Một số xét nghiệm đánh giá chức năng thận được sử dụng phổ biến hiện nay

Các xét nghiệm đánh giá chức năng thận là công cụ quan trọng giúp phát hiện sớm và theo dõi các bệnh lý về thận. Bài viết sẽ cung cấp thông tin chi tiết về những xét nghiệm thường được áp dụng trong y khoa hiện đại, cùng với vai trò và ý nghĩa của từng phương pháp. Hãy cùng khám phá để chăm sóc sức khỏe thận một cách hiệu quả!

Các loại xét nghiệm đánh giá chức năng thận phổ biến

Xét nghiệm đánh giá chức năng thận là các phương pháp kiểm tra y khoa nhằm đánh giá khả năng lọc máu, bài tiết chất thải và duy trì cân bằng nước, điện giải trong cơ thể của thận. Thông qua các chỉ số như creatinin huyết thanh, ure máu, mức lọc cầu thận (GFR) và xét nghiệm nước tiểu, bác sĩ có thể xác định hiệu suất hoạt động của thận và phát hiện sớm các tổn thương hoặc bệnh lý tiềm ẩn. Những xét nghiệm này không chỉ giúp chẩn đoán bệnh thận cấp tính hay mạn tính mà còn hỗ trợ theo dõi hiệu quả điều trị trong quá trình can thiệp y khoa. 

Dưới đây là một số xét nghiệm chức năng thận được sử dụng phổ biến hiện nay:

Xét nghiệm nitơ urê máu (BUN)

Urê là sản phẩm cuối cùng của quá trình phân hủy protein trong cơ thể, được lọc và đào thải qua thận. Ở người khỏe mạnh, nồng độ urê máu dao động từ 2,5-7,5 mmol/L. Sự gia tăng urê máu có thể bắt nguồn từ chế độ ăn giàu đạm hoặc các bệnh lý như viêm cầu thận, suy thận mạn tính, viêm ống thận hay suy tim sung huyết. Xét nghiệm này giúp phát hiện sớm các bất thường trong chức năng lọc của thận.

Xét nghiệm độ lọc cầu thận (eGFR)

eGFR là chỉ số phản ánh khả năng lọc máu của cầu thận. Ở người khỏe mạnh, chỉ số này thường lớn hơn 90 mL/phút/1,73 m². Khi eGFR giảm xuống dưới 60, điều đó cho thấy chức năng thận đã suy giảm đáng kể và cần có biện pháp can thiệp. Nếu chỉ số này dưới 15, người bệnh được xem là đang ở giai đoạn cuối của bệnh thận mạn và có thể cần các biện pháp điều trị thay thế như lọc máu, ghép thận hoặc thẩm phân.

Xét nghiệm creatinine máu

Creatinine là sản phẩm chuyển hóa của creatine, một chất đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng cho cơ bắp. Chất này được đào thải chủ yếu qua thận, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động của cơ quan này. Ở nam giới, nồng độ creatinine máu thường dao động từ 0,6-1,2 mg/dL hoặc 53-106 µmol/L, trong khi ở nữ giới, chỉ số này nằm trong khoảng 0,5-1,1 mg/dL hoặc 44-97 µmol/L. Khi nồng độ creatinine tăng cao, đó có thể là dấu hiệu của suy giảm chức năng thận, nồng độ thấp thường ít khi có ý nghĩa lâm sàng.

Xét nghiệm rối loạn cân bằng kiềm toan

Cân bằng kiềm toan trong máu được duy trì ở mức pH 7,37-7,45 để đảm bảo các hoạt động sinh hóa diễn ra bình thường. Khi chức năng thận suy giảm, khả năng loại bỏ axit dư thừa hoặc tái hấp thu bicarbonat bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng nhiễm toan chuyển hóa. Xét nghiệm này thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ bệnh nhân có các vấn đề nghiêm trọng về thận.

Xét nghiệm axit uric máu

Axit uric là sản phẩm cuối cùng của quá trình chuyển hóa purin. Ở nam giới, nồng độ axit uric bình thường dao động từ 180-420 µmol/L, còn ở nữ giới là 150-360 µmol/L. Nồng độ axit uric trong máu tăng cao có thể liên quan đến các bệnh lý như suy thận, gout, vảy nến hoặc tình trạng thiếu máu do tán huyết.

Xét nghiệm tỷ lệ microalbumin/creatinine niệu

Microalbumin niệu là một lượng nhỏ albumin xuất hiện trong nước tiểu, thường không được phát hiện qua xét nghiệm nước tiểu thông thường. Chỉ số microalbumin tăng cao là dấu hiệu cảnh báo sớm của tổn thương thận, đặc biệt ở bệnh nhân tiểu đường hoặc tăng huyết áp. Xét nghiệm này giúp phát hiện và can thiệp sớm để làm chậm tiến trình suy thận.

Tổng phân tích nước tiểu

Phân tích nước tiểu giúp đánh giá các thành phần như protein, glucose, tế bào máu và các chất cặn. Xét nghiệm này hỗ trợ phát hiện các bệnh lý như nhiễm trùng đường tiết niệu, tiểu đường hoặc các vấn đề về chức năng thận.

Xét nghiệm điện giải đồ

Xét nghiệm điện giải đồ là một trong những xét nghiệm đánh giá chức năng thận. Chức năng thận suy giảm thường dẫn đến mất cân bằng điện giải như natri, kali và clorua trong máu. Sự mất cân bằng này có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như rối loạn nhịp tim, co giật hoặc thậm chí đe dọa tính mạng.

Xét nghiệm albumin huyết thanh

Albumin là protein quan trọng trong huyết tương, chiếm khoảng 60-80% tổng lượng protein máu với chỉ số bình thường từ 35-50 g/L. Nồng độ albumin giảm thường do thận không thể giữ protein, dẫn đến thất thoát qua nước tiểu, một tình trạng phổ biến trong bệnh lý cầu thận.

Xét nghiệm định lượng protein toàn phần

Protein toàn phần bao gồm albumin và globulin, với nồng độ bình thường từ 60-80 g/L. Suy giảm chức năng thận dẫn đến mất protein qua nước tiểu, làm giảm protein toàn phần trong máu, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Tổng phân tích tế bào máu

Xét nghiệm này đánh giá số lượng và chất lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu. Bệnh nhân suy thận mạn thường gặp tình trạng thiếu máu do giảm sản xuất erythropoietin - hormone kích thích tạo hồng cầu.

Siêu âm bụng

Siêu âm là phương pháp hình ảnh giúp phát hiện các bất thường như sỏi thận, thận ứ nước, u thận hoặc thận đa nang. Đây là công cụ hỗ trợ chẩn đoán hiệu quả, cung cấp hình ảnh trực quan về cấu trúc thận.

Các xét nghiệm khác

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các kỹ thuật như chụp cộng hưởng từ (MRI), xạ hình thận hoặc sinh thiết thận để đánh giá chi tiết cấu trúc và chức năng thận, từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác và phác đồ điều trị phù hợp.

Khi nào cần thực hiện xét nghiệm chức năng thận?

Xét nghiệm chức năng thận được chỉ định trong nhiều trường hợp để đánh giá sức khỏe thận và phát hiện sớm các bệnh lý liên quan. Dưới đây là những trường hợp phổ biến cần thực hiện xét nghiệm này:

• Triệu chứng nghi ngờ bệnh thận: Khi cơ thể xuất hiện các dấu hiệu bất thường như phù mặt, tay chân, hoặc toàn thân, đây có thể là dấu hiệu của suy giảm chức năng thận. Ngoài ra, các triệu chứng như tiểu ít, tiểu nhiều, tiểu buốt, nước tiểu có bọt hoặc đổi màu, kèm theo cảm giác đau lưng, đặc biệt ở vùng thắt lưng, cũng là những cảnh báo quan trọng. Trong những trường hợp này, xét nghiệm chức năng thận là cần thiết để chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Người có bệnh lý nền: Các bệnh lý mạn tính như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch, suy tim hoặc bệnh gan mạn tính có thể làm tăng nguy cơ tổn thương thận. Những người mắc các bệnh lý này nên được theo dõi chức năng thận định kỳ để phát hiện sớm các biến chứng và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp.
• Theo dõi hiệu quả điều trị bệnh thận: Bệnh nhân đã được chẩn đoán suy thận cấp hoặc mạn cần thực hiện xét nghiệm định kỳ để đánh giá tiến triển của bệnh. Ngoài ra, sau quá trình điều trị như sử dụng thuốc, lọc máu, hoặc phẫu thuật, xét nghiệm chức năng thận giúp bác sĩ kiểm tra hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ khi cần thiết.
• Sử dụng thuốc có nguy cơ ảnh hưởng đến thận: Một số loại thuốc như kháng sinh liều cao, thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) hoặc các thuốc điều trị ung thư có thể gây độc cho thận. Xét nghiệm chức năng thận được chỉ định trước và trong quá trình điều trị để đảm bảo thận không bị tổn thương do tác dụng phụ của thuốc.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Những người trên 40 tuổi, có lối sống ít vận động, chế độ ăn uống không lành mạnh, hoặc tiền sử gia đình có người mắc bệnh thận nên thực hiện xét nghiệm chức năng thận định kỳ. Việc kiểm tra thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn, từ đó can thiệp kịp thời để bảo vệ sức khỏe thận.

Một số lưu ý khi xét nghiệm chức năng thận cần biết

Dưới đây là một số vấn đề khi thực hiện xét nghiệm chức năng thận mà bạn cần lưu ý:

• Tác dụng phụ: Xét nghiệm chức năng thận thường không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số người có thể gặp triệu chứng tạm thời như bầm tím, chóng mặt, hoặc mệt mỏi sau khi xét nghiệm máu. Những triệu chứng này thường sẽ hết sau một thời gian ngắn. Nếu cảm thấy đau nhức kéo dài, cần liên hệ với bác sĩ để được xử lý kịp thời.
• Thời gian nhận kết quả: Kết quả xét nghiệm chức năng thận có thể có trong ngày hoặc sau vài ngày tùy vào từng trường hợp và loại xét nghiệm. Thời gian chờ kết quả có thể thay đổi tùy thuộc vào cơ sở y tế và phương pháp thực hiện.
• Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm chức năng thận: Kết quả xét nghiệm giúp đánh giá hoạt động của thận. Nếu GFR dưới 60, đó có thể là dấu hiệu bệnh thận. Tỷ lệ UACR trên 30 cũng là chỉ báo cảnh báo bệnh thận, đặc biệt khi có albumin trong nước tiểu.
• Việc cần làm sau khi biết kết quả mắc bệnh thận: Nếu kết quả xét nghiệm bất thường, bác sĩ sẽ hướng dẫn các phương án điều trị, như sử dụng thuốc và theo dõi chức năng thận thường xuyên để kiểm soát bệnh.

Trên đây là những thông tin về xét nghiệm đánh giá chức năng thận mà chúng tôi chia sẻ đến bạn. Tóm lại, các xét nghiệm chức năng thận đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và theo dõi tình trạng sức khỏe thận. Việc thực hiện những xét nghiệm này định kỳ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa các bệnh lý về thận.