Bị choáng đột ngột phải xử lý thế nào?

Choáng đột ngột có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như bệnh Meniere, chứng đau nửa đầu tiền đình, hạ huyết áp thế đứng và TIA, đột quỵ,… Hiểu các triệu chứng và tìm kiếm phương pháp điều trị thích hợp là rất quan trọng. Nếu bạn bị choáng đột ngột, hãy nhanh chóng đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân và nhận được sự chăm sóc thích hợp.

Nguyên nhân có thể bị choáng đột ngột

Có rất nhiều nguyên nhân khiến bạn đột nhiên cảm thấy choáng, loạng choạng, chóng mặt. Tuy nhiên, thông thường nhất, tình trạng choáng đột ngột xảy ra do các vấn đề ở tai trong của bạn - bộ phận có vai trò giúp duy trì sự cân bằng. Khi não nhận được tín hiệu từ tai trong không khớp với thông tin mà các giác quan của bạn đang báo cáo, nó có thể dẫn đến chóng mặt, choáng đột ngột.

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể gây choáng đột ngột, bao gồm:

• Các vấn đề về tuần hoàn như tụt huyết áp đột ngột, lưu lượng máu lên não không đủ, cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) hoặc đột quỵ;
• Lượng đường trong máu thấp;
• Thiếu máu;
• Mất nước;
• Kiệt sức do nhiệt;
• Rối loạn lo âu hoặc hoảng sợ;
• Tác dụng phụ của thuốc.

Choáng nghiêm trọng đột ngột, thường kèm theo buồn nôn và thậm chí nôn mửa, là triệu chứng đặc trưng của một số bệnh lý cụ thể. Dưới đây là một số nguyên nhân chính có thể gây ra tình trạng này:

Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV)

BPPV là tình trạng gây ra cảm giác choáng đột ngột và dữ dội. Bạn thường có cảm giác như mọi thứ xung quanh đang quay tròn hoặc rung chuyển, hoặc đầu bạn đang quay cuồng bên trong. Khi choáng, chóng mặt nghiêm trọng, nó thường đi kèm với buồn nôn và nôn.

Với BPPV, các triệu chứng hầu như luôn xảy ra khi bạn thay đổi vị trí đầu. Một đợt BPPV thường kéo dài chưa đầy một phút. Mặc dù choáng, chóng mặt chỉ tồn tại trong thời gian ngắn nhưng nó có thể làm gián đoạn các hoạt động hàng ngày.

BPPV xảy ra khi các tinh thể ở một phần cụ thể của tai trong của bạn bị vỡ ra. Thường thì nguyên nhân chính xác của BPPV vẫn chưa được biết. Khi một nguyên nhân có thể được xác định, nó thường là kết quả của:

• Chấn thương đầu;
• Rối loạn tai trong;
• Tổn thương khi phẫu thuật tai;
• Tư thế nằm ngửa trong thời gian dài không tự nhiên, giống như nằm trên ghế nha sĩ.

Khi những tinh thể này bị tách ra, chúng sẽ di chuyển vào một phần khác của tai trong, vốn không phải là nơi của chúng. Bởi vì các tinh thể nhạy cảm với trọng lực nên những thay đổi về vị trí đầu của bạn có thể gây choáng đột ngột, hay chóng mặt dữ dội.

Điều trị BPPV thường bao gồm việc bác sĩ điều chỉnh đầu bạn theo các hướng cụ thể để định vị lại các tinh thể bị bong ra. Đây được gọi là tái định vị ống tủy, hay thao tác Epley. Phẫu thuật có thể cần thiết áp dụng nếu biện pháp ban đầu không hiệu quả. Đôi khi, BPPV có thể tự biến mất.

Bệnh Meniere

Bệnh Meniere cũng ảnh hưởng đến tai trong. Nó thường chỉ ảnh hưởng đến một tai. Những người mắc bệnh này có thể bị choáng đột ngột, chóng mặt nghiêm trọng, có thể dẫn đến cảm giác buồn nôn. Các triệu chứng khác của bệnh Meniere bao gồm:

• Thính giác bị bóp nghẹt;
• Cảm giác đầy trong tai;
• Ù tai;
• Mất thính lực;
• Mất cân bằng.

Các triệu chứng của bệnh Meniere có thể xuất hiện đột ngột hoặc sau một thời gian ngắn kèm theo các triệu chứng khác như thính giác bị bóp nghẹt hoặc ù tai. Các giai đoạn có thể ở xa nhau nhưng đôi khi chúng có thể xảy ra gần nhau hơn.

Bệnh Meniere xảy ra khi chất lỏng tích tụ trong tai trong của bạn. Nguyên nhân của sự tích tụ chất lỏng này vẫn chưa được biết, mặc dù nghi ngờ là nhiễm trùng, di truyền và phản ứng tự miễn dịch.

Các lựa chọn điều trị cho bệnh Meniere bao gồm:

• Thuốc trị đau nửa đầu để điều trị triệu chứng chóng mặt, buồn nôn.
• Hạn chế muối hoặc thuốc lợi tiểu để giúp giảm lượng chất lỏng cơ thể giữ lại.
• Tiêm steroid hoặc gentamicin kháng sinh để giảm chóng mặt.
• Liệu pháp áp lực, trong đó một thiết bị nhỏ cung cấp các xung áp lực để ngăn ngừa chóng mặt.
• Phẫu thuật khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả

Viêm mê đạo tai trong và viêm dây thần kinh tiền đình

Hai bệnh lý này có liên quan chặt chẽ với nhau đều liên quan đến tình trạng viêm tai trong của bạn. Viêm mê đạo xảy ra khi một cấu trúc gọi là mê đạo ở tai trong của bạn bị viêm. Trong khi đó, viêm dây thần kinh tiền đình liên quan đến tình trạng viêm dây thần kinh ốc tai bên trong của bạn.

Với cả hai vấn đề này, tình trạng chóng mặt và choáng váng có thể xảy ra đột ngột. Điều này có thể dẫn đến buồn nôn, nôn mửa và các vấn đề về thăng bằng. Những người bị viêm mê đạo cũng có thể bị ù tai và mất thính lực.

Hiện chưa rõ nguyên nhân gây viêm mê đạo và viêm dây thần kinh tiền đình. Tuy nhiên, người ta tin rằng có thể do bị nhiễm virus. Việc điều trị thường bao gồm các loại thuốc có thể làm giảm các triệu chứng như chóng mặt và buồn nôn. Nếu vấn đề về thăng bằng vẫn tiếp diễn, việc điều trị có thể liên quan đến một loại trị liệu gọi là phục hồi chức năng tiền đình. Liệu pháp này sử dụng các bài tập khác nhau để giúp bạn điều chỉnh những thay đổi trong sự cân bằng.

Chứng đau nửa đầu tiền đình

Những người bị chứng đau nửa đầu tiền đình sẽ bị choáng đột ngột, chóng mặt, có thể kèm theo buồn nôn và nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh. Điều cần lưu ý là đôi khi cơn đau đầu liên quan đến chứng đau nửa đầu thậm chí có thể không xuất hiện. Thời gian của các triệu chứng này có thể thay đổi từ vài phút đến vài ngày. Giống như các dạng đau nửa đầu khác, các triệu chứng có thể được kích hoạt do căng thẳng, thiếu nghỉ ngơi hoặc một số loại thực phẩm nhất định.

Không rõ nguyên nhân gây ra chứng đau nửa đầu tiền đình, mặc dù di truyền có thể đóng một vai trò nào đó. Ngoài ra, các tình trạng như chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV) và bệnh Meniere có liên quan đến chứng đau nửa đầu tiền đình.

Điều trị tình trạng này bao gồm việc sử dụng thuốc không kê đơn (OTC) hoặc thuốc theo toa để giảm đau và các triệu chứng chóng mặt hoặc buồn nôn. Phục hồi chức năng tiền đình cũng có thể có lợi để kiểm soát các triệu chứng.

Hạ huyết áp thế đứng

Hạ huyết áp thế đứng là tình trạng huyết áp giảm đột ngột khi bạn thay đổi tư thế nhanh chóng. Nó có thể xảy ra khi chuyển từ nằm sang ngồi hoặc từ ngồi sang đứng.

Một số người mắc bệnh này không có triệu chứng gì đáng chú ý, trong khi những người khác có thể bị choáng đột ngột, chóng mặt. Các triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn, đau đầu hoặc thậm chí ngất xỉu. Huyết áp giảm có nghĩa là lượng máu đến não, cơ và các cơ quan ít hơn, dẫn đến những triệu chứng này. Hạ huyết áp thế đứng có liên quan đến tình trạng thần kinh, bệnh tim và một số loại thuốc.

Quản lý và kiểm soát bệnh bắt đầu từ việc thay đổi lối sống như:

• Thay đổi vị trí từ từ, tránh thay đổi tư thế đột ngột;
• Ngồi xuống trong khi thực hiện công việc hàng ngày;
• Điều chỉnh thuốc với sự giám sát của bác sĩ.

TIA hoặc đột quỵ

Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA), thường được gọi là cơn đột quỵ nhỏ, giống như đột quỵ, nhưng các triệu chứng thường chỉ kéo dài vài phút. Nó xảy ra khi thiếu máu tạm thời đến một phần của não. Không giống như đột quỵ, TIA thường không gây ra tổn thương lâu dài nhưng chúng có thể là dấu hiệu cảnh báo về một cơn đột quỵ nghiêm trọng hơn.

Mặc dù hiếm gặp nhưng TIA có thể gây choáng đột ngột. Theo một nghiên cứu năm 2006, khoảng 3% bệnh nhân cấp cứu bị choáng đột ngột được chẩn đoán mắc TIA. Đôi khi choáng đột ngột là triệu chứng duy nhất của TIA. Những lần khác, có thể có các triệu chứng bổ sung bao gồm:

• Yếu, tê hoặc ngứa ran ở cánh tay, chân hoặc mặt, thường ở một bên cơ thể;
• Nói ngọng hoặc khó nói;
• Vấn đề với sự cân bằng;
• Thay đổi tầm nhìn;
• Đau đầu đột ngột, dữ dội;
• Mất phương hướng hoặc nhầm lẫn.

Ít gặp hơn, choáng đột ngột cũng có thể do đột quỵ, đặc biệt là đột quỵ ở thân não. Trong những trường hợp như vậy, tình trạng chóng mặt kéo dài hơn 24 giờ, chóng mặt và mất thăng bằng thường xảy ra cùng lúc. Không giống như TIA, điểm yếu ở một bên cơ thể thường không phải là triệu chứng. Các trường hợp nghiêm trọng có thể bao gồm nói ngọng, nhìn đôi và giảm mức độ ý thức.

Hành động ngay lập tức là rất quan trọng nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của TIA hoặc đột quỵ. Tìm kiếm sự chăm sóc y tế càng sớm càng tốt để xác định xem bạn có bị TIA hay đột quỵ hay không, hoặc các triệu chứng của bạn có nguyên nhân khác.

Các biện pháp tự chăm sóc giúp làm giảm choáng đột ngột

Nếu bạn đột ngột bị choáng, chóng mặt, hãy cân nhắc thực hiện các bước sau để giảm bớt các triệu chứng và ngăn ngừa nguy cơ té ngã hoặc chấn thương.

Các bước cần thực hiện ngay lập tức

Ngồi xuống ngay

Ngay khi bạn cảm thấy choáng đột ngột, hãy tìm một chỗ để ngồi xuống. Điều này giúp ngăn ngừa té ngã và chấn thương.

Tránh đi bộ hoặc đứng

Cố gắng tránh di chuyển xung quanh cho đến khi cơn chóng mặt qua đi. Nếu bạn phải đi bộ, hãy di chuyển chậm và sử dụng thiết bị hỗ trợ như gậy hoặc bám vào đồ đạc để hỗ trợ.

Đứng lên từ từ

Sau khi cơn chóng mặt giảm bớt, hãy đứng dậy từ từ để tránh gây ra một cơn choáng váng khác.

Thuốc và điều chỉnh lối sống

Thuốc không kê đơn

Cân nhắc dùng thuốc không kê đơn như dimenhydrinate (Dramamine) để giảm buồn nôn liên quan đến chóng mặt.

Tránh dùng caffeine, thuốc lá và rượu

Những chất này có thể làm tình trạng chóng mặt trở nên trầm trọng hơn và bạn nên tránh để giúp kiểm soát các triệu chứng của mình một cách hiệu quả.

Các biện pháp khác

Giữ đủ nước

Mất nước có thể góp phần gây chóng mặt, vì vậy hãy đảm bảo bạn uống nhiều nước suốt cả ngày.

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh

Lượng đường trong máu thấp có thể gây chóng mặt, vì vậy hãy ăn uống cân bằng và ăn nhẹ thường xuyên.

Kiểm soát căng thẳng

Căng thẳng và lo lắng có thể gây choáng đột ngột. Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thở sâu, thiền hoặc yoga để giúp giảm mức độ căng thẳng.

Nghỉ ngơi đầy đủ

Thiếu ngủ có thể dẫn đến chóng mặt, vì vậy hãy đảm bảo bạn nghỉ ngơi đầy đủ mỗi đêm.

Choáng đột ngột có thể khiến bạn lo lắng, nhưng bằng cách làm theo các biện pháp tự chăm sóc nêu trên, bạn có thể kiểm soát và giảm bớt các triệu chứng của mình một cách hiệu quả. Nếu tình trạng choáng, chóng mặt của bạn kéo dài hoặc trầm trọng hơn, điều quan trọng là phải tham khảo ý kiến ​​​​của bác sĩ chuyên khoa để loại trừ mọi tình trạng tiềm ẩn và được điều trị thích hợp.

Khi nào đến gặp bác sĩ?

Choáng đột ngột chắc chắn khiến bạn lo lắng và khó chịu. Mặc dù ban đầu triệu chứng này có thể vô hại nhưng điều quan trọng là bạn phải biết khi nào cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế.

Hãy hẹn gặp bác sĩ nếu bạn bị choáng đột ngột:

• Xảy ra thường xuyên;
• Nghiêm trọng;
• Kéo dài rất lâu;
• Không thể giải thích bằng tình trạng sức khỏe hoặc thuốc khác.

Để giúp chẩn đoán nguyên nhân gây choáng đột ngột, bác sĩ sẽ:

• Xem lại lịch sử y tế và thực hiện kiểm tra thể chất.
• Tiến hành kiểm tra thăng bằng và chuyển động để xác định xem các chuyển động cụ thể có gây ra các triệu chứng hay không.
• Thực hiện kiểm tra chuyển động mắt để phát hiện chuyển động mắt bất thường liên quan đến tình trạng tai trong.
• Thực hiện kiểm tra tình trạng mất thính lực.
• Yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh như chụp MRI hoặc CT để có hình ảnh chi tiết về não của bạn.

Về phía bệnh nhân, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu bạn bị chóng mặt đột ngột kèm theo bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

• Cảm giác tê, yếu hoặc ngứa ran;
• Đau đầu dữ dội;
• Khó nói chuyện hoặc nói ngọng;
• Đau ngực;
• Nhịp tim không đều;
• Hụt hơi;
• Nôn mửa thường xuyên;
• Những thay đổi về thính giác, chẳng hạn như ù tai hoặc mất thính lực;
• Mờ hoặc nhìn đôi;
• Lú lẫn;
• Ngất xỉu.

Tóm lại, bị choáng đột ngột có thể là một triệu chứng xảy ra phổ biến với nhiều người nhưng nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên, nghiêm trọng hoặc không rõ nguyên nhân thì bạn cần phải đến gặp bác sĩ. Trong một số trường hợp, các triệu chứng kèm theo như nhức đầu dữ dội, tê hoặc lú lẫn có thể chỉ ra một tình trạng nghiêm trọng hơn như đột quỵ, cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Luôn thận trọng và tìm kiếm lời khuyên y tế từ bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo sức khỏe và sự an toàn của bạn.

Xem thêm: Chạy bộ bị chóng mặt: Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả