Thời gian vàng cấp cứu đột quỵ: Chìa khóa cứu sống người đột quỵ

Việc trang bị kiến thức về "thời gian vàng" và cách nhận biết các triệu chứng đột quỵ là vô cùng quan trọng để có thể cứu sống người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ đưa ra các thông tin về đột quỵ và thời gian vàng cấp cứu đột quỵ.

Tổng quan về đột quỵ

Đột quỵ là tình trạng y tế khẩn cấp xảy ra khi lưu lượng máu đến não bị gián đoạn hoặc giảm đột ngột, dẫn đến tổn thương não. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế có thể phòng ngừa được. Có hai loại đột quỵ chính:

• Đột quỵ thiếu máu não: Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 85% ca đột quỵ. Xảy ra khi lưu lượng máu cung cấp cho não bị gián đoạn hoặc giảm đột ngột do tắc nghẽn mạch máu não. Có hai nguyên nhân chính dẫn đến tắc nghẽn đó là huyết khối (một cục máu đông hình thành trong động mạch não, ngăn chặn dòng chảy của máu) và thuyên tắc mạch (một cục máu đông hình thành ở nơi khác trong cơ thể, di chuyển theo dòng máu đến não và gây tắc nghẽn mạch máu não).
• Đột quỵ xuất huyết: Chiếm khoảng 15% ca đột quỵ. Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, dẫn đến chảy máu não. Có hai dạng chính của vỡ mạch máu đó là xuất huyết não nội sọ (mạch máu vỡ nằm trong não) và xuất huyết não mạng nhện (mạch máu vỡ nằm ở không gian dưới màng nhện, bao quanh não).

Ngoài ra, còn có một số trường hợp đột quỵ hiếm gặp hơn, bao gồm:

• Đột quỵ do thiếu máu não thoáng qua (TIA): Triệu chứng giống như đột quỵ nhưng chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn (thường dưới 24 giờ) và không để lại tổn thương não vĩnh viễn.
• Đột quỵ do tổn thương chất trắng: Chất trắng trong não bị tổn thương do thiếu máu cục bộ, thường xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ em.

Mỗi loại đột quỵ có những triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị riêng. Việc chẩn đoán chính xác loại đột quỵ đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

Triệu chứng

Nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ là vô cùng quan trọng để bệnh nhân được điều trị kịp thời, hạn chế biến chứng. Dưới đây là một số triệu chứng nghiêm trọng của đột quỵ cần chú ý:

• Liệt nửa người: Yếu liệt hoặc tê bì đột ngột ở mặt, cánh tay hoặc chân, thường chỉ xảy ra ở một bên cơ thể. Khó khăn khi đi lại, phối hợp các động tác hoặc cầm nắm đồ vật.
• Rối loạn ngôn ngữ: Mất khả năng nói hoặc nói ngọng, khó khăn trong việc tìm kiếm từ ngữ phù hợp. Hiểu sai hoặc không hiểu lời nói của người khác.
• Biến dạng khuôn mặt: Chảy xệ một bên mặt, miệng méo mó khi cười hoặc nhăn mặt. Khó nhắm một hoặc cả hai mắt.
• Đau đầu dữ dội: Cơn đau đầu đột ngột, dữ dội, có thể kèm theo buồn nôn, nôn ói. Cảm giác như bị "búa bổ" vào đầu.
• Rối loạn thị lực: Mờ mắt hoặc mất thị lực đột ngột ở một hoặc cả hai mắt. Nhìn đôi hoặc nhìn thấy ảo ảnh.

Ngoài ra, một số triệu chứng nghiêm trọng khác của đột quỵ bao gồm:

• Chóng mặt, mất thăng bằng, hoa mắt;
• Lú lẫn, mê sảng, mất trí nhớ đột ngột;
• Rối loạn dáng đi;
• Mất ý thức.

Không phải tất cả những người bị đột quỵ đều có tất cả các triệu chứng trên. Một số người có thể chỉ có một hoặc hai triệu chứng. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng có thể khác nhau ở mỗi người.

Yếu tố nguy cơ của đột quỵ

• Tăng huyết áp;
• Rối loạn mỡ máu;
• Bệnh tim mạch;
• Đái tháo đường;
• Hút thuốc lá;
• Lối sống ít vận động;
• Thừa cân hoặc béo phì;
• Tiền sử đột quỵ hoặc TIA (cơn thiếu máu não thoáng qua).

Biến chứng

Biến chứng của đột quỵ có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống của một người, bao gồm khả năng vận động, khả năng giao tiếp, khả năng suy nghĩ và khả năng tự chăm sóc bản thân. Một số biến chứng phổ biến nhất của đột quỵ bao gồm:

• Liệt: Đây là biến chứng phổ biến nhất của đột quỵ, ảnh hưởng đến khả năng vận động của cơ thể. Liệt có thể ở một hoặc cả hai bên cơ thể.
• Yếu cơ: Yếu cơ là một biến chứng phổ biến khác của đột quỵ, có thể khiến việc di chuyển hoặc cầm nắm vật dụng trở nên khó khăn.
• Rối loạn ngôn ngữ: Rối loạn ngôn ngữ có thể khiến việc nói, hiểu hoặc viết trở nên khó khăn.
• Khó nuốt: Khó nuốt sẽ khiến việc ăn uống trở nên nguy hiểm, vì nó có thể dẫn đến sặc hoặc nghẹn.
• Rối loạn thị lực: Rối loạn thị lực có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt và có thể từ nhẹ đến nặng.
• Rối loạn nhận thức: Rối loạn nhận thức có thể ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ, ghi nhớ và giải quyết vấn đề.
• Thay đổi tâm trạng: Thay đổi tâm trạng, chẳng hạn như trầm cảm, lo lắng.
• Đau: Đau, đặc biệt là ở đầu, cánh tay hoặc chân, là một biến chứng phổ biến của đột quỵ.
• Co cứng cơ: Co cứng cơ có thể khiến các cơ trở nên cứng và khó cử động.
• Giảm khả năng tự chăm sóc bản thân: Đột quỵ có thể khiến một người khó hoặc không thể tự chăm sóc bản thân, chẳng hạn như tắm rửa, mặc quần áo hoặc ăn uống.

Ngoài ra, đột quỵ cũng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như:

• Đau thắt ngực: Đột quỵ có thể làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
• Nhiễm trùng: Đột quỵ có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, đặc biệt là ở phổi.
• Huyết khối tĩnh mạch sâu: Huyết khối tĩnh mạch sâu là tình trạng hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch sâu, thường ở chân. Cục máu đông này có thể di chuyển đến phổi và gây ra tình trạng thuyên tắc phổi nguy hiểm đến tính mạng.
• Co giật: Co giật là những cử động cơ không tự chủ có thể xảy ra sau đột quỵ.
• Tử vong: Đột quỵ là một nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế.

Thời gian vàng cấp cứu đột quỵ

Thời gian vàng cấp cứu đột quỵ là 3 - 4,5 giờ đầu tiên sau khi xuất hiện triệu chứng. Đây là khoảng thời gian quan trọng nhất để can thiệp y tế kịp thời, giúp giảm thiểu tổn thương não, cải thiện khả năng hồi phục và tăng cơ hội sống sót cho bệnh nhân.

Sau 6 giờ, khả năng hồi phục của bệnh nhân giảm sút đáng kể. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể được điều trị sau 6 giờ, thậm chí lên đến 24 giờ, nhưng tỷ lệ thành công thấp hơn và nguy cơ biến chứng cao hơn.

Vì vậy, khi nghi ngờ bản thân hoặc người khác bị đột quỵ, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Việc chẩn đoán và điều trị sớm đóng vai trò quan trọng trong việc cứu sống người bệnh.

Những lưu ý về thời gian vàng cấp cứu đột quỵ

Dưới đây là những lưu ý quan trọng cần ghi nhớ để đảm bảo cấp cứu đột quỵ kịp thời trong thời gian vàng:

• Ghi nhớ thời điểm xuất hiện triệu chứng: Việc này giúp bác sĩ xác định chính xác thời gian khởi phát đột quỵ, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.
• Cung cấp thông tin chính xác cho nhân viên y tế: Bao gồm các triệu chứng, tiền sử bệnh lý, thuốc đang sử dụng,... để hỗ trợ chẩn đoán và điều trị.
• Không tự ý di chuyển hoặc cho bệnh nhân uống thuốc: Việc này có thể làm tình trạng bệnh nặng thêm.
• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ: Việc điều trị đột quỵ cần được thực hiện bởi đội ngũ y tế chuyên nghiệp, tuân theo phác đồ điều trị bài bản.

Hãy nhớ rằng FAST là cách đơn giản để ghi nhớ các dấu hiệu cảnh báo đột quỵ:

• F - Face (Mặt): Mặt bị chảy xệ hoặc tê bì.
• A - Arm (Tay): Yếu liệt hoặc tê bì ở một cánh tay.
• S - Speech (Lời nói): Khó nói hoặc nói ngọng.
• T - Time (Thời gian): Gọi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số này.

Đột quỵ là căn bệnh nguy hiểm, có thể cướp đi sinh mạng hoặc để lại di chứng nặng nề cho người bệnh nếu không được cấp cứu kịp thời. Thời gian vàng cấp cứu đột quỵ đóng vai trò then chốt trong việc cứu sống và hạn chế biến chứng cho bệnh nhân. Vì vậy, mỗi cá nhân cần nâng cao kiến thức về đột quỵ, nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và hành động kịp thời. Hãy chung tay nâng cao nhận thức, nắm bắt thời gian vàng cấp cứu, phòng ngừa đột quỵ hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.