Phân biệt tay chân miệng và zona: Triệu chứng điển hình và cách điều trị

Bệnh tay chân miệng và zona thần kinh là hai bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến da và hệ miễn dịch và tuy có triệu chứng ban đầu khá giống nhau, chúng lại khác nhau về nguyên nhân và đối tượng dễ mắc bệnh. Phân biệt tay chân miệng và zona giúp người bệnh phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Tổng quan về tay chân miệng và zona

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do các loại virus thuộc nhóm Enterovirus gây ra, đặc biệt là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn. Đây là bệnh dễ lây lan, chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mụn nước, nước bọt, hoặc phân của người bị nhiễm bệnh.

Triệu chứng: Bệnh chân tay miệng thường xuất hiện với các dấu hiệu như:

• Sốt nhẹ hoặc cao.
• Phát ban dạng mụn nước nhỏ ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối và mông.
• Xuất hiện vết loét ở miệng khiến trẻ khó ăn, dễ đau đớn.
• Trẻ có thể bị mệt mỏi, biếng ăn, quấy khóc.

Zona thần kinh là một bệnh nhiễm trùng do virus varicella-zoster gây ra. Sau khi mắc thủy đậu, virus này không bị loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ thể mà có thể “ngủ yên” trong các tế bào thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy yếu, stress hoặc gặp một số tác động khác, virus có thể tái hoạt động, gây ra bệnh zona.

Triệu chứng: Zona thần kinh có các biểu hiện đặc trưng như:

• Phát ban và mụn nước: Xuất hiện một dải mụn nước ở một bên cơ thể, thường chạy dọc theo dây thần kinh. Các mụn nước này có thể gây đau, rát hoặc ngứa ngáy.
• Đau dữ dội: Trước khi phát ban, người bệnh có thể cảm thấy đau rát, nhức nhối ở vùng sắp nổi mụn nước. Cơn đau có thể kéo dài, thậm chí ngay cả sau khi mụn nước đã lành, do virus tấn công dây thần kinh.
• Sốt nhẹ, mệt mỏi và ớn lạnh: Các triệu chứng giống cúm này có thể xuất hiện ở giai đoạn đầu của bệnh.

Phân biệt tay chân miệng và zona

Bệnh tay chân miệng và zona thần kinh đều là các bệnh lý ngoài da do virus gây ra với các triệu chứng ban đầu có thể gây nhầm lẫn. Tuy nhiên, cách nhận biết và điều trị của chúng có nhiều khác biệt, và nếu không được điều trị kịp thời, cả hai bệnh đều có thể gây ra biến chứng nguy hiểm.

Cách điều trị tay chân miệng và zona

Điều trị bệnh tay chân miệng và zona thần kinh khác nhau do đặc điểm và nguyên nhân gây bệnh của mỗi loại. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách điều trị cả hai bệnh này.

Điều trị tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, phương pháp điều trị chủ yếu là giảm triệu chứng và chăm sóc để cơ thể tự hồi phục.

• Giảm sốt: Dùng thuốc hạ sốt như paracetamol, theo hướng dẫn của bác sĩ. Tuyệt đối không dùng aspirin cho trẻ vì có thể gây biến chứng nghiêm trọng.
• Chăm sóc vết loét miệng: Sử dụng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ để vệ sinh miệng cho trẻ, giúp giảm đau và hạn chế viêm nhiễm.
• Dùng thuốc giảm đau và ngăn ngừa nhiễm trùng: Nếu trẻ đau nhiều, bác sĩ có thể kê các loại thuốc giảm đau nhẹ và thuốc giúp ngăn ngừa nhiễm trùng khi mụn nước bị vỡ.
• Tăng cường dinh dưỡng: Đảm bảo trẻ uống đủ nước và ăn các thức ăn lỏng, dễ nuốt, giàu dinh dưỡng để tránh làm tổn thương vết loét ở miệng.

Lưu ý: Tay chân miệng có thể tự khỏi sau 7-10 ngày nếu được chăm sóc tốt. Tuy nhiên, nếu bệnh diễn biến nặng, có dấu hiệu biến chứng (sốt cao không hạ, co giật, khó thở), cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay.

Điều trị bệnh zona

Zona thần kinh cần được điều trị sớm, tốt nhất là trong vòng 72 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng để giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.

• Thuốc kháng virus: Các loại thuốc như acyclovir, valacyclovir, hoặc famciclovir có tác dụng kháng virus, giúp giảm triệu chứng và rút ngắn thời gian phát ban.
• Thuốc giảm đau: Bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau, từ thuốc giảm đau nhẹ như paracetamol đến các loại giảm đau mạnh hơn, tùy thuộc vào mức độ đau của bệnh nhân.
• Thuốc chống viêm và thuốc bôi ngoài da: Sử dụng kem bôi chứa corticoid hoặc thuốc mỡ để giảm viêm và ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát.
• Vệ sinh vùng da bị zona: Giữ vùng phát ban khô ráo và sạch sẽ để tránh nhiễm trùng. Tránh gãi hoặc cọ xát vào vùng da bị bệnh.
• Tránh tiếp xúc với người chưa mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm phòng: Bệnh có thể lây virus thủy đậu cho những người chưa miễn dịch nếu tiếp xúc với dịch từ mụn nước.

Phòng ngừa tay chân miệng và zona thần kinh

Không chỉ cần phân biệt tay chân miệng và zona thần kinh mà việc phòng ngừa đối với hai bệnh này cũng rất quan trọng, nhất là với trẻ nhỏ và người lớn tuổi – các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao. Đối với tay chân miệng lây lan rất nhanh trong môi trường đông đúc, nhất là trường học và nhà trẻ. Để ngăn ngừa bệnh, cần tuân thủ các biện pháp vệ sinh và hạn chế tiếp xúc khi cần thiết.

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, và sau khi tiếp xúc với người có triệu chứng.
• Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống: Đảm bảo vệ sinh sạch sẽ đồ chơi, dụng cụ sinh hoạt, giường ngủ và không gian chung của trẻ.
• Tránh tiếp xúc với người nhiễm bệnh: Nếu ai đó trong gia đình hoặc lớp học mắc bệnh tay chân miệng, nên hạn chế cho trẻ tiếp xúc để tránh lây lan.
• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi: Để tránh lây lan virus qua không khí, người lớn và trẻ em nên che miệng bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho, hắt hơi.
• Duy trì sức đề kháng tốt: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý giúp tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ.

Còn đối với zona thần kinh cần có biện pháp phòng ngừa như:

• Tiêm vaccine phòng bệnh zona: Người trên 50 tuổi được khuyến cáo tiêm vaccine phòng zona để giảm nguy cơ mắc bệnh. Vaccine này cũng giúp làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh nếu mắc phải. Bạn có thể tham khảo thêm tại Trung tâm tiêm chủng Long Châu để được hỗ trợ và tư vấn thêm về vaccine phòng bệnh.
• Tránh tiếp xúc với người chưa mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm phòng: Virus gây zona có thể lây sang người chưa có miễn dịch với thủy đậu, do đó người bị bệnh nên tránh tiếp xúc với phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ và người chưa tiêm phòng thủy đậu.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Hệ miễn dịch khỏe mạnh là yếu tố giúp phòng ngừa zona, đặc biệt là ở người lớn tuổi. Việc duy trì chế độ ăn giàu dinh dưỡng, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc, và quản lý stress có tác động tích cực trong việc giảm nguy cơ bùng phát bệnh.
• Tránh các yếu tố gây suy giảm miễn dịch: Người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như người đang điều trị bằng liệu pháp ức chế miễn dịch hoặc có bệnh lý nền, nên thận trọng hơn để tránh tái phát virus.

Tóm lại, việc phân biệt tay chân miệng và zona rất quan trọng giúp nhận biết sớm và điều trị đúng cách để người bệnh giảm bớt triệu chứng và tránh được các biến chứng nguy hiểm. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ hoặc triệu chứng bất thường, hãy nhanh chóng đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.