Vô sinh nam là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị bệnh

Vô sinh nam là gì?

Vô sinh nam là tình trạng nam giới không có khả năng thụ thai. Ngoài ra, cơ thể có thể không có dấu hiệu hoặc triệu chứng rõ ràng nào khác. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như rối loạn di truyền, mất cân bằng nội tiết tố, giãn tĩnh mạch quanh tinh hoàn hoặc tình trạng tắc nghẽn đường di chuyển của tinh trùng sẽ làm tinh trung không thể phóng thích và tiếp xúc với trứng dẫn đến không thể thụ thai.

Những dấu hiệu và triệu chứng của vô sinh nam

Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Các vấn đề về chức năng tình dục như khó xuất tinh hoặc lượng tinh dịch xuất ra ít, giảm ham muốn tình dục hoặc khó duy trì sự cương cứng (rối loạn cương dương);
• Đau, sưng hoặc có khối u ở vùng tinh hoàn;
• Mất khả năng ngửi, không cảm giác được mùi vị;
• Sự phát triển vú bất thường (gynecomastia);
• Lượng lông giảm, bất thường về nhiễm sắc thể hoặc nội tiết tố;
• Số lượng tinh trùng thấp hơn bình thường (ít hơn 15 triệu tinh trùng trên mỗi ml tinh dịch hoặc tổng số tinh trùng dưới 39 triệu mỗi lần xuất tinh).

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh vô sinh nam

Các biến chứng của vô sinh nam có thể bao gồm:

• Căng thẳng và khó khăn trong mối quan hệ liên quan đến việc không thể có con;
• Kỹ thuật sinh sản đắt tiền và phức tạp;
• Tăng nguy cơ ung thư tinh hoàn, khối u ác tính, ung thư ruột kết và ung thư tuyến tiền liệt.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy đi khám bác sĩ nếu bạn không thể thụ thai sau một năm giao hợp đều đặn, không dùng biện pháp bảo vệ/ tránh thai hoặc sớm hơn nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:

• Vấn đề cương cứng hoặc xuất tinh khó khăn;
• Đau, khó chịu, có khối u hoặc sưng tấy ở vùng tinh hoàn;
• Có tiền sử về các vấn đề về tinh hoàn, tuyến tiền liệt hoặc tình dục;
• Phẫu thuật háng, tinh hoàn, dương vật hoặc bìu;
• Bạn tình trên 35 tuổi.

Nguyên nhân dẫn đến vô sinh nam

Để quá trình thụ thai được thành công thì cần có quá trình như sau:

• Tinh trùng phải khỏe mạnh, điều này phụ thuộc vào hình thái và sự phát triển bình thường của nam giới.
• Tinh trùng trong tinh dịch. Sau khi tinh trùng được sản xuất trong tinh hoàn, các ống tinh tế sẽ vận chuyển chúng cho đến khi chúng trộn với tinh dịch và xuất tinh ra khỏi dương vật.
• Cần phải có đủ tinh trùng trong tinh dịch. Nếu số lượng tinh trùng trong tinh dịch thấp sẽ làm giảm khả năng tinh trùng thụ tinh với trứng. Số lượng tinh trùng thấp là ít hơn 15 triệu tinh trùng trong mỗi ml tinh dịch hoặc dưới 39 triệu trong mỗi lần xuất tinh.
• Tinh trùng phải có chức năng và có thể di chuyển. Nếu chuyển động hoặc chức năng của tinh trùng bất thường, tinh trùng có thể không tiếp cận hoặc xâm nhập được vào trứng.

Nguyên nhân y tế

Đồng thời, các vấn đề về khả năng sinh sản của nam giới có thể do một số vấn đề sức khỏe và phương pháp điều trị y tế gây ra:

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele) là tình trạng sưng các tĩnh mạch dẫn lưu tinh hoàn. Mặc dù nguyên nhân chính xác khiến giãn tĩnh mạch thừng tinh gây vô sinh vẫn chưa được biết rõ nhưng nó có thể liên quan đến lưu lượng máu bất thường. Varicocele dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
• Nhiễm trùng: Một số bệnh nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng hoặc sức khỏe tinh trùng, gây ra sẹo ngăn chặn sự di chuyển của tinh trùng, ví dụ như viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn, bệnh lậu hoặc HIV.
• Vấn đề xuất tinh: Xuất tinh ngược xảy ra khi tinh dịch đi vào bàng quang khi đạt cực khoái thay vì thoát ra ngoài đầu dương vật. Nhiều tình trạng sức khỏe khác nhau có thể gây xuất tinh ngược, bao gồm tiểu đường, chấn thương cột sống, dùng thuốc, phẫu thuật bàng quang, tuyến tiền liệt hoặc niệu đạo.
• Kháng thể tấn công tinh trùng.
• Ung thư và các khối u không ác tính có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cơ quan sinh sản nam giới, thông qua các tuyến tiết ra các hormone liên quan đến sinh sản, chẳng hạn như tuyến yên. Trong một số trường hợp, phẫu thuật, xạ trị hoặc hóa trị để điều trị khối u có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.
• Tinh hoàn ẩn: Ở một số nam giới, trong quá trình phát triển của thai nhi, một hoặc cả hai tinh hoàn không thể di chuyển từ bụng vào túi thường chứa tinh hoàn (bìu). Khả năng sinh sản giảm có nhiều khả năng xảy ra ở những người đàn ông mắc phải tình trạng này.
• Mất cân bằng nội tiết tố: Vô sinh có thể do rối loạn tinh hoàn hoặc do bất thường ảnh hưởng đến các hệ thống nội tiết tố khác bao gồm vùng dưới đồi, tuyến yên, tuyến giáp và tuyến thượng thận. Testosterone thấp và các vấn đề về nội tiết tố khác có thể có một số nguyên nhân cơ bản.
• Khiếm khuyết của ống vận chuyển tinh trùng bao gồm chấn thương vô ý do phẫu thuật, nhiễm trùng trước đó, chấn thương hoặc phát triển bất thường, chẳng hạn như bệnh xơ nang hoặc các tình trạng di truyền tương tự. Sự tắc nghẽn có thể xảy ra ở bất kỳ mức độ nào, kể cả trong tinh hoàn, trong các ống dẫn tinh hoàn, trong mào tinh hoàn, trong ống dẫn tinh, gần ống phóng tinh hoặc trong niệu đạo.
• Khiếm khuyết nhiễm sắc thể: Các rối loạn di truyền như hội chứng Klinefelter – trong đó nam giới sinh ra có hai nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y (thay vì một X và một Y) – gây ra sự phát triển bất thường của cơ quan sinh sản nam giới. Các hội chứng di truyền khác liên quan đến vô sinh bao gồm bệnh xơ nang và hội chứng Kallmann.
• Vấn đề với quan hệ tình dục như khó giữ hoặc khó duy trì sự cương cứng đủ để quan hệ tình dục (rối loạn cương dương), xuất tinh sớm, giao hợp đau đớn, các bất thường về giải phẫu như lỗ niệu đạo bên dưới dương vật (hypospadias) hoặc các vấn đề về tâm lý hoặc mối quan hệ cản trở hoạt động tình dục.
• Bệnh Celiac là một chứng rối loạn tiêu hóa do nhạy cảm với một loại protein có trong lúa mì gọi là gluten. Tình trạng này có thể góp phần gây vô sinh ở nam giới. Khả năng sinh sản có thể cải thiện sau khi áp dụng chế độ ăn không chứa gluten.
• Một số loại thuốc: Liệu pháp thay thế testosterone, sử dụng steroid đồng hóa lâu dài, thuốc trị ung thư (hóa trị), một số loại thuốc trị loét, một số loại thuốc trị viêm khớp và một số loại thuốc khác có thể làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng và giảm khả năng sinh sản của nam giới.
• Một số ca phẫu thuật như thắt ống dẫn tinh, phẫu thuật bìu hoặc tinh hoàn, phẫu thuật tuyến tiền liệt và phẫu thuật bụng lớn được thực hiện cho ung thư tinh hoàn và trực tràng, cùng nhiều phẫu thuật khác có thể tác động làm ảnh hưởng xấu đến đường đi của tinh trùng.

Nguyên nhân môi trường

Tiếp xúc quá nhiều với một số yếu tố môi trường như nhiệt, chất độc và hóa chất có thể làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng hoặc chức năng của tinh trùng.

• Hóa chất công nghiệp: Tiếp xúc lâu dài với một số hóa chất, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, dung môi hữu cơ và vật liệu sơn có thể góp phần làm giảm số lượng tinh trùng.
• Tiếp xúc với kim loại nặng.
• Bức xạ hoặc tia X.
• Nhiệt độ tăng cao có thể làm giảm khả năng sản xuất và hoạt động của tinh trùng. Mặc dù các nghiên cứu còn hạn chế và không có kết luận, nhưng việc sử dụng thường xuyên phòng tắm hơi hoặc bồn tắm nước nóng có thể tạm thời làm giảm số lượng tinh trùng của bạn.
• Ngồi trong thời gian dài, mặc quần áo chật hoặc làm việc trên máy tính xách tay trong thời gian dài cũng có thể làm tăng nhiệt độ ở bìu và có thể làm giảm nhẹ việc sản xuất tinh trùng.

Các nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác gây vô sinh nam bao gồm:

• Sử dụng ma túy, cocaine hoặc cần sa cũng có thể tạm thời làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
• Sử dụng rượu quá nhiều có thể làm giảm nồng độ testosterone, gây rối loạn cương dương và giảm sản xuất tinh trùng.
• Người hút thuốc lá có thể có số lượng tinh trùng thấp hơn những người không hút thuốc. Khói thuốc thụ động cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.
• Béo phì có thể làm giảm khả năng sinh sản theo nhiều cách, bao gồm tác động trực tiếp đến tinh trùng cũng như gây ra những thay đổi về hormone làm giảm khả năng sinh sản của nam giới.

Những ai có nguy cơ mắc phải vô sinh nam?

Nam giới có bất thường cấu trúc của bộ phận sinh dục hoặc có thói quen nghiện rượu, sử dụng chất kích thích như ma túy, hút thuốc lá có nguy cơ bị mắc vô sinh nam.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải vô sinh nam

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc vô sinh nam, bao gồm:

• Hút thuốc lá;
• Sử dụng rượu;
• Sử dụng ma túy, cocain;
• Thừa cân, béo phì;
• Tiếp xúc với chất độc, nhiệt độ;
• Đã từng bị chấn thương tinh hoàn;
• Đã cắt ống dẫn tinh trước đó hoặc phẫu thuật lớn vùng bụng hoặc vùng chậu;
• Có tiền sử tinh hoàn ẩn;
• Sinh ra đã bị rối loạn khả năng sinh sản hoặc có người thân cùng huyết thống bị rối loạn khả năng sinh sản;
• Có một số tình trạng bệnh lý nhất định, bao gồm khối u và các bệnh mãn tính, chẳng hạn như bệnh hồng cầu hình liềm;
• Dùng một số loại thuốc hoặc đang điều trị y tế, chẳng hạn như phẫu thuật hoặc xạ trị để điều trị ung thư.

Phương pháp chẩn đoán và điều trị vô sinh nam

Một số bước chẩn đoán bao gồm:

• Khám sức khoẻ tổng quát, kiểm tra bộ phận sinh dục, tình trạng di truyền, bệnh tật, chấn thương hoặc phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Phân tích tinh dịch để đo số lượng tinh trùng hiện có và tìm kiếm bất kỳ sự bất thường về hình dạng và khả năng vận động của tinh trùng.
• Siêu âm bìu để xác định xem có giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc các vấn đề khác ở tinh hoàn hay không.
• Siêu âm xuyên trực tràng để kiểm tra tuyến tiền liệt và tìm kiếm sự tắc nghẽn của ống dẫn tinh.
• Xét nghiệm nội tiết tố: Các hormone được sản xuất bởi tuyến yên, vùng dưới đồi và tinh hoàn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển giới tính và sản xuất tinh trùng. Những bất thường trong hệ thống nội tiết hoặc cơ quan khác cũng có thể góp phần gây vô sinh.
• Xét nghiệm máu đo mức độ testosterone và các hormone khác.
• Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh: Tinh trùng trong nước tiểu có thể cho thấy tinh trùng của bạn đang di chuyển ngược vào bàng quang thay vì ra khỏi dương vật trong quá trình xuất tinh (xuất tinh ngược).
• Xét nghiệm di truyền: Xét nghiệm máu có thể tiết lộ liệu có những thay đổi nhỏ trong nhiễm sắc thể Y hay không - dấu hiệu của bất thường di truyền.
• Sinh thiết tinh hoàn: Nếu kết quả sinh thiết tinh hoàn cho thấy việc sản xuất tinh trùng bình thường thì vấn đề có thể là do tắc nghẽn hoặc một vấn đề khác trong việc vận chuyển tinh trùng.

Điều trị vô sinh nam

Nội khoa

• Điều trị nhiễm trùng: Điều trị bằng kháng sinh có thể chữa khỏi nhiễm trùng đường sinh sản nhưng không phải lúc nào cũng phục hồi được khả năng sinh sản.
• Thuốc
• Tư vấn tâm lý có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản trong các tình trạng như rối loạn cương dương hoặc xuất tinh sớm.
• Phương pháp điều trị bằng hormone và thuốc: Bác sĩ có thể đề nghị thay thế hormone hoặc dùng thuốc trong trường hợp vô sinh do nồng độ hormone nhất định cao hoặc thấp hoặc các vấn đề về cách cơ thể sử dụng hormone.

Ngoại khoa

• Phẫu thuật: Giãn tĩnh mạch thừng tinh thường có thể được điều trị bằng phẫu thuật hoặc sửa chữa ống dẫn tinh bị tắc nghẽn. Thắt ống dẫn tinh trước đó có thể được đảo ngược. Trong trường hợp không có tinh trùng trong tinh dịch, tinh trùng thường có thể được lấy trực tiếp từ tinh hoàn hoặc mào tinh hoàn bằng kỹ thuật lấy tinh trùng.
• Công nghệ hỗ trợ sinh sản (ART): Các phương pháp điều trị ART liên quan đến việc lấy tinh trùng thông qua xuất tinh bình thường, phẫu thuật chiết xuất hoặc từ người hiến tặng, tùy thuộc vào trường hợp cụ thể và mong muốn của bạn. Sau đó, tinh trùng được đưa vào đường sinh dục nữ hoặc được sử dụng để thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương trứng.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của vô sinh nam

Chế độ sinh hoạt:

• Tăng tần suất quan hệ tình dục: Quan hệ tình dục mỗi ngày hoặc cách ngày bắt đầu ít nhất 5 ngày trước khi rụng trứng sẽ làm tăng cơ hội mang thai.
• Tránh sử dụng chất bôi trơn vì có thể làm giảm khả năng di chuyển và chức năng của tinh trùng.
• Sống một lối sống lành mạnh, duy trì cân nặng hợp lý, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên.
• Tránh những thứ gây tổn hại đến sức khỏe tổng thể của bạn: Ngừng hoặc giảm việc sử dụng rượu, bỏ hút thuốc và không sử dụng ma túy bất hợp pháp.
• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng. Tâm lý có ảnh hưởng quan trọng đến khả năng thụ thai.

Chế độ dinh dưỡng:

• Chế độ ăn uống lành mạnh, theo lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa.

Phòng ngừa vô sinh nam

Vô sinh nam không phải lúc nào cũng có thể phòng ngừa được. Tuy nhiên, bạn có thể cố gắng tránh một số nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới. Ví dụ:

• Ngưng hút thuốc;
• Hạn chế hoặc kiêng rượu;
• Không dùng ma túy, cocain;
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh;
• Tránh để tinh hoàn tiếp xúc với nhiệt độ cao;
• Giảm căng thẳng;
• Tránh tiếp xúc với thuốc trừ sâu, kim loại nặng và các chất độc khác.

Các câu hỏi thường gặp về vô sinh nam

Vô sinh nam có thể điều trị được không?

Vô sinh nam có thể điều trị được nếu các nguyên nhân đã được xác định rõ ràng và chức năng tinh trùng còn phục hồi.

Trong một số trường hợp hiếm hoi, các vấn đề về khả năng sinh sản của nam giới không thể điều trị được và người đàn ông không thể làm cha. Bác sĩ có thể đề nghị bạn và bạn đời cân nhắc sử dụng tinh trùng từ người hiến tặng hoặc nhận con nuôi.