Viêm tụy mạn: Nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa bệnh

Viêm tụy mạn là gì?

Viêm tụy mạn là viêm tụy dai dẳng dẫn đến tổn thương cấu trúc tụy vĩnh viễn kèm xơ hóa tụy và chèn ép ống dẫn, tiếp theo là suy giảm chức năng ngoại tiết và nội tiết của tụy (suy tụy).

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm tụy mạn

Đau bụng và suy tụy là các triệu chứng chính của viêm tụy mạn. Đau bụng có thể xảy ra trong giai đoạn sớm của viêm tụy mạn, trước khi phát triển các dị tật cấu trúc rõ ràng tại tuyến tụy trên hình ảnh.

Đau bụng thường là triệu chứng trội trong viêm tụy mạn và có mặt ở đa số bệnh nhân. Đau thường xuất hiện sau khi ăn, ở thượng vị, và giảm nhẹ đi khi ngồi dậy hoặc nghiêng người về phía trước. Đau ban đầu ngắt quãng nhưng sau đó có khuynh hướng tăng liên tục.

Khoảng 10 - 15% bệnh nhân không xuất hiện cơn đau bụng và các triệu chứng giảm hấp thu.

Các biểu hiện lâm sàng của suy tụy bao gồm đau bụng, đầy hơi, mỡ trong phân, chán ăn, suy dinh dưỡng, sụt cân, mệt mỏi.

Tác động của viêm tụy mạn đối với sức khỏe

Viêm tụy mạn gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và công việc… Một số có thể đe dọa tính mạng cần được chăm sóc khẩn cấp.

Biến chứng có thể gặp khi mắc viêm tụy mạn

Xơ hóa do viêm và tổn thương tụy tái phát là các dấu hiệu đặc trưng của viêm tụy mạn nhưng cần phân biệt với xơ hóa do quá trình lão hóa và bệnh tuyến tụy.

Viêm tụy mạn được đặc trưng bởi sự vôi hóa của tuyến tụy, sự hình thành sỏi trong các ống tụy, hoặc cả hai cũng như teo tuyến tụy.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Những bệnh nhân có triệu chứng xấu đi không thể giải thích hoặc duy trì lâu dài triệu chứng nên được đánh giá về bệnh ung thư tụy, đặc biệt nếu đánh giá cho thấy có sự hẹp ống tụy. Đánh giá có thể bao gồm chải qua chỗ hẹp để làm tế bào học và đánh giá các marker huyết thanh (ví dụ: CA 19-9, CEA).

Nguyên nhân dẫn đến viêm tụy mạn

Sinh bệnh học của viêm tụy mạn tính vẫn chưa được hiểu rõ. Một số cơ chế đã được đề xuất.

Những lý thuyết về sỏi và tắc nghẽn đường mật có thể là do sự hình thành các cục giàu protein, là kết quả của sự mất cân bằng giữa protein-bicarbonate. Các cục này có thể bị vôi hóa và hình thành nên các viên sỏi trong các ống tụy. Nếu tắc nghẽn là mạn tính, viêm dai dẵng sẽ dẫn tới xơ hóa, méo mó ống tụy, co thắt và teo. Sau vài năm, xơ hóa và teo tiến triển dẫn đến mất chức năng ngoại tiết và nội tiết của tụy.

Có giả thuyết về hoại tử - xơ hóa là kết quả sự tấn công lặp đi lặp lại của viêm tụy cấp và hoại tử là chìa khóa dẫn đến sự hình thành viêm tụy mạn. Qua nhiều năm, quá trình chữa lành, thay thế các mô hoại tử bằng mô sợi mới, dẫn đến sự phát triển của viêm tụy mạn.

Phì đại vỏ bọc thần kinh và viêm quanh dây thần kinh xuất hiện và có thể góp phần làm đau mạn tính.

Viêm tụy nhiệt đới là một dạng tự phát của viêm tụy mạn xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên ở các vùng nhiệt đới như Ấn Độ, Indonesia và Nigeria. Viêm tụy nhiệt đới được đặc trưng bởi tuổi khởi phát sớm, sỏi ống tụy lớn, giai đoạn tiến triển nhanh của bệnh và tăng nguy cơ bệnh ung thư tuyến tụy.

Các nguyên nhân ít phổ biến hơn của viêm tụy mãn tính bao gồm rối loạn di truyền, các bệnh hệ thống, và tắc nghẽn ống tụy do hẹp, do sỏi hoặc ung thư.