14 loại vắc xin ngừa viêm phổi cho người lớn và trẻ em bạn cần biết

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh tiêm phòng viêm phổi là phương pháp hiệu quả nhất để bảo vệ cả trẻ em và người lớn khỏi những hậu quả nặng nề của căn bệnh này, bao gồm đau đớn, bệnh tật và thậm chí tử vong. Bằng việc đảm bảo tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch và đúng liều lượng, mọi người có thể được bảo vệ suốt đời trước các bệnh nguy hiểm có nguy cơ lây nhiễm cao.

Nguyên nhân gây viêm phổi

Viêm phổi có thể do virus, nấm và vi khuẩn (trong đó có vi khuẩn Hib) gây ra, thường là hậu quả của nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Dưới đây là những cách khác nhau mà các tác nhân gây bệnh này có thể lây lan:

Lây truyền qua tiếp xúc

Các tác nhân gây viêm phổi có thể lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp, chẳng hạn như bắt tay hoặc hôn, với người bị nhiễm bệnh. Tiếp xúc cá nhân gần gũi có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền mầm bệnh, dẫn đến sự phát triển của bệnh viêm phổi.

Lây truyền qua đường không khí

Hắt hơi hoặc ho mà không che miệng hoặc mũi có thể giải phóng các giọt bắn truyền nhiễm vào không khí, khiến người khác có thể hít phải. Phương thức lây truyền này đặc biệt quan trọng trong môi trường đông đúc hoặc không gian hạn chế.

Ô nhiễm bề mặt

Các tác nhân gây bệnh viêm phổi có thể tồn tại trên các bề mặt, làm cho các đồ vật có thể chạm vào trở thành nguồn lây nhiễm tiềm ẩn. Tiếp xúc với các bề mặt bị ô nhiễm, sau đó chạm vào mặt hoặc miệng có thể đưa mầm bệnh vào hệ hô hấp.

Môi trường chăm sóc sức khỏe

Trong bệnh viện hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe, viêm phổi có thể xảy ra do tiếp xúc với nhân viên y tế hoặc tiếp xúc với thiết bị bệnh viện bị ô nhiễm. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của các biện pháp kiểm soát lây nhiễm trong môi trường chăm sóc sức khỏe để giảm thiểu nguy cơ lây truyền.

Các tác nhân phổ biến:

Tại Hoa Kỳ, viêm phổi do virus thường liên quan đến cúm và virus hợp bào hô hấp (RSV). Những bệnh nhiễm vi-rút này có thể gây suy hô hấp nghiêm trọng, đặc biệt là ở những người dễ bị tổn thương như trẻ nhỏ và người già. Mặt khác, viêm phổi do vi khuẩn thường bắt nguồn từ Streptococcus pneumoniae (phế cầu), đây là tác nhân gây bệnh phổ biến.

Các loại viêm phổi khác nhau:

• Viêm phổi mắc phải tại cộng đồng: Điều này đề cập đến các trường hợp cá nhân bị viêm phổi bên ngoài bệnh viện hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe. Nó thường liên quan đến các bệnh lây nhiễm trong cộng đồng, chẳng hạn như tiếp xúc với các cá nhân bị nhiễm bệnh hoặc môi trường bị ô nhiễm.
• Viêm phổi mắc phải tại bệnh viện: Còn được gọi là viêm phổi bệnh viện, điều này xảy ra khi các cá nhân mắc bệnh viêm phổi trong hoặc sau khi được điều trị y tế tại cơ sở chăm sóc sức khỏe. Các cơ sở chăm sóc dài hạn, bệnh viện và trung tâm lọc máu là những cơ sở tiềm năng cho loại viêm phổi này.
• Viêm phổi liên quan đến thở máy: Những người cần thở máy để hỗ trợ hô hấp dễ bị viêm phổi liên quan đến thở máy. Sự hiện diện của ống thở làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, đòi hỏi phải tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng trong môi trường chăm sóc sức khỏe.
• Viêm phổi do Haemophilus Influenzae tuýp B (Hib): Vi khuẩn Hib được biết là nguyên nhân gây viêm phổi, đặc biệt ở trẻ em. Sự lây truyền có thể xảy ra thông qua các hạt trong không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết đường hô hấp.

Hiểu được nguyên nhân và phương thức lây truyền bệnh viêm phổi giúp các cá nhân chủ động thực hiện các bước để bảo vệ bản thân và những người xung quanh. Tiêm phòng, thực hành vệ sinh đúng cách (bao gồm rửa tay và che miệng khi ho và hắt hơi), duy trì lối sống lành mạnh và tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa và kiểm soát bệnh viêm phổi.

14 loại vắc xin ngừa viêm phổi cho người lớn và trẻ em

Như đã đề cập bên trên, viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng, gây rủi ro đáng kể cho mọi người ở mọi lứa tuổi. Để chống lại căn bệnh này một cách hiệu quả, việc tiêm phòng đóng vai trò hết sức quan trọng. Dưới đây là thông tin về các loại vắc xin phòng viêm phổi phổ biến và hiệu quả hiện nay:

2 loại vắc xin ngừa viêm phổi do phế cầu khuẩn

Vi khuẩn phế cầu (Streptococcus pneumoniae) là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi và có thể dẫn đến các biến chứng nặng, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ và người già. Hiện Việt Nam khuyến cáo sử dụng 2 loại vắc xin phòng viêm phổi do phế cầu:

Vắc xin Synflorix (Bỉ)

Vắc xin Synflorix được chỉ định cho trẻ em từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi, phòng các bệnh do phế cầu khuẩn gây ra. Nó giúp ngăn ngừa viêm màng não, viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết và nhiễm trùng tai giữa.

Vắc xin Prevenar 13

Vắc xin Prevenar 13 có tác dụng bảo vệ rộng rãi chống lại các bệnh do phế cầu khuẩn, bao gồm viêm phổi, viêm màng não và viêm tai giữa. Nó phù hợp cho trẻ em, người lớn và người già.

4 loại vắc xin ngừa viêm phổi do cúm

Viêm phổi do virus, thường do nhiễm cúm, là nguyên nhân đáng kể gây ra các trường hợp viêm phổi. Cúm làm suy yếu cơ chế bảo vệ của phổi, cho phép các vi khuẩn khác xâm nhập và gây nhiễm trùng thứ phát. Đặc biệt dễ bị tổn thương là trẻ nhỏ, người già và những người có hệ thống miễn dịch suy yếu. Để giải quyết nguy cơ này, một số vắc-xin cúm có sẵn cho cả trẻ em và người lớn, bao gồm:

• Vaxigrip (Pháp);
• Influvac (Hà Lan);
• Ivacflu-S (Việt Nam);
• GC Flu (Hàn Quốc).

Mỗi loại vắc-xin có thể có lịch sử dụng khác nhau, phù hợp với các nhóm tuổi cụ thể và nhu cầu cá nhân.

2 loại vắc xin ngừa viêm phổi do não mô cầu

Viêm phổi do não mô cầu chiếm khoảng 9% trong tất cả các trường hợp viêm phổi và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị. Các triệu chứng phổ biến bao gồm sốt, ớn lạnh, ho, thở nhanh và khó thở.

Hai loại viêm phổi do não mô cầu chính, BC và ACYW-135, hiện có thể được ngăn ngừa bằng vắc-xin:

Vắc xin VA-MENGOC-BC (Cuba)

Được chỉ định cho trẻ em từ 6 tháng tuổi đến người lớn đến 45 tuổi, vắc xin này cần có lịch tiêm hai liều, liều thứ hai được tiêm sau liều thứ nhất khoảng 6-8 tuần.

Vắc xin liên hợp Menactra (Mỹ)

Tại Việt Nam, bên cạnh vắc xin Mengoc BC phòng viêm phổi não mô cầu týp B + C, nhu cầu sử dụng vắc xin Menactra phòng bệnh não mô cầu ACYW-135 đang ở mức cao. Vắc xin Menactra mang lại hiệu quả phòng ngừa tốt hơn và tạo cơ hội cho việc tiêm phòng sớm hơn. Lịch tiêm chủng khuyến cáo như sau:

Tiêm chủng cơ bản:

• Trẻ từ 9 tháng đến dưới 24 tháng: Tiêm 2 liều cách nhau 3 tháng.
• Trẻ em từ 24 tháng tuổi và người lớn đến 55 tuổi: 1 liều.

Tiêm nhắc lại:

Có thể tiêm một liều nhắc lại cho những người từ 15 đến 55 tuổi tiếp tục có nguy cơ mắc bệnh viêm màng não mô cầu, với điều kiện là ít nhất 4 năm đã trôi qua kể từ liều vắc-xin trước đó.

Lưu ý: Thuốc chủng ngừa Menactra được chỉ định cho trẻ em từ 9 tháng tuổi trở lên, cũng như người lớn đến 55 tuổi. Ngay cả khi trẻ đã được chủng ngừa viêm màng não mô cầu loại B và C, thì trẻ vẫn nên được chủng ngừa Menactra để bảo vệ chống lại bệnh viêm màng não mô cầu loại A, C, Y và W-135.

6 loại vắc xin ngừa viêm phổi do Hib

Vi khuẩn Hib, có tên khoa học là Haemophilus Influenzae type B, là mối đe dọa đáng kể đối với trẻ em dưới 5 tuổi, gây ra bệnh viêm phổi nặng. Nếu không phòng ngừa thích hợp, vi khuẩn Hib có thể dẫn đến viêm phổi ở một nửa số trẻ em bị ảnh hưởng. Bản chất rất dễ lây lan của Hib khiến nó trở thành mối lo ngại, đặc biệt là trong các môi trường như nhà trẻ và trường mẫu giáo, nơi đồ chơi và đồ vật dùng chung làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Bất kỳ đứa trẻ nào không có miễn dịch với vi khuẩn này đều có nguy cơ cao mắc bệnh.

Trong cuộc chiến với bệnh viêm phổi do Hib, tiêm vắc xin là biện pháp chủ động mà cha mẹ phải ưu tiên hàng đầu. Việc tiêm phòng sớm cho trẻ có vai trò then chốt trong việc giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh viêm phổi và bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh nguy hiểm này.

Sau đây là 6 loại vắc-xin có sẵn để ngăn ngừa bệnh viêm phổi do Hib:

Vắc xin Hexaxim (Pháp) và Infanrix Hexa (Bỉ)

Các vắc xin này bảo vệ chống lại sáu bệnh, bao gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và viêm phổi - viêm màng não do Hib. Lịch tiêm chủng khuyến cáo như sau:

• Ba mũi tiêm cơ bản lúc trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi.
• Một mũi tăng cường được tiêm ít nhất 6 tháng sau liều thứ 3.

Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp) và ComBe Five (Ấn Độ)

Các vắc xin này phòng 5 bệnh gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và viêm phổi-viêm màng não mủ do Hib. Chế độ tiêm phòng như sau:

• Tiêm 3 mũi cơ bản cho trẻ lúc 2, 3, 4 tháng tuổi.
• Mũi tiêm nhắc lại khi trẻ được 16 - 18 tháng.

Vắc xin Infanrix IPV+Hib (5in1) (Bỉ)

Vắc xin này bảo vệ trẻ khỏi bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm phổi và viêm màng não do Hib. Lịch tiêm phòng như sau:

• Ba mũi tiêm trong 6 tháng đầu đời, với liều đầu tiên có thể tiêm ngay khi trẻ được 2 tháng tuổi.
• Mũi tiêm nhắc lại được tiêm khi trẻ đủ 2 tuổi, ít nhất 6 tháng sau mũi tiêm cuối cùng trong lịch tiêm chính.

Vắc-xin Quimi-Hib

Vắc-xin này đặc biệt nhắm mục tiêu phòng ngừa viêm phổi do Hib cho trẻ em từ 2 tháng tuổi.

Điều quan trọng cần lưu ý là tại Việt Nam, chương trình tiêm chủng mở rộng bao gồm các vắc xin phối hợp như Quinvaxem, Pentaxim và Infanrix IPV+Hib, vốn đã cung cấp khả năng bảo vệ chống lại Hib. Do đó, vắc-xin Quimi-Hib chủ yếu được sử dụng để tiêm nhắc lại cho trẻ em trên 1 tuổi đã tiêm liều thứ tư của vắc-xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1. Trong những trường hợp như vậy, không cần phải tiêm riêng vắc-xin Quimi-Hib.

Ai nên tiêm vắc-xin phòng bệnh viêm phổi?

Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng có thể gây hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt đối với những người dễ bị tổn thương. Để chống lại mối đe dọa này, tiêm chủng đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh viêm phổi và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Sau đây là những người nên tiêm vắc xin ngừa viêm phổi:

Vắc xin Hib

Theo khuyến nghị của các tổ chức uy tín như Tổ chức Y tế Thế giới và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tất cả trẻ em trong độ tuổi từ 2 tháng đến 2 tuổi nên được tiêm vắc-xin Hib. Việc chủng ngừa này cung cấp sự bảo vệ cần thiết chống lại bệnh viêm phổi do vi khuẩn Hib gây ra, bảo vệ sức khỏe và thể trạng của trẻ nhỏ.

Vắc xin ngừa phế cầu khuẩn

Một số nhóm người nhất định có nguy cơ mắc bệnh viêm phổi cao hơn do tuổi tác hoặc tình trạng sức khỏe tiềm ẩn của họ. Những người sau đây nên cân nhắc sớm tiêm vắc-xin phế cầu khuẩn:

• Người lớn trên 60 tuổi: Khi các cá nhân già đi, hệ thống miễn dịch của họ suy yếu một cách tự nhiên, khiến họ dễ bị nhiễm trùng hơn, bao gồm cả viêm phổi. Tiêm chủng đặc biệt quan trọng đối với lứa tuổi này để tăng cường khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh viêm phổi.
• Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu: Các tình trạng y tế và phương pháp điều trị khác nhau có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến các cá nhân dễ bị viêm phổi hơn. Những người mắc các bệnh như HIV/AIDS, đang trải qua hóa trị liệu, người được cấy ghép nội tạng hoặc những người có hệ thống miễn dịch suy yếu do mắc các bệnh khác nên ưu tiên tiêm vắc-xin phế cầu khuẩn.
• Những người mắc bệnh mãn tính: Một số bệnh mãn tính, chẳng hạn như bệnh tim, tiểu đường, khí thũng, hen suyễn hoặc COPD, có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh viêm phổi. Việc chủng ngừa được khuyến khích mạnh mẽ cho những người mắc các bệnh này để bảo vệ thêm chống lại các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Người hút thuốc: Hút thuốc trong thời gian dài có thể làm hỏng lông mao trong phổi và khí quản, làm giảm khả năng loại bỏ mầm bệnh và tăng nguy cơ viêm phổi. Những người hút thuốc nên ưu tiên tiêm vắc-xin để tăng cường khả năng phòng ngừa bệnh nhiễm trùng đường hô hấp này.
• Những người nghiện rượu nặng: Uống quá nhiều rượu có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, làm giảm hiệu quả của nó trong việc chống lại nhiễm trùng. Điều quan trọng đối với những người nghiện rượu nặng là cân nhắc tiêm vắc-xin để tăng cường phản ứng miễn dịch và giảm nguy cơ viêm phổi.
• Bệnh nhân phẫu thuật hoặc những người mắc bệnh nghiêm trọng: Những người trải qua ca phẫu thuật lớn, chữa lành vết thương nghiêm trọng hoặc được chăm sóc đặc biệt trong các cơ sở như ICU có nguy cơ mắc bệnh viêm phổi cao hơn. Các thủ tục như đặt nội khí quản hoặc sử dụng máy thở có thể đưa vi khuẩn vào và dẫn đến viêm phổi. Việc chủng ngừa đặc biệt quan trọng đối với những người này, vì hệ thống miễn dịch suy yếu của họ khiến họ dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp hơn.

Bằng cách hiểu ai nên tiêm vắc-xin ngừa viêm phổi, chúng ta có thể chủ động thực hiện các bước để bảo vệ bản thân và những người thân yêu khỏi bệnh nhiễm trùng có khả năng đe dọa đến tính mạng này. Hãy nhớ rằng, phòng ngừa thông qua tiêm chủng là yếu tố chính trong việc duy trì sức khỏe tốt và giảm gánh nặng bệnh viêm phổi trong cộng đồng của chúng ta.

Ai không nên tiêm vắc-xin phòng viêm phổi?

Khi nói đến việc chủng ngừa, điều quan trọng cần lưu ý là một số cá nhân có thể không phải là đối tượng thích hợp để chủng ngừa bệnh viêm phổi. Đó là những người nào?

Vắc xin ngừa phế cầu khuẩn

Mặc dù vắc-xin phế cầu khuẩn nói chung là an toàn và hiệu quả, nhưng vẫn có những trường hợp cụ thể mà các cá nhân nên tránh tiêm vắc-xin. Bao gồm các đối tượng sau đây: :

• Phản ứng dị ứng: Những người đã biết bị dị ứng với vắc-xin hoặc bất kỳ thành phần nào của vắc-xin không nên tiêm vắc-xin viêm phổi để ngăn ngừa các phản ứng bất lợi có thể xảy ra.
• Phản ứng dị ứng trước đó với PCV7: Những người đã từng có phản ứng dị ứng với vắc-xin kết hợp đầu tiên, PCV7 (phiên bản cũ hơn của vắc xin ngừa ngừa phế cầu khuẩn), nên tránh vắc-xin phế cầu khuẩn hiện tại.
• Thời kỳ mang thai: Vắc xin phế cầu khuẩn thường không được khuyến cáo cho người mang thai, trừ khi có những cân nhắc y tế cụ thể. Điều quan trọng là phải tham khảo ý kiến của chuyên gia chăm sóc sức khỏe để thảo luận về những rủi ro và lợi ích tiềm ẩn trong những trường hợp như vậy.
• Ốm nặng: Nếu một cá nhân hiện đang bị cảm lạnh nặng, cúm hoặc bất kỳ bệnh cấp tính nào khác, thì nên hoãn tiêm vắc-xin cho đến khi họ bình phục. Tiêm phòng trong thời gian bị bệnh có thể cản trở phản ứng miễn dịch của cơ thể hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
• Tác dụng phụ tiềm ẩn: Giống như bất kỳ loại vắc-xin nào, vắc-xin phế cầu khuẩn có thể có các tác dụng phụ nhẹ như đỏ hoặc sưng tại chỗ tiêm, đau cơ, sốt hoặc ớn lạnh. Mặc dù các tác dụng phụ này thường là tạm thời và nhẹ, nhưng những người có các tình trạng hoặc mối lo ngại về y tế cụ thể nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Điều quan trọng cần lưu ý là trẻ em không nên tiêm đồng thời vắc xin viêm phổi và vắc xin cúm. Tiêm cả hai loại vắc-xin cùng một lúc có thể làm tăng nguy cơ bị sốt và có khả năng dẫn đến co giật. Nên thảo luận về lịch tiêm chủng phù hợp với chuyên gia chăm sóc sức khỏe để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả của việc tiêm chủng.

Vắc xin Hib

Đối với vắc-xin Hib, thường không bắt buộc đối với trẻ em trên 5 tuổi và người lớn. Tuy nhiên, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyến cáo nên tiêm vắc-xin Hib cho những người mắc một số bệnh khiến họ có nguy cơ mắc thêm các bệnh do vi khuẩn Hib gây ra. Bác sĩ có thể cung cấp hướng dẫn cụ thể dựa trên tiền sử bệnh và các yếu tố rủi ro của một cá nhân.

Tóm lại, viêm phổi là căn bệnh dễ lây lan và hậu quả do bệnh gây ra là rất nghiêm trọng. Việc nắm thông tin về các loại vắc xin ngừa viêm phổi, xác định tính phù hợp của việc tiêm vắc-xin cũng như tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ, đúng thời gian là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe bản thân và bé yêu của mình bạn nhé.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp dịch vụ tiêm chủng, giúp mọi người phòng ngừa được nhiều loại bệnh nguy hiểm thông qua việc tạo ra miễn dịch chủ động đặc hiệu cho cơ thể. Khi đến tiêm chủng tại Long Châu, bạn không chỉ tiêm vắc xin đầy đủ và tuân theo lịch tiêm chính xác, mà còn giới thiệu các gói tiêm chủng đa dạng để đáp ứng nhu cầu phòng ngừa bệnh tật của mọi lứa tuổi. Trung tâm luôn lấy sự an toàn và sức khỏe của mọi người làm tiêu chí hàng đầu trong mọi hoạt động của mình.

Xem thêm: Vắc xin phế cầu giá bao nhiêu?