Ước lượng mức lọc cầu thận: Những điều cần biết

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu vai trò quan trọng của mức lọc cầu thận trong việc đánh giá chức năng thận. Đồng thời, xem xét các phương pháp ước lượng mức lọc cầu thận, từ những công thức truyền thống đã được sử dụng lâu đời cho đến các công nghệ hiện đại đang ngày càng được áp dụng trong y học. Hãy cùng khám phá những thông tin hữu ích về ước lượng mức lọc cầu thận trong bài viết này bạn nhé!

Tìm hiểu về mức lọc cầu thận

Mức lọc cầu thận là gì?

Thận là một hệ thống lọc máu tự nhiên quan trọng trong cơ thể, đảm nhiệm chức năng loại bỏ các chất thải, độc tố ra khỏi máu để bài tiết qua nước tiểu, đồng thời tái hấp thu nước, glucose và các amino acid cần thiết cho cơ thể.

Mức lọc cầu thận (GFR) được định nghĩa là lưu lượng máu mà cầu thận lọc được trong một phút. Ước lượng độ lọc cầu thận (eGFR) là chỉ số phản ánh khả năng bài tiết của thận và được coi là phép đo chính xác nhất để đánh giá khả năng hoạt động của thận cũng như chẩn đoán các giai đoạn suy thận.

Mức GFR cao đồng nghĩa với chức năng thận tốt, trong khi mức GFR thấp cho thấy chức năng thận đang suy giảm. GFR có thể thay đổi theo nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, chỉ số khối cơ thể, mức độ hoạt động thể chất và số lượng nephron mà mỗi người có khi sinh ra. Đặc biệt, sau tuổi 30, GFR có xu hướng giảm dần từ 0,5 - 1 ml/phút mỗi năm, ngay cả khi không có tổn thương thận.

Tầm quan trọng của mức lọc cầu thận 

Mức lọc cầu thận (GFR) là một chỉ số đóng vai trò vô cùng quan trọng:

• Chẩn đoán mức độ tổn thương thận và quản lý bệnh thận mãn tính.
• Dự đoán các biến chứng liên quan đến bệnh thận và tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân.
• Đánh giá khả năng ghép thận, lọc máu và xác định liều lượng thuốc cần sử dụng.

Ước lượng mức lọc cầu thận ở người bình thường eGFR > 90 ml/ph/1,73m². Giá trị eGFR từ 60 - 89 cho thấy độ lọc cầu thận bình thường hoặc giảm nhẹ (tùy theo độ tuổi). Tuy nhiên, cần kiểm tra thường xuyên. Khi có albumin niệu hoặc tiểu máu, eGFR > 60 có thể là dấu hiệu sớm của bệnh thận.

Khi eGFR < 60 ml/ph/1,73m², cho thấy suy giảm chức năng thận vừa đến nặng. Bệnh thận mạn được chẩn đoán khi eGFR dưới 60 liên tục trong 3 tháng. Nếu eGFR giảm xuống dưới 15 ml/ph/1,73m², bệnh nhân có thể cần lọc máu thường xuyên hoặc ghép thận.

Kết quả GFR và xét nghiệm albumin niệu (protein trong nước tiểu) thường được kết hợp để đánh giá chức năng thận. Mặc dù xét nghiệm GFR là một chỉ số quan trọng trong việc đánh giá chức năng thận, nhưng nó không đủ để chẩn đoán bệnh thận một cách chính xác. Để xác định nguyên nhân gây suy giảm chức năng thận và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, cần thực hiện thêm các xét nghiệm khác.

Ước lượng mức lọc cầu thận

Ước lượng mức lọc cầu thận được tính như thế nào?

Mức lọc cầu thận (GFR) là chỉ số quan trọng để đánh giá chức năng thận, thường được ước tính gián tiếp qua nồng độ creatinine trong máu hoặc độ thanh thải creatinine.

Creatinine là chất thải do cơ sản xuất, được lọc qua thận và thải ra ngoài qua nước tiểu. Khi chức năng thận suy giảm, nồng độ creatinine trong máu sẽ tăng do không được bài tiết hiệu quả. Ước lượng mức lọc cầu thận được tính dựa trên nồng độ creatinine trong máu và có thể thay đổi theo tuổi tác, giới tính.

Độ thanh thải creatinine (CrCl) là một chỉ số quan trọng trong đánh giá chức năng thận. Nó phản ánh thể tích máu mà thận có khả năng thanh lọc creatinine trong một khoảng thời gian cụ thể (ml/phút) và thường được đo thông qua việc thu thập nước tiểu trong vòng 24 giờ. Độ thanh thải creatinine thường cao hơn eGFR vì một phần creatinine cũng được bài tiết tại ống thận.

Ước lượng mức lọc cầu thận (eGFR)

Công thức 1:

GFR (ml/phút/1,73m²) = 186 x SCr^(-1,154) x Tuổi^(-0,203) x (0,742 nếu là nữ).

Trong đó:

• eGFR: Độ lọc cầu thận ước tính.
• SCr: Nồng độ creatinine trong máu (mg/dL).

Công thức 2:

GFR = CrCl (mL/phút) = (UCr x V nước tiểu) / (SCr x T).

Trong đó:

• CrCl: Độ thanh thải creatinine.
• UCr: Nồng độ creatinine trong nước tiểu (mg/dL).
• V nước tiểu: Thể tích nước tiểu thu thập được trong thời gian T (mL).
• SCr: Nồng độ creatinine trong máu tại thời điểm giữa khoảng thời gian T (mg/dL).
• T: Thời gian thu thập nước tiểu (phút).

Quá trình tính toán dựa vào độ thanh thải creatinine kết hợp cùng nồng độ creatinine trong máu và nước tiểu. Việc thu thập nước tiểu trong 24 giờ giúp đo thể tích và lượng creatinine bài tiết, cùng với đo nồng độ creatinine trong máu. Những thông số này hỗ trợ đánh giá chính xác chức năng thận của bệnh nhân.

Công thức 3:

• Nữ: CrCl = [(140 – Tuổi) x Cân nặng] / (72 x SCr) x 0,85
• Nam: CrCl = [(140 – Tuổi) x Cân nặng] / (72 x SCr)

Trong đó:

• CrCl: Độ thanh thải creatinine (mL/phút).
• Tuổi: Tính bằng năm.
• Cân nặng: Tính bằng kg.
• SCr: Nồng độ creatinine trong máu (mg/dL).

Việc tính toán độ thanh thải creatinine thường gặp nhiều khó khăn do quy trình phức tạp và dễ xảy ra sai số. Vì lý do này, các nhà nghiên cứu đã phát triển nhiều phương pháp ước lượng độ thanh thải creatinine dựa trên giá trị creatinine huyết thanh cùng các đặc điểm khác của bệnh nhân như độ tuổi (18 tuổi trở lên), giới tính và khu vực sinh sống.

Những lưu ý về ước lượng mức lọc cầu thận

Đối tượng cần ước lượng mức lọc cầu thận

Bệnh thận là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và việc phát hiện sớm có thể giúp ngăn chặn hoặc hạn chế sự tiến triển của bệnh. Bác sĩ thường chỉ định xét nghiệm độ lọc cầu thận khi nghi ngờ bệnh thận, đặc biệt khi bệnh nhân có các triệu chứng như:

• Phù chân, mắt cá chân, cổ tay và xung quanh mắt; 
• Đi tiểu ra máu, có bọt hoặc màu nâu; 
• Tăng số lần đi tiểu, đặc biệt là tiểu đêm; 
• Lượng nước tiểu giảm; khó đi tiểu;
• Đau lưng giữa; 
• Da khô, ngứa ngáy; 
• Nặng ngực, khó thở không rõ nguyên nhân.

Độ lọc cầu thận ước tính là một phần quan trọng trong kiểm tra sức khỏe định kỳ, giúp chẩn đoán bệnh thận ở giai đoạn đầu, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao như 

• Người trên 60 tuổi;
• Người mắc đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, thường xuyên bị nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc tắc nghẽn đường tiết niệu;
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh thận;
• Người thuộc chủng tộc như Á Đông, Ấn Độ hoặc Châu Mỹ La-tinh.

Ngoài ra, xét nghiệm eGFR cũng là công cụ quan trọng để theo dõi tình trạng của bệnh nhân mắc bệnh thận mạn tính.

Làm thế nào để kiểm soát mức lọc cầu thận ở ngưỡng an toàn?

Mặc dù tổn thương thận thường là vĩnh viễn, nhưng việc quản lý tốt các tình trạng gây ra bệnh thận có thể giúp ngăn ngừa tổn thương nặng hơn. Một số biện pháp cần thực hiện bao gồm: Sử dụng thuốc huyết áp cho người tăng huyết áp, thuốc kiểm soát đường huyết cho người mắc tiểu đường. 

Ngoài ra, việc duy trì cân nặng hợp lý, giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì, cũng như áp dụng chế độ ăn lành mạnh với ít đường, muối, chất béo, tăng cường rau xanh, trái cây và tập thể dục điều độ, đồng thời hạn chế rượu, bỏ thuốc lá là rất quan trọng.

Nếu bệnh thận được phát hiện và điều trị sớm, kết quả sẽ khả quan hơn, giúp ngăn ngừa suy thận. Do đó, tất cả mọi người, đặc biệt là những ai có yếu tố nguy cơ, cần thực hiện xét nghiệm creatinine và ước lượng mức lọc cầu thận định kỳ để có thể đánh giá sức khỏe thận.

Ước lượng mức lọc cầu thận (eGFR) đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát hiện và quản lý sớm các vấn đề liên quan đến chức năng thận. Đặc biệt, việc duy trì lối sống lành mạnh, quản lý tốt các bệnh nền như tiểu đường, tăng huyết áp sẽ góp phần quan trọng trong việc bảo vệ chức năng thận.