi đối với phụ nữ, nó bắt đầu tăng lên ở tuổi 50 (hoặc sau khi bạn mãn kinh).
• Lịch sử gia đình: Nguy cơ của bạn sẽ tăng lên nếu trong gia đình bạn có người mắc bệnh tim hoặc nhồi máu cơ tim sớm (nam trước 55 tuổi, nữ trước 65 tuổi).
• Bệnh lý di truyền hoặc bẩm sinh: Một số tình trạng bệnh lý hoặc rối loạn ảnh hưởng đến các hệ thống khác trong cơ thể cũng có thể làm tăng nguy cơ đau tim.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Chẩn đoán nhồi máu cơ tim không ST chênh lên có thể bao gồm các xét nghiệm sau:

Điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ là một trong những phương pháp quan trọng nhất để chẩn đoán nhồi máu cơ tim. Trong NSTEMI có thể thấy được hình ảnh trên điện tâm đồ:

• ST chênh lên thoáng qua.
• ST chênh xuống: Trong trường hợp bình thường, đoạn ST thường bằng với đường cơ sở tổng thể của sóng. Tuy nhiên, với NSTEMI, đoạn ST có thể giảm xuống dưới vị trí đường cơ sở.
• Đảo ngược sóng T mới: Sóng T là sóng cuối cùng, với điểm U đánh dấu sự kết thúc của sóng T, sau đó bắt đầu lại ở điểm P của nhịp tim tiếp theo. Sự đảo ngược sóng T mới, có nghĩa là nếu sóng T của bạn thường cong lên trên (như một ngọn đồi) thì bây giờ chúng cong xuống (như cái bát).

Men tim

Troponin là một chất hoá học đặc biệt được giải phóng ra khi tế bào cơ tim bị tổn thương hoặc chết vì bất kỳ lý do gì. Troponin có thể được phát hiện bằng xét nghiệm máu. Do đó, xét nghiệm máu trở thành một trong những cách đáng tin cậy nhất để chẩn đoán NSTEMI. Tuy nhiên, có thể sẽ mất thời gian để đạt được mức có thể phát hiện được (thường ít hơn sáu giờ), nên cần phải lặp lại xét nghiệm Troponin.

Hình ảnh học

Sử dụng các xét nghiệm hình ảnh cũng có thể giúp chẩn đoán, đặc biệt nếu các xét nghiệm trước đó không đưa ra kết luận. Một số xét nghiệm này có thể liên quan đến gắng sức để cố gắng kích thích các triệu chứng không thể phát hiện được khi bạn đang nghỉ ngơi.

Một số xét nghiệm hình ảnh phổ biến nhất được sử dụng bao gồm:

• Siêu âm tim;
• Chụp động mạch vành;
• Chụp cắt lớp vi tính (CT);
• Chụp cộng hưởng từ (MRI).

Phương pháp điều trị nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào độ tắc nghẽn và mức độ nghiêm trọng của NSTEMI. Cần phân tầng nguy cơ để có phương pháp điều trị thích hợp và kịp thời.

Phân tầng nguy cơ dựa trên lâm sàng (triệu chứng, mức độ, tính chất đau, tiền căn bệnh mạch vành, đái tháo đường, tuổi, có tụt huyết áp, suy tim...), cận lâm sàng (điện tâm đồ, siêu âm tim, chất chỉ điểm sinh học cơ tim), tính thang điểm nguy cơ (TIMI, GRACE), chụp MSCT.

Phân ra 4 nhóm nguy cơ:

• Nguy cơ rất cao: Cần can thiệp cấp cứu trong vòng 2 giờ kể từ khi chẩn đoán.
• Nguy cơ cao: Can thiệp trong vòng 24 giờ.
• Nguy cơ vừa: Có kế hoạch can thiệp trong 72 giờ.
• Nguy cơ thấp: Điều trị bảo tồn, đánh giá tiếp.

Điều trị bảo tồn trong nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Những người mắc nhồi máu cơ tim nhưng có nguy cơ thấp, điều trị bảo tồn bằng thuốc là phương pháp được ưu tiên. Các loại thuốc có thể dùng:

• Thuốc chống đông máu;
• Thuốc kháng tiểu cầu: Aspirin, clopidogrel, hoặc cả hai (prasugrel hoặc ticagrelor là các lựa chọn thay thế cho clopidogrel);
• Thuốc chẹn beta;
• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE) hoặc thuốc ức chế thụ thể Angiotensin-2;
• Nitroglycerin;
• Statin.

Điều trị can thiệp trong nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Đối với những người có nguy cơ trung bình đến cao, can thiệp mạch vành qua da (PCI) hoặc ghép bắc cầu động mạch vành (CABG) sẽ được thực hiện.

Can thiệp mạch vành qua da (PCI): Là một thủ thuật trong đó bác sĩ tim mạch can thiệp sẽ đưa một ống thông nhỏ (catheter) vào lòng động mạch vành bị tắc, rồi nong và đặt Stent (giá đỡ) để làm tái thông dòng máu (thường mở một lỗ nhỏ trên da để đưa catheter vào động mạch ở đùi hay cổ tay). Người bệnh được gây tê tại vùng chọc, vẫn tỉnh táo trong suốt quá trình thực hiện thủ thuật. Thủ thuật được thực hiện trong vòng 1 giờ, bệnh nhân có thể về nhà sau 1 - 2 ngày theo dõi.

Ghép bắc cầu động mạch vành (CABG): Trong trường hợp một hoặc nhiều nhánh động mạch vành bị tắc nghẽn đáng kể, ghép bắc cầu động mạch vành (thường được viết tắt là CABG) được thực hiện để tái thông mạch máu. Trong CABG, bác sĩ phẫu thuật sẽ lấy mảnh ghép mạch máu khoẻ mạnh trong cơ thể bạn (chẳng hạn như động mạch ở thành ngực, tay hoặc chân). Sau đó, họ sử dụng mạch máu đó để tạo ra một cầu nối giàu oxy vòng quanh đoạn mạch bị tắc hẹp.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình điều trị.
• Liên hệ với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để theo dõi tình trạng sức khoẻ, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp.

Chế độ dinh dưỡng:

• Ăn một chế độ ăn uống cân bằng. Chẳng hạn như chế độ ăn Địa Trung Hải, đặc biệt tốt cho sức khỏe tim mạch.
• Ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo tốt.
• Hạn chế ăn mặn, ăn nhiều đồ ngọt, các chất béo bão hòa.

Phương pháp phòng ngừa nhồi máu cơ tim không ST chênh lên

Để phòng ngừa nhồi máu cơ tim không ST chênh lên nói riêng và các bệnh tim mạch nói chung, bạn nên:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh.
• Hoạt động thể chất (ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải tùy theo sức mình).
• Nếu bạn sử dụng thuốc lá dưới bất kỳ hình thức nào (bao gồm cả sản phẩm vaping), việc bỏ thuốc lá sẽ đặc biệt hữu ích trong việc ngăn ngừa cơn nhồi máu cơ tim.
• Hạn chế rượu bia.