Viêm phổi kẽ ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm phổi kẽ ở trẻ em là một bệnh lý phức tạp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Tuy không phổ biến như các bệnh lý hô hấp thông thường, nhưng viêm phổi kẽ lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến viêm phổi kẽ, các triệu chứng nhận biết ra sao, và cách chăm sóc trẻ khi mắc bệnh như thế nào?

Viêm phổi kẽ là gì?

Viêm phổi kẽ ở trẻ em là một bệnh phổi hiếm gặp, xảy ra ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và thanh thiếu niên. Viêm phổi kẽ ở trẻ em là tình trạng viêm và xơ ở các kẽ của phổi - giữa bề mặt của phế nang và mao mạch là một lớp mô liên kết rất mỏng, mô này được gọi là mô kẽ. 

Tình trạng viêm và xơ khiến mô kẽ trở nên dày hơn, khiến oxy khó đi vào máu, làm giảm khả năng phổi cung cấp oxy cho cơ thể. Sự dày lên của mô kẽ này cũng làm tăng khoảng cách giữa thành phế nang và mao mạch, làm suy yếu thêm quá trình truyền oxy giữa đường thở và máu. Ngoài ra, sự dày lên này khiến phổi trở nên cứng hơn, khiến việc thở trở nên khó khăn hơn.

Mặc dù bệnh phổi kẽ thường gây tổn thương mô kẽ, nhưng đây không phải là phần duy nhất của hệ hô hấp có thể bị ảnh hưởng. Các cấu trúc khác của phổi (như đường dẫn khí nhỏ hơn, phế nang hoặc mạch máu) cũng thường bị ảnh hưởng. Mặc dù người lớn cũng có thể mắc bệnh này nhưng nguyên nhân và diễn biến bệnh ở họ thường khác biệt so với trẻ em.

Nguyên nhân gây viêm phổi kẽ ở trẻ em

Viêm phổi kẽ ở trẻ em xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố nhiễm trùng, môi trường hoặc các bệnh lý nền. Dưới đây là các nguyên nhân gây viêm phổi kẽ ở trẻ em:

Nhiễm trùng do virus và vi khuẩn

Các virus như cúm, adenovirus hoặc virus hợp bào hô hấp (RSV) có khả năng xâm nhập vào hệ hô hấp và gây viêm nhiễm mô kẽ của phổi. Virus không chỉ gây viêm phổi cấp tính mà còn làm tổn thương sâu đến mô phổi, đặc biệt ở trẻ có sức đề kháng yếu. 

Mycoplasma pneumoniae và Chlamydia pneumoniae là hai loại vi khuẩn thường gây viêm phổi kẽ. Những vi khuẩn này thường tấn công hệ hô hấp một cách âm thầm, dẫn đến triệu chứng dai dẳng và tổn thương nhu mô phổi kéo dài.

Môi trường ô nhiễm và các tác nhân bên ngoài

Sự hiện diện của ô nhiễm không khí, khói thuốc lá hoặc hóa chất độc hại trong môi trường sống có thể gây kích ứng đường hô hấp, dẫn đến tổn thương mô phổi và viêm phổi kẽ. 

Ngoài ra, phấn hoa, lông thú cưng hoặc nấm mốc trong nhà là những tác nhân phổ biến gây viêm nhiễm phổi ở trẻ có cơ địa nhạy cảm hoặc mắc bệnh dị ứng.

Phản ứng dị ứng hoặc miễn dịch

Một số trẻ em có rối loạn miễn dịch khiến cơ thể tự tấn công các tế bào khỏe mạnh của phổi, dẫn đến viêm nhiễm mạn tính. Các bệnh như viêm khớp dạng thấp hoặc lupus cũng có thể gây viêm phổi kẽ thứ phát. Một số loại thuốc kháng sinh, chống co giật hoặc thuốc hóa trị liệu có thể gây ra phản ứng viêm ở mô phổi, dẫn đến viêm phổi kẽ ở trẻ em.

Rối loạn di truyền và bệnh lý bẩm sinh

Trẻ em có tiền sử gia đình mắc các bệnh phổi mãn tính hoặc rối loạn miễn dịch có nguy cơ cao hơn mắc viêm phổi kẽ. Các bệnh về cấu trúc hoặc chức năng phổi như xơ nang (cystic fibrosis) cũng làm tăng khả năng tổn thương phổi và phát triển viêm phổi kẽ.

Tác động từ bệnh lý khác

Hen suyễn, viêm xoang mãn tính hoặc các bệnh lý tim mạch có thể làm tổn thương phổi, tạo điều kiện cho viêm phổi kẽ phát triển. Trẻ em bị suy dinh dưỡng hoặc thiếu vi chất như kẽm, sắt hoặc vitamin D thường có hệ miễn dịch yếu, dễ bị nhiễm trùng và viêm nhiễm ở phổi.

Ảnh hưởng từ các liệu pháp điều trị

Trẻ em điều trị ung thư bằng xạ trị hoặc hóa trị dễ bị tổn thương phổi do các tác dụng phụ của thuốc hoặc tia xạ. Những trẻ phải sử dụng máy thở hoặc liệu pháp oxy kéo dài cũng có nguy cơ bị viêm nhiễm mô kẽ do kích ứng lâu dài của các thiết bị này.

Triệu chứng của viêm phổi kẽ ở trẻ em

Viêm phổi kẽ có thể biểu hiện khác nhau ở từng trẻ, nhưng các triệu chứng phổ biến gồm:

• Khó thở: Trẻ thường thở nhanh, thở gấp hoặc cảm thấy khó chịu khi thở.
• Ho kéo dài: Ho dai dẳng, đặc biệt là ho khan.
• Đau ngực: Cảm giác đau nhói hoặc khó chịu ở vùng ngực, nhất là khi trẻ hít thở sâu.
• Mệt mỏi và kém ăn: Trẻ dễ mất sức, lười ăn hoặc giảm cân nhanh.
• Da xanh xao hoặc môi tím tái: Biểu hiện của thiếu oxy máu, một dấu hiệu nguy hiểm cần can thiệp ngay.

Nếu trẻ xuất hiện triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao kéo dài, suy hô hấp hoặc mất ý thức, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Phương pháp điều trị viêm phổi kẽ ở trẻ em

Điều trị viêm phổi kẽ ở trẻ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng.

Điều trị nội khoa

• Kháng sinh hoặc thuốc kháng virus: Được chỉ định nếu nguyên nhân là vi khuẩn hoặc virus.
• Corticoid: Sử dụng trong trường hợp viêm nặng hoặc có yếu tố miễn dịch liên quan.
• Liệu pháp oxy: Áp dụng khi trẻ có biểu hiện thiếu oxy nghiêm trọng.

Chăm sóc hỗ trợ tại nhà

• Dinh dưỡng cân bằng: Cung cấp thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất để tăng cường hệ miễn dịch.
• Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống: Tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc, bụi bẩn, các chất kích thích.
• Thực hiện vật lý trị liệu: Các bài tập thở nhẹ nhàng giúp cải thiện chức năng phổi.

Theo dõi lâu dài

Trong trường hợp viêm phổi kẽ mãn tính hoặc do bệnh lý nền, trẻ cần được kiểm tra định kỳ và quản lý bệnh dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa hô hấp.

Phòng ngừa viêm phổi kẽ ở trẻ em

Tăng cường hệ miễn dịch và duy trì lối sống khoa học là cách hiệu quả để phòng ngừa viêm phổi kẽ ở trẻ em. Vì vậy, ba mẹ nên đồng hành cùng trẻ thực hiện một số biện pháp sau:

• Tiêm phòng đầy đủ: Đảm bảo trẻ được tiêm phòng cúm, phế cầu và các loại vaccine khác theo lịch.
• Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Giữ nhà cửa sạch sẽ, tránh để trẻ ở gần nguồn khói bụi hoặc hóa chất độc hại.
• Tăng cường sức đề kháng: Cung cấp chế độ dinh dưỡng khoa học, khuyến khích trẻ vận động thường xuyên.
• Điều trị kịp thời các bệnh lý hô hấp: Không để các bệnh lý nhẹ như cảm lạnh, viêm họng kéo dài mà không chữa trị, tránh biến chứng.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Nhắc trẻ rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi chơi đùa hoặc tiếp xúc với người bệnh.

Viêm phổi kẽ ở trẻ em là một tình trạng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe hô hấp của trẻ. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay để đảm bảo điều trị hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng.