Thế nào là gan nhiễm mỡ trung bình? Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Gan nhiễm mỡ trung bình với lượng mỡ tích tụ trong gan từ 10 - 25% đã có thể gây tổn thương tế bào gan và dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp đúng cách. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng này.

Thế nào là gan nhiễm mỡ trung bình?

Gan nhiễm mỡ được chia thành ba mức độ dựa trên mức độ lan tỏa của mỡ trong gan, đánh giá qua hình ảnh học hoặc mô bệnh học, và mức độ ảnh hưởng đến chức năng gan. Ở giai đoạn nhẹ (độ 1), mỡ tích tụ khu trú tại một phần nhỏ nhu mô gan, thường không gây triệu chứng rõ rệt và ít ảnh hưởng đến chức năng gan. Ở giai đoạn nặng (độ 3), mỡ lan rộng toàn bộ gan, làm tăng nguy cơ tổn thương tế bào gan kéo dài, có thể dẫn đến các biến chứng như viêm gan mạn tính không do rượu (NASH), xơ gan và ung thư gan.

Gan nhiễm mỡ trung bình (hay gan nhiễm mỡ độ 2) là giai đoạn trung gian. Lúc này, mỡ đã lan tỏa nhiều hơn so với mức độ nhẹ, có thể bắt đầu ảnh hưởng đến chức năng gan, nhưng chưa gây tổn thương cấu trúc rõ rệt như ở giai đoạn nặng. Gan nhiễm mỡ độ 2 vẫn có nguy cơ tiến triển thành các biến chứng nếu không được kiểm soát kịp thời, đặc biệt là khi bệnh nhân không thay đổi lối sống hoặc điều trị thích hợp.

Triệu chứng của gan nhiễm mỡ trung bình

Gan nhiễm mỡ trung bình, hay gan nhiễm mỡ độ 2, là giai đoạn bệnh đã xuất hiện các biểu hiện rõ ràng hơn so với mức độ nhẹ. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân vẫn có thể không nhận thấy triệu chứng rõ ràng, khiến việc phát hiện bệnh trở nên khó khăn. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ trung bình:

• Người bệnh thường xuyên cảm thấy mệt mỏi kéo dài, kiệt sức hoặc suy nhược không rõ nguyên nhân.
• Người bệnh cũng có thể cảm thấy đau tức hoặc cảm giác nặng nề ở vùng hạ sườn phải, nơi gan nằm, đặc biệt khi ấn vào vùng bụng phía trên bên phải, có thể gây đau.
• Chán ăn và giảm cân bất thường là triệu chứng phổ biến, khi bệnh nhân mất cảm giác thèm ăn, dẫn đến ăn không ngon miệng và giảm cân không rõ lý do.
• Tình trạng buồn nôn, khó tiêu và đầy bụng cũng thường xuyên xuất hiện, do chức năng gan suy giảm trong việc xử lý chất béo và độc tố.
• Một số trường hợp có thể thấy vàng da và vàng mắt nhẹ, biểu hiện của sự tổn thương tế bào gan.
• Gan có thể bị phì đại, gây cảm giác đau khi ấn vào vùng bụng phải, hoặc có thể thấy bụng to lên do sự tích tụ mỡ trong gan.

Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ trung bình

Gan nhiễm mỡ trung bình có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như:

Lối sống không lành mạnh

Lối sống không lành mạnh là nguyên nhân chủ yếu gây gan nhiễm mỡ trung bình. Chế độ ăn dư thừa calo, đặc biệt là tiêu thụ quá nhiều đường, tinh bột tinh chế và chất béo bão hòa, làm gan phải xử lý lượng mỡ dư thừa, dẫn đến tích tụ mỡ trong gan. Ngoài ra, lạm dụng rượu bia làm giảm khả năng phân giải mỡ của gan, dẫn đến tích tụ triglyceride, dễ gây bệnh gan nhiễm mỡ do rượu. Lối sống ít vận động cũng làm tăng đề kháng insulin, thúc đẩy quá trình tích trữ mỡ trong gan.

Rối loạn chuyển hóa

Rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là béo phì và thừa cân cũng là nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ trung bình. Khoảng 60 - 80% người béo phì có gan nhiễm mỡ, do mô mỡ nội tạng tiết cytokine gây viêm và ảnh hưởng đến chức năng gan. Kháng insulin và tiểu đường type 2 cũng là yếu tố thúc đẩy quá trình tích tụ mỡ, khi insulin cao kích thích gan sản xuất nhiều triglyceride.

Bệnh lý nền gây gan nhiễm mỡ trung bình

Một số bệnh lý nền như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và suy giáp có thể gây gan nhiễm mỡ trung bình. PCOS gây tăng insulin, dẫn đến đề kháng insulin. Trong khi đó, suy giáp làm giảm khả năng chuyển hóa mỡ, góp phần vào tích tụ mỡ trong gan. Viêm gan virus B và C cũng gây tổn thương tế bào gan và ảnh hưởng đến chuyển hóa lipid, dẫn đến gan nhiễm mỡ.

Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc, đặc biệt là corticosteroid (như prednisolon, dexamethasone), thuốc điều trị ung thư (tamoxifen, methotrexate) và thuốc tránh thai, có thể gây gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Các thuốc này ảnh hưởng đến chuyển hóa mỡ trong cơ thể, làm tăng tích tụ mỡ trong gan.

Nguyên nhân hiếm gặp gây gan nhiễm mỡ trung bình

Một số bệnh lý di truyền như rối loạn chuyển hóa lipid hoặc acid béo (ví dụ hội chứng lipodystrophy) có thể gây gan nhiễm mỡ ngay cả khi không có yếu tố nguy cơ rõ ràng. Giảm cân quá nhanh hoặc nhiễm độc hóa chất từ thuốc trừ sâu, kim loại nặng cũng có thể gây tổn thương gan, góp phần vào sự phát triển của bệnh.

Nguy cơ biến chứng của gan nhiễm mỡ trung bình

Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như:

• Viêm gan mạn tính không do rượu (NASH) là một biến chứng phổ biến của gan nhiễm mỡ, đặc biệt ở người có rối loạn chuyển hóa.
• Xơ gan là một biến chứng nghiêm trọng, xảy ra khi mô sẹo hình thành thay thế mô gan khỏe mạnh do viêm kéo dài. Khoảng 5 - 10% người bị tổn thương gan nhiễm mỡ không do rượu có thể tiến triển thành xơ gan nếu không được điều trị.
• Gan nhiễm mỡ kéo dài có thể dẫn đến ung thư biểu mô tế bào gan. Nguyên nhân là do tổn thương gan lâu năm gây viêm mạn tính và xơ hóa, tạo điều kiện cho sự phát triển của tế bào ung thư. Ung thư gan thường khó phát hiện ở giai đoạn đầu và chỉ được chẩn đoán khi đã tiến triển nặng.
• Gan nhiễm mỡ có liên quan mật thiết đến các bệnh lý tim mạch như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Điều này xuất phát từ hội chứng chuyển hóa đi kèm với bệnh, bao gồm cao huyết áp, cholesterol cao và kháng insulin.
• Tình trạng viêm mạn tính và rối loạn chuyển hóa đi kèm với gan nhiễm mỡ có thể ảnh hưởng gián tiếp đến các cơ quan như thận hoặc hệ tim mạch.

Cách điều trị trường hợp gan nhiễm mỡ trung bình

Hiện tại không có thuốc đặc trị cho gan nhiễm mỡ trung bình. Việc điều trị tập trung vào thay đổi lối sống và kiểm soát các yếu tố nguy cơ:

Thay đổi chế độ ăn uống

Người bị gan nhiễm mỡ cần hạn chế các thực phẩm chứa chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa và cholesterol, như đồ chiên rán và nội tạng động vật. Đồng thời, họ cần tăng cường rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ. Việc giảm carbohydrate tinh chế và đường, bao gồm cơm trắng và đồ ngọt, cũng rất quan trọng. Ngoài ra, bệnh nhân cần kiêng hoàn toàn đồ uống có cồn và nước ngọt có ga, vì chúng chứa nhiều fructose, làm tăng tích tụ mỡ trong gan.

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục giúp giảm mỡ gan bằng cách đốt cháy calo dư thừa và cải thiện độ nhạy insulin. Hoạt động thể chất không chỉ giảm mỡ toàn thân mà còn giúp giảm viêm gan và cải thiện lưu thông máu đến gan, từ đó hỗ trợ chức năng gan khỏe mạnh.

Quản lý các bệnh lý liên quan

Kiểm soát các bệnh lý như tiểu đường, huyết áp cao và mức cholesterol là yếu tố quan trọng trong việc giảm mỡ máu và bảo vệ chức năng gan. Bệnh nhân cần thăm khám định kỳ giúp theo dõi tiến triển bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị kịp thời.

Giảm cân đúng cách

Giảm cân từ 3 - 5% trọng lượng cơ thể có thể giúp giảm mỡ gan. Tuy nhiên, giảm cân quá nhanh có thể làm tình trạng gan nhiễm mỡ nặng hơn do gan phải xử lý lượng mỡ dư thừa huy động vào máu.

Sử dụng thuốc hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ trung bình (nếu cần)

Mỡ máu cao (rối loạn lipid máu) là một trong những yếu tố quan trọng góp phần hình thành và tiến triển gan nhiễm mỡ trung bình. Khi lượng triglyceride và cholesterol “xấu” (LDL) trong máu vượt quá khả năng chuyển hóa của gan, chúng dễ bị tích tụ trong nhu mô gan, làm gia tăng mỡ nội tạng và thúc đẩy phản ứng viêm gan. Tình trạng này không chỉ làm tổn thương tế bào gan, mà còn là một phần của hội chứng chuyển hóa – một tổ hợp nguy cơ bao gồm tăng huyết áp, kháng insulin và béo bụng, vốn có liên quan mật thiết đến đột quỵ, nhồi máu cơ tim và tăng huyết áp.

Do đó, việc kiểm soát mỡ máu sớm và hiệu quả là một chiến lược then chốt trong điều trị gan nhiễm mỡ độ 2 và ngăn ngừa các biến chứng tim mạch nghiêm trọng. Người bệnh cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giảm chất béo bão hòa và cholesterol, đồng thời tăng cường hoạt động thể chất. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc trị mỡ máu như statin hoặc fibrate, tùy theo mức độ rối loạn lipid và các yếu tố nguy cơ đi kèm. Việc điều trị cần được cá nhân hóa và theo dõi sát, đặc biệt với bệnh nhân có bệnh lý tim mạch hoặc tiểu đường kèm theo.

Gan nhiễm mỡ trung bình tuy chưa gây tổn thương nghiêm trọng nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được kiểm soát tốt. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe của mình bằng cách theo dõi và điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động thường xuyên và khám sức khỏe định kỳ nếu bị gan nhiễm mỡ trung bình bạn nhé!