Gan nhiễm mỡ ở người già: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Người cao tuổi thường phải đối mặt với nhiều bệnh lý liên quan đến chức năng gan. Trong đó, gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa là một trong những vấn đề phổ biến nhất. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị gan nhiễm mỡ sẽ giúp người già và gia đình có thể quản lý bệnh hiệu quả hơn. Từ đó góp phần nâng cao sức khỏe và chất lượng sống cho người cao tuổi.

Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ ở người già

Gan nhiễm mỡ ở người già là hệ quả của nhiều yếu tố phức tạp, từ quá trình lão hóa tự nhiên đến các bệnh lý nền và thói quen sinh hoạt. Cụ thể là:

Quá trình lão hóa tự nhiên

Khi tuổi cao, chức năng chuyển hóa của gan suy giảm, khiến cơ quan này khó phân giải và đào thải mỡ hiệu quả. Tình trạng teo cơ ở người lớn tuổi làm giảm khối lượng cơ bắp. Từ đó cũng thúc đẩy cơ thể tích trữ mỡ ở nội tạng, đặc biệt là ở gan. Đây là lý do nhiều người cao tuổi dù không thừa cân vẫn có nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Bệnh lý mãn tính ở người già

Bên cạnh đó, các bệnh lý mạn tính phổ biến ở tuổi già như tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp và hội chứng chuyển hóa (kết hợp béo phì, kháng insulin) cũng trực tiếp tác động đến gan. Ví dụ, kháng insulin khiến gan tăng sản xuất triglyceride. Nghiên cứu từ Tạp chí Nội tiết Lão khoa (2022) chỉ ra rằng 65% người già mắc tiểu đường có kèm gan nhiễm mỡ.

Mỡ máu cao ở người già

Gan đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa chất béo của cơ thể. Mỡ máu cao vượt quá khả năng chuyển hóa của gan. Khi đó, chất béo sẽ tích tụ lại trong gan, dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ. Ngược lại, khi gan bị nhiễm mỡ, chức năng chuyển hóa lipid của gan suy giảm, dẫn đến rối loạn lipid máu hoặc làm tình trạng mỡ máu trở nên nghiêm trọng hơn.

Tác dụng phụ của thuốc điều trị bệnh

Người già là đối tượng thường mắc bệnh lý nền, thậm chí mắc nhiều bệnh lý nền cùng lúc. Việc sử dụng thuốc dài ngày cũng góp phần gây bệnh. Thuốc corticoid (điều trị viêm khớp, dị ứng) làm tăng tích trữ mỡ toàn thân, bao gồm cả gan. Thuốc hóa trị ung thư (methotrexate) hoặc thuốc tim mạch (amiodarone) có thể gây độc tế bào gan, rối loạn chuyển hóa lipid. Thậm chí, lạm dụng paracetamol (trên 4g/ngày) cũng khiến gan quá tải, giảm khả năng chuyển hóa mỡ.

Lối sống thiếu khoa học

Người già thường ít vận động do hạn chế về sức khỏe. Điều này dẫn đến tiêu hao năng lượng thấp và tăng tích mỡ. Chế độ ăn giàu tinh bột tinh chế (cơm trắng, bánh mì trắng), đồ ngọt và thói quen uống rượu bia lâu năm càng làm trầm trọng thêm tình trạng nhiễm mỡ.

Triệu chứng, chẩn đoán gan nhiễm mỡ ở người già

Nhận biết sớm dấu hiệu gan nhiễm mỡ sẽ giúp người già điều trị sớm, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm. Trong giai đoạn sớm, gan nhiễm mỡ ở người lớn tuổi thường có những triệu chứng mờ nhạt và dễ bị bỏ qua. Các dấu hiệu sớm của bệnh có thể bị che lấp bởi các bệnh lý nền như tiểu đường hoặc bệnh tim mạch. Ở giai đoạn sau, người già có thể gặp triệu chứng điển hình như mệt mỏi kéo dài và chán ăn. Người bệnh thường cảm thấy thiếu năng lượng và mất cảm giác ngon miệng. 

Một triệu chứng phổ biến khác là đau tức vùng hạ sườn phải, nơi gan nằm, do sự tích tụ mỡ trong gan gây áp lực lên mô gan. Bệnh nhân cũng có thể cảm thấy đầy bụng, khó tiêu, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý về dạ dày.

Để chẩn đoán chính xác gan nhiễm mỡ, các bác sĩ sẽ thực hiện một số xét nghiệm và phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Cụ thể là:

• Xét nghiệm máu, bao gồm việc đo các chỉ số men gan (ALT, AST) và chỉ số mỡ máu (triglyceride, LDL), giúp đánh giá tình trạng chức năng gan và mức độ mỡ trong máu.
• Siêu âm gan giúp đánh giá mức độ nhiễm mỡ trong gan, với các mức độ nhiễm mỡ từ độ 1 (nhẹ) đến độ 3 (nặng).
• FibroScan hoặc CT scan có thể được sử dụng để phân biệt gan nhiễm mỡ với các tình trạng nghiêm trọng hơn như xơ gan hoặc u gan.

Biến chứng gan nhiễm mỡ ở người già

Gan nhiễm mỡ ở người già tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng hơn so với người trẻ. Nguyên nhân đến từ sự suy giảm chức năng gan do lão hóa, các bệnh lý nền đi kèm, và khả năng phục hồi kém ở người cao tuổi.

Viêm gan

Ở người già, viêm gan có xu hướng tiến triển nhanh hơn do chức năng gan bị suy giảm theo tuổi tác. Lượng mỡ tích tụ trong gan làm tổn thương tế bào gan, gây viêm và suy giảm khả năng chống độc.

Xơ gan

Xơ gan là một trong những biến chứng phổ biến nhất của gan nhiễm mỡ ở người già. Quá trình xơ hóa ở người già diễn ra nhanh hơn do khả năng tái tạo tế bào gan bị suy yếu theo tuổi tác. Ở giai đoạn này, cấu trúc gan bị thay thế bởi mô sẹo, khiến chức năng gan gần như mất hoàn toàn. Người già thường gặp các triệu chứng nặng như: Chướng bụng, phù nề, xuất huyết tiêu hóa hoặc bệnh não gan, dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn so với người trẻ.

Ung thư gan

Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của gan nhiễm mỡ ở người già. Tổn thương kéo dài do viêm và xơ hóa làm tăng nguy cơ phát triển tế bào ung thư. Ở người cao tuổi, hệ miễn dịch suy giảm khiến ung thư tiến triển nhanh và khó điều trị hơn. Triệu chứng thường chỉ xuất hiện ở giai đoạn muộn, làm giảm cơ hội sống sót đáng kể.

Suy gan

Suy gan xảy ra khi chức năng gan bị tổn thương nghiêm trọng, không thể thực hiện các nhiệm vụ chuyển hóa và thải độc. Suy gan có thể dẫn đến tích tụ độc tố trong máu, gây rối loạn toàn thân và đe dọa tính mạng.

Người bệnh có thể gặp cả các biến chứng ngoài gan

Biến chứng ngoài gan

Người cao tuổi mắc gan nhiễm mỡ cũng có nguy cơ cao gặp các biến chứng ngoài gan như:

• Gan nhiễm mỡ thường đi kèm với hội chứng chuyển hóa (cao huyết áp, rối loạn lipid máu), làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
• Suy giảm chức năng gan kéo dài có thể ảnh hưởng đến thận, dẫn đến bệnh thận mạn tính.
• Hệ miễn dịch yếu ở người già làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hoặc các bệnh lý tự miễn liên quan đến gan.

Cách điều trị gan nhiễm mỡ ở người già

Để điều trị gan nhiễm mỡ liên quan đến tuổi già, chúng ta có thể áp dụng các cách sau:

Điều chỉnh lối sống

Về dinh dưỡng, người bệnh cần tăng cường tiêu thụ các thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh và trái cây ít đường, giúp hỗ trợ tiêu hóa và giảm mỡ trong cơ thể. Đồng thời, cần giảm mỡ động vật và hạn chế tiêu thụ rượu bia. Người lớn tuổi nên tập những bài tập nhẹ như đi bộ, yoga hoặc tập dưỡng sinh ít nhất 30 phút mỗi ngày. Các bài tập phù hợp sẽ giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm mỡ, hỗ trợ chức năng gan, tốt cho sức khỏe tổng thể. Việc giảm cân thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và tăng cường hoạt động thể chất là phương pháp điều trị chính cho bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa.

Kiểm soát bệnh nền

Việc kiểm soát các bệnh nền cũng rất quan trọng trong điều trị gan nhiễm mỡ. Người già cần duy trì mức đường huyết và huyết áp ổn định thông qua việc sử dụng thuốc và thực hiện chế độ ăn uống hợp lý. Nếu thừa cân, việc giảm cân từ từ (khoảng 0.5 - 1kg/tuần) là cần thiết để giảm áp lực lên gan và hỗ trợ quá trình phục hồi.

Thuốc hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ ở người già

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc hỗ trợ để giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ. Các loại vitamin E và acid béo omega-3 đã được chứng minh có tác dụng hỗ trợ bảo vệ gan và giảm tình trạng viêm gan. Mỡ máu cao có thể là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng gan nhiễm mỡ. Nên bác sĩ cũng có thể tư vấn người bệnh dùng thuốc trị mỡ máu phù hợp. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các nhóm thuốc như statin, fibrate hoặc acid béo omega-3 để kiểm soát mỡ máu, giảm tích tụ mỡ trong gan và ngăn ngừa biến chứng tim mạch, tùy theo tình trạng cụ thể của người bệnh. Người bệnh cần tránh việc tự ý sử dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc, không rõ thành phần hoặc chưa được kiểm chứng lâm sàng. Dùng bất cứ loại thuốc nào cũng cần có sự giám sát và chỉ định của bác sĩ.

Gan nhiễm mỡ ở người già là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc thay đổi lối sống, chế độ ăn uống hợp lý và tuân thủ các phương pháp điều trị y tế đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát bệnh lý này.