Viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN) là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN) là gì?

Viêm cầu thận tiến triển nhanh (Rapidly Progressive Glomerulonephritis) là tình trạng mất chức năng thận nhanh chóng, dẫn đến suy chức năng thận đáng kể trong vòng vài ngày đến vài tuần.

Phần lớn các trường hợp có tổn thương dạng liềm, thuật ngữ viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN) thường được dùng để mô tả suy giảm chức năng thận kết hợp với viêm cầu thận liềm (Crescentic Glomerulonephritis). Tuy nhiên trên thực tế, RPGN có thể gặp trong các bệnh cầu thận nhẹ nhưng bị tổn thương thận cấp do tăng huyết áp nặng, thuyên tắc tĩnh mạch thận, hoại tử ống thận cấp. Điều này cho thấy cần chẩn đoán bằng mô bệnh học nhằm xác định chính xác nguyên nhân để điều trị.

Viêm cầu thận tiến triển nhanh là một hội chứng hiếm gặp nhưng có tỷ lệ suy thận cao và các biến chứng liên quan. Người bệnh viêm cầu thận tiến triển nhanh thường có tình trạng urê huyết cao kèm hội chứng viêm cầu thận tiến triển. Can thiệp kịp thời là mấu chốt trong việc bảo tồn chức năng của thận.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)

Các biểu hiện của viêm cầu thận tiến triển nhanh là suy giảm chức năng thận nhanh chóng. Các than phiền hiện diện trong viêm cầu thận tiến triển nhanh có thể là hội chứng viêm cầu thận, có triệu chứng tương tự viêm cầu thận sau nhiễm trùng (PIGN), khởi phát tiểu máu đột ngột, giảm lượng nước tiểu, tăng huyết áp và phù. Khoảng 50% người bệnh có phù và biểu hiện giống mắc cúm trong vòng 4 tuần từ khi bắt đầu tổn thương thận, và sau đó thường là thiểu niệu nặng (tiểu ít). 

Hội chứng thận hư gặp trong 10 đến 30% người bệnh và tăng huyết áp là không phổ biến.

Bên cạnh đó, tùy vào các nguyên nhân dẫn đến viêm cầu thận tiến triển nhanh, có thể thấy các triệu chứng khác nhau. Ví dụ như hội chứng Goodpasture có thể biểu hiện kèm xuất huyết phổi với biểu hiện ho, khó thở, ho ra máu cùng với viêm thận, tiểu máu và phù nề.

Các biểu hiện ngoài thận gợi ý sự hiện diện của các rối loạn phức hợp miễn dịch hoặc viêm mạch ANCA bao gồm:

• Triệu chứng toàn thân như sốt, đổ mồ hôi đêm, sụt cân, đau khớp.
• Triệu chứng ở miệng như loét niêm mạc.
• Triệu chứng ở mắt như viêm củng mạc.
• Các triệu chứng tai mũi họng như suy giảm thính lực, viêm tai giữa, chảy máu cam, chảy nước mũi, viêm xoang hay hoại tử sụn mũi.
• Triệu chứng hô hấp như ho, khàn giọng, khó thở, xuất huyết phổi lan tỏa.
• Các triệu chứng đường tiêu hóa như đau bụng thứ phát do thiếu máu cục bộ, nhồi máu ruột hay viêm tụy.
• Triệu chứng hệ thần kinh bao gồm tê, yếu, mờ mắt, đột quỵ.
• Biểu hiện ở da có thể gặp như ban xuất huyết, loét.

Nếu không được điều trị kịp thời, chức năng thận sẽ bị mất dần và nhanh chóng, cuối cùng dẫn đến suy thận. Khi suy thận, bệnh nhân có thể:

• Mệt mỏi;
• Chán ăn;
• Buồn nôn;
• Nôn;
• Giảm lượng nước tiểu (thiểu niệu).

Biến chứng có thể gặp khi mắc viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)

Các biến chứng của viêm cầu thận tiến triển nhanh có thể chia theo biến chứng của bệnh và biến chứng liên quan đến điều trị. Các biến chứng liên quan đến bệnh bao gồm:

• Xuất huyết phổi, đặc biệt trong hội chứng Goodpasture.
• Biến chứng liên quan đến đường hô hấp trên và dưới.
• Các biến chứng liên quan đến viêm cầu thận lắng đọng phức hợp miễn dịch ngoài thận, ví dụ như các trường hợp viêm thận lupus có thể liên quan đến viêm huyết thanh, viêm não, tổn thương da.

Các biến chứng liên quan đến điều trị như:

• Các biến chứng liên quan đến liệu pháp ức chế miễn dịch là các bệnh lý nhiễm trùng cơ hội khác nhau.
• Cyclophosphamide có các biến chứng cụ thể bao gồm viêm bàng quang và tiểu máu.
• Lọc máu có liên quan đến việc loại bỏ các yếu tố đông máu, có nguy cơ mắc các biến chứng liên quan chảy máu.

Bên cạnh đó, chìa khóa chính để tránh các biến chứng lên thận và toàn thân và chẩn đoán và điều trị kịp thời. Do đó, bạn nên tuân thủ điều trị, đồng thời hỏi bác sĩ về các biến chứng có thể xảy ra để có thể tự theo dõi và báo cho bác sĩ kịp thời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi gặp các triệu chứng của viêm cầu thận tiến triển nhanh, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị. Vì can thiệp kịp thời là điểm mấu chốt giúp bảo tồn chức năng của thận.

Nguyên nhân dẫn đến viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)

Viêm cầu thận tiến triển nhanh được phân loại rộng rãi dựa trên mô bệnh học và sự lắng đọng phức hợp miễn dịch. Các nguyên nhân có thể dẫn đến viêm cầu thận tiến triển nhanh như:

• Hội chứng Goodpasture;
• U hạt kèm viêm đa động mạch (u hạt Wegener);
• Viêm đa động mạch vi thể;
• Viêm cầu thận liềm ít lắng đọng miễn dịch (chỉ có tổn thương giới hạn tại thận);
• Viêm cầu thận lupus;
• Viêm cầu thận sau nhiễm trùng, đặc biệt là bệnh cầu thận hậu nhiễm liên cầu trùng;
• Bệnh thận IgA;
• Ban xuất huyết Henoch-Schonlein;
• Viêm nội tâm mạc.

Trong nhiều trường hợp là vô căn, hoặc do nhiều loại thuốc khác nhau liên quan đến viêm cầu thận như:

• Hydralazine;
• Allopurinol;
• Propylthiouracil và methimazole;
• Rifampicin;
• Liệu pháp kháng TNF-alfa.

Những ai có nguy cơ mắc viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)?

Viêm cầu thận tiến triển nhanh là rất hiếm gặp trên toàn thế giới. Tỷ lệ mắc bệnh tại Mỹ chỉ khoảng 7 trường hợp trên một triệu người. Viêm cầu thận tiến triển nhanh phổ biến hơn ở người da trắng, và một số báo cáo ở người châu Á, tương đối hiếm gặp ở người Mỹ gốc Phi. Tỷ lệ mắc bệnh giữa nam và nữ là tương đương nhau. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào, tỷ lệ lưu hành đã được báo cáo từ nhóm 2 cho đến 92 tuổi, tuy nhiên rất hiếm ở trẻ em.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)

Viêm cầu thận tiến triển nhanh là tình trạng gây ra bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì có rất nhiều nguyên nhân nên các yếu tố nguy cơ có thể liên quan cụ thể đến từng nguyên nhân.

Ví dụ như liên quan đến nhiễm trùng, đặc biệt là viêm cầu thận hậu nhiễm liên cầu trùng, yếu tố nguy cơ là trẻ em viêm họng do liên cầu, thường mắc phải ở độ tuổi đi học.

Hoặc các yếu tố nguy cơ liên quan đến từng bệnh lý tự miễn khác nhau, ví dụ như lupus ban đỏ hệ thống.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)

Nếu trên lâm sàng bác sĩ nghi ngờ bạn mắc viêm cầu thận tiến triển nhanh, các xét nghiệm sẽ được thực hiện để chẩn đoán, bao gồm:

• Phân tích nước tiểu, protein niệu và tỷ lệ creatinin.
• Creatinin máu tăng, rối loạn điện giải như kali, magie và canxi bất thường.
• Công thức máu có sự thay đổi như tăng bạch cầu ái toan ở bệnh u hạt bạch cầu ái toan kèm viêm đa động mạch.
• Xét nghiệm huyết thanh tìm kháng thể kháng màng đáy.
• Xét nghiệm ANCA.
• Xét nghiệm huyết thanh loại trừ nhiễm trùng (ví dụ như liên cầu trùng, HIV, viêm gan B hay C).
• Bổ thể C3, C4.
• Huyết thanh học bệnh lupus.
• Yếu tố thấp khớp và nồng độ cryoglobulin trong một số trường hợp.
• Hình ảnh học như X-quang ngực, CT-scan ngực nếu nghi ngờ xuất huyết phổi.
• Nội soi phế quản nếu nghi ngờ xuất huyết phổi lan tỏa.
• Đánh giá tai mũi họng và sinh thiết da để chẩn đoán hoặc điều trị viêm mạch.
• Sinh thiết thận là cơ sở để chẩn đoán xác định.
• Các xét nghiệm khác như LDH, tiểu cầu, hồng cầu lưới, kháng thể kháng cardiolipin để loại trừ các nguyên nhân giống với viêm cầu thận tiến triển nhanh.

Phương pháp điều trị viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN) hiệu quả

Viêm cầu thận tiến triển nhanh nếu không được điều trị sẽ tiến triển đến mất chức năng thận nhanh chóng trong vài tuần. Điều quan trọng là bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt.

Điều trị theo kinh nghiệm được đề xuất trước khi đưa ra chẩn đoán xác định. Đặc biệt trong trường hợp xét nghiệm huyết thanh và sinh thiết thận bị trì hoãn vì bất cứ lý do nào.

Liệu pháp theo kinh nghiệm gồm methylprednisolon truyền tĩnh mạch, 500mg hoặc 1g, trong tối thiểu 3 liều. Bác sĩ có thể chỉ định lọc huyết tương tùy thuộc vào tình trạng bệnh.

Điều trị cụ thể hơn sẽ được xem xét khi chẩn đoán xác định được hình thành, có thể gồm:

• Corticosteroid;
• Cyclophosphamide;
• Rituximab;
• Lọc huyết tương.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN)

Chế độ sinh hoạt:

Như đã đề cập ở trên, chìa khóa chính của việc hạn chế tổn thương thận là được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Việc điều trị liên quan đến ức chế miễn dịch thường kéo dài, bạn nên biết được tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị và các biến chứng liên quan đến điều trị đã đề cập ở trên. Từ đó phát hiện sớm và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế trước khi tự động ngưng hay bỏ bất kỳ loại thuốc nào.

Chế độ dinh dưỡng: Bạn cần phải quản lý chế độ ăn của mình nếu mắc các bệnh lý cầu thận, có thể bao gồm hạn chế protein, hạn chế muối, hạn chế chất lỏng nếu có quá tải dịch. Hãy tuân theo chế độ dinh dưỡng mà bác sĩ đề nghị với bạn.

Phương pháp phòng ngừa viêm cầu thận tiến triển nhanh (RPGN) hiệu quả

Bạn hầu như không thể ngăn ngừa được viêm cầu thận tiến triển nhanh, không thể ngăn ngừa nguyên nhân dẫn đến chúng như ở các nhóm bệnh lý tự miễn như lupus ban đỏ. 

Ở các nguyên nhân nhiễm trùng khác, bạn có thể hạn chế được nhiễm trùng, tùy thuộc vào nguyên nhân mà cách phòng ngừa sẽ khác nhau. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là phát hiện kịp thời bệnh và phòng ngừa thứ phát. Bằng cách nhận biết sớm các triệu chứng của rối loạn chức năng thận, của việc sử dụng thuốc, để có thể được điều trị kịp thời, hạn chế các tổn thương trên thận.